نقد فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom

آستریکس و ابلیکس دو کاراکتری هستند که در فرانسه از محبوبیت بسیار بالایی برخوردار هستند. این دو شخصیت تاکنون در بیش از ۴۰ کامیک بوک حضور داشتند و از ۵۵ سال پیش از روی داستان‌های این دو شخصیت، انیمیشن‌های مختلفی ساخته شده است. حدود بیست و پنج سال پیش بود که برای اولین بار پای آستریکس و ابلیکس به دنیای لایواکشن‌های سینمایی باز شد و از آن زمان تا به امروز، ۵ فیلم سینمایی از روی این دو شخصیت ساخته شده است. فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom آخرین اثر اقتباسی از ماجراهای آستریکس ابلیکس است که البته برخلاف فیلم‌های لایواکشن پیشین، بر اساس هیچ یک از کتاب‌های آستریکس و ابلیکس ساخته نشده و یک داستان مستقل و جدید را روایت می‌کند. آیا داستان اورجینال آستریکس و ابلیکس در فیلم جدید آنها توانسته موفق آمیز باشد؟ با ویجیاتو همراه باشید تا به این پرسش پاسخ دهیم.

فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom برای اولین بار پای سرزمین چین را به داستان‌های آستریکس و ابلیکس باز می‌کند و این موضوع یقینا با یک هدف صورت گرفته است: جذب مخاطب از سمت چین، پرجمعیت‌ترین کشور دنیا. طی سالهای اخیر، هالیوود سیاست جدیدی را در فیلمسازی خود پیش گرفته و آن هم جذب مخاطب چینی برای فیلم‌های خود بوده، حالا مدتهاست که دیگر خبری از شخصیت‌های منفی چینی در فیلم‌های آمریکایی نیست و بسیاری از داستان‌ها تا جای ممکن، به این کشور ربط پیدا می‌کنند تا بلکه بازار گیشه چین را از آن خود کنند. پتانسیل بازار سینمای چین آنقدر بالاست که شایعات زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه بسیاری از فیلمنامه‌های هالیوودی، به خودسانسوری روی آورده‌اند تا فیلم‌ها بتوانند در چین اکران شوند چرا که حاکمیت این کشور، مقررات سختگیرانه‌ای نسبت به محتوای درون فیلم‌ها دارد.

این سیاست جدید حالا به سینمای سایر کشورها هم رخنه پیدا کرده و آستریکس و ابلیکس جدید سینما مشخصا با همین سیاست تولید و ساخته شده است. با وجود محبوبیت بیش از حد آستریکس و ابلیکس در فرانسه، واقعیت امر اینست که فیلم‌های لایواکشن ساخته شده از روی این کتب، هیچ‌گاه با موفقیت تجاری هنگفتی روبرو نبوده‌اند. از فیلم اول که در سال ۱۹۹۹ ساخته شد تا فیلم پنجم که چندی پیش اکران شد، همگی نتوانستند به آن سوددهی که پیش بینی می‌شد برسند. شکست‌های مالی فرنچایز آستریکس و ابلیکس در سینما تا جایی پیش رفته که بودجه فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom از برخی آثار لایواکشن گذشته هم کمتر در نظر گرفته شده تا بلکه به سوددهی برسد غافل از اینکه فیلم اخیر، در گیشه با شکست تجاری سنگینی روبرو شده است.

فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom با بودجه‌ای بیش از ۷۲ میلیون دلار ساخته شهد و در سینماها نتوانسته ۴۵ میلیون دلار هم بفروشد. این موضوع شکست تجاری سنگینی برای این سری رقم زده و می‌تواند تا حد زیادی سرنوشت آینده فیلم‌های لایواکشن آستریکس و ابلیکس را تحت تاثیر خود قرار دهد. فیلم قبلی (یادمان نرود فیلم چهارم با نام Asterix and Obelix: God Save Britannia هم شکست تجاری به همراه داشت و حالا فیلم پنجم نیز به همین سرنوشت دچار شده است.) اما دلیل این شکست تجاری چه چیزی می‌تواند باشد؟

