نقد سریال نیوکمپ – روزها رفت، ما ماندیم و نمی‌خندیم

کارنامه منوچهر هادی می‌تواند پاسخی به این سوال باشد که آیا نیوکمپ را باید ببینید یا خیر. او سریال‌هایی نظیر عاشقانه، دل، گیسو، نیسان آبی و فیلم‌هایی چون آینه بغل و رحمان ۱۴۰۰ را ساخته است. البته کارنامه اولیه منوچهر هادی کاملا حال و هوای دیگری دارد اما واقعیت اینجاست که منوچهر هادی و تیمش، با ساخت آثاری مثل نیوکمپ به ریش مخاطبین خود می‌خندند. این آثار نازل، باعث تنزل سطح سلیقه مردم هم شده و معلوم نیست تاریخ مصرف آنها کی به اتمام می‌رسد.

تقریبا ده سال پیش بود که موجی نو در سینمای ایران شکل گرفت و بازار محتوا برای نمایش خانگی پا گرفت. در آن زمان برخی مانند مهران مدیری سعی کردند با ساخت آثاری چون قهوه تلخ، به دور از سانسورهای صدا و سیما، سریالی بسازند که حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد. با این حال اکثر سینماگران بازار نمایش ویدیویی را به سخره گرفتند و آثار بسیار بی‌کفیتی برای مخاطبین ساختند که به آنها فیلم‌های شانه تخم مرغی گفته می‌شد. این گونه آثار با پوسترهای معلوم‌الحال و بازیگرانی مانند علی صادقی و... بازار را قبضه کرده بودند و به مدت چند سال، سوپرمارکت‌ها را پر کرده بودند.

با تغییر مدیوم نمایش خانگی از داخل سوپرمارکت‌ها به داخل تلویزیون‌ها و گوشی‌های هوشمند مخاطبین (در واقع با ظهور پدیده VODها)، ساخت و پخش این آثار برعهده شرکت‌های VOD شد. با توجه به اینکه بخشی از درآمد قابل توجه VODها از ترافیک و حجم اینترنت کاربران است، ساخت آثار سینمایی شانه تخم مرغی تقریبا منتفی شد چرا که این شرکت‌ها حاضر به سرمایه‌گذاری در یک اثر که نهایتا نود دقیقه وقت مشتری را پر کند، نبودند. خود سریال نیسان آبی که ساخته قبلی منوچهر هادی برای فیلیمو است، از یک طرح فیلم سینمایی تبدیل به سریال شد و حالا سریال دوم او برای فیلیمو با نام نیوکمپ آمده که همان یک خط داستانی که نیسان آبی داشت را هم ندارد.

قسمت اول تمامی سریال‌ها، قسمت مهمی است و سرنوشت سریال با آن مشخص می‌شود. قسمت اول سریال نیوکمپ یک اپیزود ۸۰ دقیقه‌ای است که تقریبا اندازه یک اثر سینمایی طول می‌کشد. نکته قابل توجه اینجاست که در تمام این ۸۰ و اندی دقیقه، کارگردان وقت هدر می‌دهد و هیچ استفاده درستی از این مدت زمان طولانی نمی‌شود. در واقع ما با یک قسمت طولانی روبرو هستیم که پر از صحنه‌های اضافه و زاید است و سریال به جای اینکه شخصیت‌های سریال را به ما بهتر معرفی کند، شروع به نمایش سکانس‌هایی می‌کند که تماشایشان نه خنده‌دار است و نه مهم. قسمت دوم سریال هم مدت زمان ۷۰ دقیقه‌ای دارد و دقیقا همین کارها را تکرار می‌کند. در واقع تماشاگر تا اپیزود دوم بیشتر از دو ساعت محتوا دیده که سرجمع ده تا پانزده دقیقه آن مهم بوده و دو سه دقیقه آن خنده دارد و این یک رکورد فاجعه‌آمیز برای یک سریال است و البته یک رکورد موفق آمیز برای VOD و هدفی که در پی ساختن یک سریال و گرفتن ترافیک اینترنت مخاطب را دارد!

همین است که در مقدمه مطلب می‌گویم کارگردان و عوامل به ریش مخاطب می‌خندند، آنها با گردآوری یک گروه بازیگری و یک نیم خط داستانی، سریالی می‌سازند که هیچ محتوایی ندارد و در جامعه غمگین ایران دیده می‌شود. آنها مخاطبین خود را با اثری سرگرم می‌کنند که رسما توهین به شعور مخاطب خود می‌کند و سطح سلیقه مردم را پایین نگه می‌دارند. این فرمول تا یک زمانی ادامه خواهد داشت اما ایمان دارم که در آینده نزدیک، بالاخره اقبال تماشاگران به این آثار نیز کمرنگ خواهد شد و نسل زد نشان خواهد داد که حاضر نیست زیر بار این محتواها برود.

در بسیاری از نقاط دنیا، سازندگان قسمت اول یک سریال را می‌سازند و به مدیران شبکه نشان می‌دهند تا چراغ سبز ساخت ادامه سریال را بگیرند. در ایران اما چنین سیستمی وجود ندارد و فیلیمو با تیکه بر گزارش‌هایی که تهیه کرده، سریال می‌سازد. یعنی چه؟ این پلتفرم نویسنده و کارگردان و بازیگرانی را دورهم جمع می‌کند که بر اساس گزارش‌های خود، از محبوبیت مردمی بالایی برخوردار هستند و طبیعتا این تصور پیش می‌آید که گردآوری اکیپی از محبوب‌های مردمی، خروجی خوبی خواهد داشت.

