نقد فیلم 47Meters Down: Uncaged – چند صدکیلومتر پسرفت

فیلم ترسناک کوسه‌ای (یا در نگاه کلی‌تر فیلم‌های ترسناک جانور محور!) از سالها پیش تبدیل به یک زیرشاخه جذاب از فیلم‌های ژانر وحشت شد؛ یعنی دقیقا از همان زمانی که اسپیلبرگ جوان در دوران تازه‌وارد بودن خود در عالم سینما، توانست فیلمی جذاب و هیجان‌انگیز و البته کم‌خرج به اسم آرواره‌ها بسازد و گیشه را به تسخیر خود در بیاورد. بعد از آرواره‌ها سیل این فیلم‌ها بر پرده سینما جاری شد و جانوران دیگری نظیر مار (سری آناکوندا) و تمساح (سری الیگیتور) و... نیز پایشان به سینمای ترسناک جانور محور باز شد؛ اما تقریبا همه می‌دانیم که گل سرسبد این جانوران و نبرد انسان با طبیعت هنوز در گروی آرواره‌های کوسه‌ها بود.

محبوبیت فیلم‌های کوسه‌ای به حدی رسیده که عده‌ای آن را یک ژانر کالت تلقی می‌کنند که مخاطبین خاص خودش را دارد. تقریبا انواع و اقسام فیلم‌های ترسناک با محوریت کوسه‌ها ساخته شده که برخی از آنها مانند سری شارکاندو شاید ابلهانه هم به نظر برسد. کوسه‌های دوسر، کوسه‌های پرنده، کوسه‌های زامبی و هر آنچه به مخیلتان بگنجد و نگنجد، توسط دستان یک سری کارگردان تازه‌کار تبدیل به فیلم می‌شد و برخی از آنها می‌گرفت و برخی هم به قعر اعماق سیاه هالیوود سپرده می‌شد. اسپیلبرگ هم این افراط را خوب شناخت و از همان ابتدای امر دنباله‌سازی بر آرواره‌های کوسه معروفش را بیخیال شد، هرچند استودیو یونیورسال تا ساخت قسمت چهارم این فرنچایز را ادامه داد ولی هیچ‌گاه نتوانست آرواره‌ها را درخشان و تیز به سینما بازگرداند.

خوبی ساخت فیلم‌های ترسناک جانور محور به بودجه کم آنها برمی‌گردد و از همین رو تهیه‌کننده‌ها و استودیوهای فیلمسازی معمولا به ساخت چنین آثاری چراغ سبز نشان می‌دهند. اصولا سبک وحشت همچنان جزو ژانرهای سینمایی به حساب می‌آید که می‌توان با بودجه‌ای اندک در آن فیلم ساخت و به موفقیت بزرگی هم رسید (فکر نمی‌کنم کسی ساخت فیلم ترسناک پانزده هزار دلاری Paranormal Acitvity 1 و فروش بالای صد میلیون دلار این اثر را هیچ‌وقت از یاد ببرد.)

دو سه سالی می‌شود که هالیوود بار دیگر بعد از وقفه‌ای نسبتا کوتاه به دنیای جانوران و طبیعت وحشتناک سر زده و خوشبختانه این بار کار را به دست کاردان سپرده است. بیشتر از ده سال از ساخت یک فیلم خوش‌ساخت در این سبک گذشت (دریای آزاد ساخته سال ۲۰۰۴) تا هالیوود The Shallows را ساخت و پس از آن نیز فیلم 47 Meters Down را با بودجه‌ای ۵ میلیون دلاری روانه اکران کرد. هر دو فیلم با بودجه‌های اندک، تعداد بازیگران کم و جمع و جور ساخته شدند و توانستند هم از دیدگاه منتقدین مورد تحسین قرار بگیرند هم در گیشه سودآوری زیادی برای سازندگانشان به همراه بیاورند. 47 Meters Down را جاناتان رابرتز نوشت و ساخت، مردی که پیش از این فیلم‌های ترسناک مستقلی می‌ساخت و نتوانسته بود آنچنان خودش را نشان دهد.