در چهار قسمت گذشته ژرار دوپاردیو، بازیگر پیشکسوت فرانسوی در نقش ابلیکس فرو رفت و عملا این نقش را برای خود کرده بود. با این حال حواشی که اخیرا برای این بازیگر ایجاد شده (چندین بازیگر زن به او اتهام آزار و اذیت زده‌اند) و همچنین شکست فیلم‌های قبلی، باعث شد که دوپاردیو هم خودش نخواهد در فیلم جدید بار دیگر لباس آبی سفید راه راه ابلیکس را بپوشد و هم عوامل از همکاری با او خودداری کنند. نبود دوپاردیو ضربه بدی به فیلم وارد کرده است چرا که بازیگر جایگزین او یعنی ژیل لولوش به‌هیچ نتوانسته نقش ابلیکس را از آن خود کند. بازیگر آستریکس نیز برای بار چندم تغییر پیدا کرده و متاسفانه ژولیم کان هم مطلقا نمی‌تواند در نقش آستریکس فرو برود. با اینکه هر دوی این بازیگران در زندگی واقعی دوستان صمیمی با یکدیگر هستند ولی شیمی آنها در طول فیلم درست از آب در نیامده و از آن بدتر ویژگی ظاهری هیچ یک از این دو شخصیت، تداعی کننده شخصیت‌های استریکس و ابلیکس نیست. بازیگر جدید آستریکس قدی بلند دارد (برخلاف ویژگی ظاهری این شخصیت در کتاب) و لولوش نیز آنطور که باید هیبت بزرگی برای نقش آفرینی در قالب ابلیکس را ندارد.

در واقع می‌توان ادعا کرد دو بازیگر اصلی فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom بازیگرانی هستند که نمی‌توانند نقش خود را درست بازی کنند. آنها نه به این نقش‌ها می‌خورند و نه فیلمنامه ضعیف می‌تواند کاری کند که کمی بدرخشند و بامزه باشند. هیچ حس رفاقتی از این دو نفر گرفته نمی‌شود و بازی تصنعی آنها کاری می‌کند که مخاطب نتواند با شخصیت‌های اصلی فیلم ارتباط برقرار کند.

به‌جز مشکل در انتخاب گروه بازیگران و دو هنرپیشه اصلی فیلم، باید به فیلمنامه Asterix & Obelix: The Middle Kingdom نگاه کرد که با وجود ریسک‌هایی که کرده تا کمی متفاوت‌تر از همیشه ظاهر شود، ولی همه چیز در آن سطحی است. در فیلم جدید آستریکس به موضوعات جدیدی مثل رژیم غذایی آستریکس و گیاهخوار شدن او و یا میل او به نخوردن معجون قدرتمند (اساسا داستان‌های این سری مربوط به مردم دهکده‌ای در سرزمین روم است که با خوردن یک معجون جادویی محلی، می‌توانند قدرتمند شده و جلوی سربازان رومی و سزار ایستادگی کنند) از مفاهیمی است که تا پیش از این در داستان‌های این سری به آنها اشاره نشده بود. اما این خط‌های داستانی به‌راحتی رها می‌شوند و فیلمنامه نمی‌تواند آنها را به درستی ارائه کند. در واقع انگار سازندگان فیلم تصمیم داشتند تا افکاری خلاقانه را وارد دنیای فانتزی آستریکس و ابلیکس کنند اما در نهایت آنقدر هم جرات نداشتند تا این ریسک را به جان بخرند و افکارشان را به صورت تحول آمیزی وارد بطن داستان کنند.

نشانه میل به تغییرات در داستان‌های این سری در نبرد پایانی فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom نیز مشاهده می‌شود؛ نبردی که برخلاف همیشه مرسوم فیلم‌ها و انیمیشن‌های آستریکس، قرار نیست با یک معجون جادویی سرهمبندی شود و سعی شده تا حماسی به نظر بیاید. حذف شدن تدریجی معجون جادویی و یا به بیانی بهتر، کاهش حضور این معجون در فیلم، باعث شده تا سکانس‌های اکشن بیشتری وارد داستان شود و دیگر شاهد دود شدن یک لشگر با یک مشت نباشیم. این موضوع پای هنرهای رزمی را به فیلم باز کرده ( که طبیعتا با گره خوردن فیلم با سرزمین چین امری بدیهی به نظر می‌رسد) و می‌توان ادعا کرد که Asterix & Obelix: The Middle Kingdom لااقل در خلق صحنه‌های اکشن، خلاقانه‌تر رفتار کرده است. با این حال آستریکس و ابلیکس باید یک کمدی اسلپ استیک باشد و متاسفانه کمترین عنصری که در فیلم می‌توان مشاهده کرد، کمدی است.