نیوکمپ هم با همین فرمول ساخته شده، از نویسنده آن که بابک کایدان است و و چندین بار با منوچهر هادی همکاری داشته تا گروه بازیگری آن که به واسطه برنامه‌های همین VODها، بر سر زبان‌ها افتادند و تبدیل به ستاره شدند. این بازیگران همان علی صادقی‌ها و داوودنژادها هستند که زمانی در سینمای سوپرمارکتی جولان می‌دادند و حالا در VODها حضور دارند و کیفیت کارشان، کمی، فقط کمی از آن دوران بهتر است.

«حامد آهنگی» که در نیوکمپ بازی می‌کند؛ فردی است که ذاتا بامزه و طناز است اما اشتباهی که از نظر نگارنده کرد، خروج از دنیای استندآپ کمدی و ورود جدی به دنیای بازیگری بوده است. آهنگی خودش بامزه است و خودش بلد است که این طنز را چطور به مخاطب ارائه کند. او نهایتا می‌تواند یک مجری بامزه و خوب هم باشد، هرچند بازهم در بهترین حالت، استندآپ کمدین قهاری می‌شد که به‌نظرم می‌توانست جای افرادی چون ماز جبرانی در دنیا قرار بگیرد. او در نیوکمپ بامزه است اما این بامزگی در حصر فیلمنامه باقی مانده و نمی‌تواند شکوفا شود.

همین مساله برای ایمان صفا هم رخ داده است. دیالوگ‌ها و سکانس‌هایی که برای ایمان صفا نوشته شده عملا بسیار بی‌مزه و لوس هستند و این خود صفا است که با اجرا و لحن خود به آنها بامزگی تزریق می‌کند. درواقع فیلمنامه نویس اساسا کار خاصی در نیوکمپ انجام نداده و همه چیز را به قدرت دو بازیگر اصلی که دارد واگذار کرده است. خواندن فیلمنامه نیوکمپ به‌صورت نوشتاری، احتمالا از بی‌مزه‌ترین تجربه‌های بازیگران بوده و آنها در تمام مدت زور می‌زنند که این فیلمنامه آبکی و بی‌محتوا را تا حدی بامزه کنند. نه‌تنها بازیگران، بقیه عوامل از جمله آهنگساز اثر هم در همین تنگنا به سر می‌برد. آهنگ‌ها و قطعات موسیقایی برای سریال انتخاب شده که سعی کنند فضای سریال را شاد و بامزه کنند ولی همه این تلاش‌ها نهایتا به یک سقوط می‌انجامد.

نیوکمپ سریالی است که تکلیفش با خودش مشخص نیست. صحنه‌های خنده دار سریال به تعداد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد و شوخی‌های سریال نیز خوشبختانه برخلاف آثار سینمایی کمدی منوچهر هادی، پاستوریزه هستند. در واقع تنها نکته مثبت سریال تا الان، خانوادگی بودن آن است و شاید همین مساله بتواند برای آن اعتبار بخرد.

نیوکمپ من را یاد زیر آسمان شهر ۳ انداخت، سریالی که مهران غفوریان پس از موفقیت دو سری اول به سراغ ساخت آن رفت و با آنکه «اکبر عبدی»، بازیگر طنز بزرگ آن زمان را جلوی دوربین آورد؛ نتوانست از مخاطب خنده بگیرد و هرچه زور می‌زد تا بامزه باشد، تبدیل به سریالی بی‌محتوا و بدون مخاطب شد. اکبر عبدی در قسمت اول نیوکمپ نیز حضور داشت و متاسفانه نتوانست کاری از پیش ببرد و خودش را نشان دهد.

نیوکمپ در زمانی پخش شده که شرایط جامعه از نظر برخی از کارشناسان به شرایط عادی رسیده و حالا امکان پخش سریال کمدی وجود دارد؛ بدون آنکه بازخورد منفی از سوی مخاطبین داشته باشد. در واقع سازندگان تصمیم گرفتند سریال را پس از روزهای خاصی که در ایران سپری شد به نمایش در بیاورند و مطمئن باشند که مورد نقد مردم قرار نمی‌گیرند. متاسفانه باید گفت با وجود اینکه این غم‌ها فعلا رفته، اما کسانی که ماندند به این سریال نمی‌خندند چرا که نیوکمپ اساسا نمی‌تواند بامزه باشد، حتی اگر ستارگان کمدی را در خود جای دهد. مشکل نیوکمپ ریشه‌ای است و تا زمانی که ریشه مسموم باشد، میوه درخت امکان ندارد که خوشمزه باشد.

پی‌نوشت: با نگاهی به کارنامه اولیه آثار منوچهر هادی، می‌توان فهمید که خود هادی هم نمی‌خواسته این مسیر را برود و این مارکت بوده که او را به این سمت و سو کشانده. هادی کسی بود که با فیلم اول خود یعنی قرنطینه، رضا عطاران را در یک نقش جدی فرو برد و نشان داد قصد دارد متفاوت باشد و سینمای جدی را دنبال کند. او این کار را در چند اثر اولیه دیگر خود انجام داد اما هیچ‌کدام به موفقیت آثار کمدی او نرسیدند. البته واقعیت اینجاست که فیلم‌های درام منوچهر هادی هم بسیار ضعیف بودند؛ در واقع باید اعتراف کرد او کارگردانی است که دید نمی‌تواند با فیلم‌های درام خود حرفی برای گفتن داشته باشد و ناچارا به سبک کمدی روی آورد و در آن موفق شد و گرفتار همان هم باقی ماند.

پی‌نوشت: تیتر مطلب الهام گرفته از کتاب کمونیسم رفت، ما ماندیم و حتی خندیدیم اثر اسلاونکا دراکولیچ است که در ایران نیز با همین نام توسط نشر گمان به چاپ رسیده است. نسخه صوتی این کتاب نیز در مارکت‌های مرتبط، موجود است.