سوژه ناب 47 متر زیر دریا باعث شد که تماشاگران را به دیدن فیلم مجاب کند، تورهای تفریحی غیرقانونی که مسافرین را درون قفسه‌های پولادین گذاشته و آنها را به عمق ۴۷ متری دریا میان کوسه‌های درنده می‌برد. دو دختر در طی برگزاری این تور به نقص فنی برمی‌خورند و زیر دریا در میان انبوه کوسه‌ها جا می‌مانند. ترس و التهاب زیرپوستی فیلم تحسین آمیز بود و پایان بندی فوق‌العاده آن نیز به جذابیت فیلم اضافه می‌کرد. فروش چند ده برابری فیلم نسبت به بودجه اندک آن، چراغ سبزی برای ساخته دنباله‌اش به همراه داشت و حالا دو سال بعد، جاناتان رابرتز بار دیگر دوربین خود را به زیر آب‌ها برده و داستان دیگری از کوسه‌ها و قربانیان آنها تعریف می‌کند.

فیلم دوم با نام 47Meters Down: Uncaged به نمایش در آمده و بار دیگر رابرتز هم نقش کارگردان و هم فیلمنامه‌نویس را بر عهده گرفته است.او این بار هم سعی کرده سوژه‌ای ناب و جدید را خلق کند و به داستان تکراری حمله یک یا چند کوسه به ساحل و یا یک کشتی تفریحی، نظامی و... بسنده نکند. او برای پیدا کردن سوژه جدید فیلمش دست به دامن باستان شناسان شده و به سراغ این قشر رفته است. در واقع فیلم روایتگر چند دختر است که پدر دو تن از آنها باستان شناس بوده و در زیر آبها به بازمانده‌ای از تمدن مایاها دست یافته و حفاری‌های دریایی را با کمک تیمش انجام می‌دهد.

این چند دختر بدون اجازه پدر لوازم غواصی مختصری را برداشته و به زیر آب می‌روند تا دزدکی به این بقایای تمدن نگاهی بیندازند؛ چهار دختر جوان که سررشته چندانی از دریاها و غواصی ندارند دچار مشکل شده و با ریزش آوار بر سر آنها، در عمق دریا گیر می‌کنند اما خوشبختانه تیم کوچک سه چهار نفره باستان‌شناسی پدر هم همان زیر مشغول حفاری است و باید آنها را پیدا کنند تا به بالا برگردند ولی یک مشکلی این وسط قرار دارد: کوسه‌هایی نابینا و درنده در این عمق تاریکی وجود دارند که تشنه به خون آدمیزاد هستند.

به نظر می‌رسد تنها چیزی که رابرتز از ساخت یک دنباله در ذهن داشته، بزرگتر کردن ابعاد داستانش بوده و بس. فیلم به جای دو دختر، چهار دختر را به ما نشان می‌دهد و به جای گیر کردن در یک قفسه، گیر کردن در یک فضای بزرگ زیر دریا را به نمایش می‌گذارد. کوسه‌ها این بار فقط دو سه تا نیستند و بیشتر شده‌اند و چون نابینا هستند، ترسناک‌تر هم به نظر می‌آیند؛ البته اگر تیم سازنده انقدر آنها را نشان نمی‌ٔداد!

یکی از دلایل موفقیت فیلم نخست این بود که حضور فیزیکی کوسه‌ها در فیلم بسیار کم بود ولی سایه سنگین آنها در جای جای فیلم قرار داشت. فیلمساز با توجه به بودجه اندک خود تصمیم گرفته بود بیشتر از اینکه کوسه‌های دیجیتالی را به نمایش بگذارد، با دل خود طبیعت دریا بازی کند و از سیاهی و وحشت دو قهرمانش بهره جوید. اینبار اما با بودجه‌ای کمی بیشتر از دو برابر نسبت به فیلم نخست طرف بوده و مرتکب اشتباه بزرگی شده، جلوه‌های ویژه.