جنس کمدی فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom بی‌نمک بوده و تقریبا هیچ جایی در فیلم وجود ندارد که مخاطب را به خنده وادار کند. من در ابتدا تصور کردم که شوخی‌های از جنس فرانسوی فیلم برای مخاطبین دیگر کشورها تاثیرگذار نبوده اما با جستجو در بین نظرات مخاطبین فرانسوی فیلم، متوجه شدم که آنها هم همین برخورد را با کمدی سطح پایین فیلم دارند. فیلم نه دیالوگ بامزه و پرمغزی دارد و نه سکانسی که بتواند خنده‌دار باشد. همه چیز در سطحی ‌ترین شکل ممکن خود قرار گرفته و فیلمسازان به شهرت آستریکس و ابلیکس و محبوبیت بین هواداران آنها اکتفا کردند.

حضور چند تن از سلبریتی‌های دنیاهای موسیقی و ورزش در فیلم نیز از دیگر برگ‌های برنده‌ای بوده که احتمالا سازندگان روی آنها حساب ویژه‌ای باز کردند. مهمترین این شخصیت‌ها زلاتان ابراهیموویچ است که برای اولین بار در یک فیلم سینمایی ظاهر شده است. زلاتان که چندی پیش خداحافظ غم‌انگیزی با دنیای فوتبال داشت، در این فیلم در نقش ژنرال ارتش روم ظاهر شده و حضور کوتاهی دارد اما در همین حضور کوتاه خود، لااقل از بازیگران اصلی فیلم بهتر ظاهر می‌شود!

گل سرسبد فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom همانا وینست کسل است که انصافا بهترین بازیگر ژولیوس سزار در تمام فیلم‌های استریکس به حساب می‌آید. او کار خود را از آلن دلون هم که در فیلم های قبلی یکبار در نقش سزار ظاهر شده بود، بهتر انجام می‌دهد و اگر آینده ای برای سری فیلم های آستریکس و ابلیکس بتوان متصور شد، حیف است که وینست کسل دیگر در این نقش ظاهر نشود. تنها سکانس‌هایی که شاید بتوان در آنها رگه‌هایی از کمدی و خنده یافت، زمانیست که کسل روی پرده سینما نقش می‌بندد و می‌تواند یک ژولیوس سزار حسود، احمق و لجباز را به نمایش بکشد.

فیلم Asterix & Obelix: The Middle Kingdom با وجود مدت زمان کوتاه خود، بازهم از اواسط راه خود حوصله‌سربر می‌شود چرا که نمی‌تواند فیلمنامه خود را با یک ریتم خوب پیش ببرد و بازیگران بد آن نیز به این زخم، نمک مضاعفی می‌زنند. Asterix & Obelix: The Middle Kingdom و داستان اصیل آن تلاشی مذبوحانه برای خلاقیت در دنیای آستریکس و ابلیکس است و اگر سازندگان تحول آفرین رفتار می‌کردند و در خلاقیت‌ها تخته گاز می‌رفتند، شاید به جایی می‌رسیدند ولی با این حالت نیم‌کلاجی که در پیش گرفتند، یک فیلم ناقص و بی‌هویت را تحویل میلیون‌ها مخاطب آستریکس و ابلیکس در سراسر دنیا دادند. فیلمی که شاید هواداران دوآتشه این دو شخصیت بتوانند با اغماض آن را قبول کنند، هرچند بعید می‌دانم حتی طرفداران واقعی بتوانند خیانتی که به این فرنچایز شده را به این راحتی بپذیرند و از خطاهای گروه فیلمسازی این اثر چشم پوشی کنند.