نقد فیلم مامان – مادری که غر زیاد می‌زند

فیلم مامان هم یکی دیگر از فیلم‌های ضعیف امسال جشنواره فیلم فجر برای من بود که یکبار دیگر به من ثابت کرد که سی و نهمین دوره این جشنواره، حداقل در دهه اخیر ضعیف‌ترین دوره این فستیوال فیلم بوده و ای‌کاش که آینده سینمای ایران به سمت فیلم‌هایی مانند مامان کشیده نشود.

روایت فتح

داستان فیلم مامان در مورد خانواده‌ای بهم‌ریخته و جنگ زده است که به خاطر مشکلاتی که بابت جنگ به آن‌ها تحمیل شده، تصمیم می‌گیرند تا از محل زندگی خود به شهر تهران بروند. همین مقدمه کلیشه‌ای بیشتر داستانی است که از مامان نصیب‌مان می‌شود.

در واقع این فیلم بیشتر از هر چیزی در مورد کاراکتر اصلی مادر با بازی رویا افشار است که سعی می‌کند تا بنیان خانواده را در چنین شرایط سختی همچنان حفظ کرده و از کسانی که دوستشان دارد مراقبت کند. فیلم مامان در واقع تعریفی از دنیایی است که کاراکتر مادر به عنوان شخصیت اصلی آن را مشاهده می‌کند. در واقع ممکن است در بسیاری از موارد کاراکتر اصلی ما دید و برداشتی از موضوع داشته باشد که با آن چیزی که در واقعیت در حال رخ دادن است تفاوت‌هایی دارد.

نویسنده داستان با این کار می‌خواهد نشان دهد که شخصیت مادر در این فیلم مقدس نیست. در واقع در فیلم مامان سعی شده تا از مقام اسطوره‌ای مادر فاصله گرفته و به یک چهره واقعی و پر اشتباه‌تری تبدیل شود. اما مشکل اینجاست که این کار به شکلی انجام شده که باعث می‌شود ما از کاراکتر مادر فاصله بگیریم.

در بسیاری از موارد رفتارهای اشتباه او به شکلی هستند که نه به انسانی‌تر شدن کاراکترش بلکه به نفرت بیشتر بیننده از بی منطق بودن کاراکتر او خواهد انجامید. تازه فیلم سعی می‌کند که حرف‌های بزرگ‌تری را هم مطرح کند و به نوعی شخصیت مادر را به عنوان یک استعاره از مادر میهن و کشور ما مطرح می‌کند اما این پس زمینه آن‌قدر در هنرهای نمایشی و سینمای ایران مورد استفاده قرار گرفته که تکرار ضعیف‌تر آن در فیلم مامان یک موضوع کاملا ناامید کننده است.

کارگردان فیلم آن‌قدر روی کاراکتر مامان و چالش‌هایی که شخصیت او با آن‌ها روبرو می‌شود را به تصویر کشیده که در بسیاری از لحظات اثر حس می‌کنیم که به این عنوان آسیب رسیده است. بسیاری از اتفاقاتی که در جریان فیلم رخ می‌دهند، ربطی به داستانی که در حال جلو رفتن است ندارند و بیشتر مربوط به پرداخت شخصیت مامان می‌شوند. مشکل اینجاست که این پرداخت‌ها هم باکیفیت نیستند و مثلا کمک نمی‌کنند که بتوانیم با این کاراکتر بیشتر ارتباط برقرار کنیم.

اشتباه کارگردان در این قضیه هم باعث می‌شود که هم خود فیلمنامه از ریتم خارج شده و جذابیت خودش را از دست بدهد و هم نتوانیم با مهم‌ترین کاراکتر فیلم که مامان باشد ارتباط برقرار کنیم.

فیلم کوچک

به جز این قضیه، مامان در بسیاری از بخش‌های خود نشان می‌دهد که یک فیلم سینمایی استاندارد نیست و شاهد پلان‌ها و نوع فیلم‌برداری و برداشت صدایی هستیم که آن را معمولا در فیلم‌های هنر و تجربه و حتی مستقل می‌بینیم.

فضای ساده فیلم‌برداری این اثر در کنار ریتم کندی که داستان دارد باعث می‌شود تا قطعا گروه بزرگی از مخاطبان عام سینما نتوانند این فیلم را تا انتها تحمل کنند و از سمت دیگر مامان فاقد نکته‌ای است که خود را به عنوان یک اثر جذاب برای طرفداران دو آتشه هنر هفتم معرفی کند.

مهم‌ترین نکته مثبت در رابطه با این فیلم، بازی‌های با کیفیت کاراکترهای اصلی آن است. رویا افشار هر کاری که از دستش برآمده انجام داده تا شخصیت مادر آن حسی که باید را به بیننده منتقل کند و او در بعضی از لحظات فیلم هم موفق به رسیدن به این مهم می‌شود اما به طور کلی‌تر، ایرادهایی که در نگارش این کاراکتر وجود دارند باعث این خواهند شد تا با شخصیت ماندگاری طرف نباشیم. این موضوع در مورد امیر نوروزی و بازی خوبی که در فیلم مامان دارد هم صدق می‌کند.

راستش را بخواهید مامان از آن دست فیلم‌هایی است که شاید اگر در یک سال عادی جشنواره فیلم فجر بودیم، اجازه حضور در بخش اصلی جشنواره را پیدا نمی‌کردند. فیلم احتمالا شانسی در گیشه هم نخواهد داشت و تنها امیدوارم سکو پرتابی برای کارگردان تازه کاری که دارد باشد تا بتواند از اشتباهات این فیلم خود درس گرفته و اثر بعدی را با استحکام و وقت بیشتری بسازد.