جلوه‌های ویژه در فیلم 47Meters Down: Uncaged بسیار ضعیف هستند، از تصویر کوسه‌ها بگیر تا نمایش گرداب و... که جملگی در برابر فیلم‌های امروزی هالیوود و سایر کشورها حرفی برای گفتن ندارند. اگر در Meg (ساخته سال ۲۰۱۸) با جلوه‌های ویژه بسیار خوبی برای خلق یک کوسه عظیم‌الجثه باستانی روبرو بودیم، اینجا با یک سری کوسه نابینای زشت و بدترکیب (از لحاظ طراحی دیجیتالی) روبرو هستیم که حضورشان روی صحنه بیشتر از آنکه وحشتناک باشد،‌ مضحک است. فیلمساز در برخی موارد دوباره به سیاهی دریاها سرک کشیده و از آن استفاده کرده که باز در این سکانس‌ها، کوسه‌های مصنوعی فیلم قابل تحمل‌تر هستند.

خلق صحنه‌های زیبا از لحاظ بصری، از دیگر حربه‌های جاناتان رابرتز در فیلم قبلی بود که در اینجا نیز به طور ناشیانه‌ای تکرار شده و تماشاگران نسخه قبلی کاملا می‌توانند حدس بزنند که قرار است شاهد چه صحنه‌ای در دقایق آتی باشند. در واقع دست فیلمساز خوانده شده و دیگر نمی‌تواند چندان تماشاگر را سورپرایز کند چرا که به همان حقه‌های قدیمی خود پایبند بوده و خلاقیت چندانی را وارد مسیر فیلمسازی خود نکرده است. به نظر می‌رسد رابرتز واهمه داشته تا از سبک فیلمسازی قبلی خود فاصله بگیرد و دقیقا همان رویه را پیشی گرفته، با این تفاوت که دختران خوش‌اندام‌ بیشتری را وارد مهلکه کرده و دوربین ناشی خود را بیشتر روی آنها متمرکز می‌کند تا خلق صحنه‌های ترسناک واقعی.

فیلم با حضور چهار کارکتر اصلی پیش می‌رود و متاسفانه هیچ‌یک از این کاراکترها به خوبی دو قهرمان نسخه پیشین نیستند. شخصیت‌های کلیشه‌ای در بین هر چهار شخصیت دیده می‌شود و می‌توان حدس زد که چه کسی در چه زمانی کشته می‌شود. حضور Sistine Stallone (دختر سیلوستر استالونه معروف) که در این فیلم اولین نقش آُفرینی سینمایی خود را انجام داده هم به آن اندازه جالب توجه نیست که مخاطبین را به سینماها بکشاند و با توجه به نحوه بازیگری او، بعید می‌دانم فعلا آینده چندان درخشانی در انتظارش باشد. بگذریم! معضل قابل حدس بودن فیلم برای تماشاگر تازه‌وارد کمتر است و احتمالا 47Meters Down: Uncaged برای کسانی که با این سبک فیلم‌ها غریب هستند، جذاب‌ به نظر می‌رسد.

جدا از پیش‌بینی پذیر بودن فیلم، غیرمنطقی بودن فیلم بیداد می‌کند و برخلاف نسخه اولیه این اثر که بسیار باورپذیر بود، حالا با دنیای زیر آب و کاراکترهایی روبرو هستیم که انگار در یک فیلم تخیلی با یک سری کوسه در حال جنگ هستند. دور شدن فیلمنامه از واقعیت و تکراری بودن عناصر جذاب آن، دو موردی هستند که محصول جدید جاناتان و تیمش را به شدت زیر سوال می‌برد.

سینمایی کوسه محور 47Meters Down: Uncaged دنباله ضعیفی برای فیلمی است که توانست با بودجه اندک خود، طرفداران زیادی دست و پا کند. فروش سه برابری فیلم نسبت به بودجه اندک آن البته نشان می‌دهد که سازنده و استودیو به نیت خود رسیده و فیلم همچنان یک اثر سودده به شمار می‌رود اما با توجه به افت فروش فیلم، شخصا پیش بینی می‌کنیم ادامه سرنوشت این سری به بازار فیلم‌های ویدئویی راه می‌یابد تا پرده نقره‌ای سینماها. جاناتان رابرتز نشان داد که فیلم اول صرفا یک حادثه و اتفاق بوده و او حرف بیشتری برای گفتن در بین کوسه‌های آدمخوار و وحشتناک ندارد.