فیلم‌های بلاک‌باستر چگونه پدیدار شدند؟

هنگامی که سخن از بزرگ‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما می‌شود، معمولاً حرف فرانچایزهای پرآوازه است که بیش‌تر به پیش می‌آید. از دنیای سینمایی مارول که با خطوط داستانی بی‌انتهای خود میلیاردها دلار سود برده است تا سری فیلم‌های چند لایه‌ی Avatar جیمز کامرون؛ همه‌ی این دست ساخته‌ها روایت‌های دنباله‌داری را به نمایش می‌کشند که هواداران را با هر اکران تازه، دسته‌دسته به سمت سالن‌های نمایش می‌آورند. ولی شاید برایتان دلچسب باشد که بدانید ایده‌ی فیلم‌های بلاک‌باستر از کجا آغاز شده است.

با این که یکی دیگری از فیلم‌های خود کامرون، یعنی Titanic، توانست نقطه‌ی عطفی برای فیلم‌های بلاک‌باستر باشد ولی چنین ایده‌ای با یکی از ساخته‌های استیون اسپیلبرگ پایه‌گذاری شد.

در آن زمان، جایگاه فیلم‌های سودآور معمولاً به درام‌های زبان‌زدی همچون Gone With the Wind تعلق داشت. ولی هنگامی که ساخته‌های هیجانی همچون Jaws دندان‌های خود را به تماشاچیان فرو بردند، قواعد بازی دگرگون شد.

اسپیلبرگ به جای نگرانی درباره‌ی بخش دراماتیک داستان، با استفاده از نماهای اپرای برای روایت ماجرایش باعث شد تا تماشاگران ساده‌ی سینما به سمت سالن‌ها هجوم بیاورند. به این ترتیب یک بازگویی مدرن از فیلم‌های بلاک‌باستری انجام شد. هر چند فیلم Jaws تنها حدود ۴۰۰ میلیون دلار فروخت و دست‌یابی به عددی بزرگ‌تر مدتی طول کشید.

هنگامی که نخستین بلاک‌باسترهای بزرگ شروع به چنگ آوردن پرده‌های سینما کردند، فرمول مشخص آن‌ها همواره حول یک روایت همه‌گیر می‌چرخید. وقتی به فیلم‌هایی همچون Raiders of the Lost Ark و Back to the Future می‌نگریم، می‌فهمیم که سر و کله‌ی نیمی از مخاطبان به خاطر دل‌نشینی گسترده‌ی آن‌ها پیدا شد؛ چرا که خردسالان و بزرگسالان به همراه یکدیگر می‌توانستند از این دست ساخته‌ها لذت ببرند.

ولی از طرفی همان طور که استیون اسپیلبرگ توانست با Jaws این کار را انجام دهد، با Jurassic Park سال ۱۹۹۳ و دو دهه پس از ساخته‌ی پیشین خود دوباره نشان داد که یک نابغه‌ی کارگردانی‌ست. این فیلم که روایت دانشمندانی است که یک مرکز توریستی با تم دایناسورها را ساخته‌اند، داستان حیوانات پیش از تاریخ را نشان می‌دهد که کنترلشان از دست بیرون می‌آید تا یکی هیجان‌انگیزترین فیلم‌های دهه‌ی ۹۰ میلادی را پدید آورند.

فیلم Jurassic Park روندی وارون برخی از فیلم‌های خانوادگی مرسوم‌تر در آن زمان همچون Aladdin را پیمود اما توانست به موفقیت برسد، به طور جهانی این ساخته‌ها را پشت سر بگذارد تا تبدیل به نخستین فیلمی شود که در باکس آفیس یک میلیارد دلار می‌فروشد. اکران این فیلم نقطه‌ی عطفی در کارنامه‌ی اسپیلبرگ به شمار می‌آید.

پس از این اکران بود که تمرکز استیون اسپیلبرگ روی فیلم‌ها به شدت زیر و رو شد. او از ساخته‌های با محوریت خانواده‌ها به سراغ درام‌های تاریکی همچون Schindler’s List و Saving Private Ryan رفت. با این که المان‌هایی از تهدید در ساخته‌های پیشین اسپیلبرگ پدیدار می‌شدند ولی از این زمان به پیش بود که تمرکز این کارگردان روی خشونت خیلی جدی‌تر شد. او حالا به جایگاه افراد حقیقی‌تر و چگونگی دگرگون شدن زندگی آن‌ها به خاطر خشونت بی‌حد و مرز می‌پرداخت.

برای پر کردن این خلأ، بعضی از پرسودترین فیلم‌های چند سال آتی شامل تم‌های ویژه‌ی بزرگسالانی شدند که در روایت جای داده شده بودند؛ برای نمونه می‌توان به The Lion King دیزنی اشاره کرد. این میزان ساخته‌ها به قدری زیاد شدند که احساس می‌شد مخاطبان نیاز به بیرون آمدن از استایل اپرایی فیلم‌سازی دارند. به این ترتیب، دوباره آوای دگرگونی به گوش رسید تا جیمز کامرون با شاهکار سینمایی خود، یعنی Titanic، وارد گود شود.

با روایت یک رابطه‌ی عاطفی دردسرساز بین جک و رز، کامرون نخستین فردی شد که توانست از رکورد اسپیلبرگ بگذرد. فیلم Titanic تا پایان سال ۱۹۹۸ توانست به طور جهانی بیش از ۲ میلیارد دلار فروش داشته باشد. با تمام این اوصاف، تازه این آغاز فتح قله‌ها بود.

با آغاز هزاره‌ی نوی میلادی، برخی از بزرگ‌ترین فرانچایزهای دنیا توانستند اعداد بزرگی را به عنوان فروش به ثبت برسانند؛ از Lord of the Rings: Return of the King تا فیلم‌های فراوان دنیای سینمایی مارول که از فروش ۱ میلیارد دلاری عبور کرده‌اند.

بیش از هر چیزی، اکنون این نگاه هواداران بود که نسبت به سالن‌ها سینما دگرگون شد. حالا به جای این که تماشاچیان تنها به تماشای یک فیلم سرگرم‌کننده بروند، آن‌ها آغاز به دیدن فیلم‌ها به عنوان یکی از رویدادهای بزرگ فرهنگی کردند.