زندگی مریم میرزا خانی را در این مستند جنجالی ببینید

مریم میرزاخانی در سال ۲۰۱۴ به جمع برترین ریاضی‌دان‌های برنده‌ی جایزه فیلدز پیوست. این اتفاق بسیار مهم بود چرا که به دلایلی چون قضاوت ناعادلانه‌ی کمیته‎ی داوران نسبت به ریاضی‌دانان زن یا موانع در سیستم آموزشی برای زنان و فشار اجتماعی، هیچ زنی موفق به دریافت مهم‌ترین جایزه‌ی رشته ریاضی، یعنی فیلدز که در سال ۱۹۳۶ تاسیس شده، نشده بود. اینک به نظر می‌رسد که استعداد‌های شگرف زنان بالاخره در حال دیده شدن است.

فیلم Secrets of the Surface ساخته‌ی جورج سیسری (George Csicsery) اولین فیلم بلند درباره مریم میرزاخانی است. این فیلم مریم میرزاخانی را به خاطر شکستن سقف‌های شیشه‌ای متعدد می‌ستاید (سقف شیشه‌ای به موانع اجتماعی گفته می‌شود که جلوی پیشرفت زنان در جامعه را می‌گیرد، بر خلاف تبعیض‌های حقوقی و یا دستمزدی قابل لمس و دیده شدن نیست، اما وجود دارد). او همچنین اولین ایرانی‌ای است که این جایزه را می‎برد. داستان فیلم تعادلی خوشایند بین ریاضیات شگفت‌انگیز میرزاخانی و داستان زندگی‌‌و مرگش در سن چهل سالگی بر اثر سرطان، برقرار می‌کند.

فیلم به ریشه‌ها و میراث میرزاخانی می‌پردازد و با شاگردان کنونی و معلم‌هایش در مدرسه استعدادهای درخشان دخترانه‌ی تهران مصاحبه می‌کند. او اوایل به ریاضی علاقه به خصوصی نشان نمی‌داد و در عوض با رویای نویسنده شدن کتاب می‌خواند. اما استعداد او در اعداد کم‌کم مشخص شد: هم کلاسی‌هایش شوخی می‌کردند وقتی می‌خواست یک مسئله ریاضی حل کند، از پیدا کردن چهار راه حل مختلف برای آن لذت می‌برد.

عملکرد الهام بخش

در سال ۱۹۹۴ (۱۳۷۳) میرزخانی و دوست صمیمی‌اش، رویا بهشتی (که هم اکنون ریاضی‌دانی در دانشگاه واشنگتن در میزوری، سنت لوییس است) اولین زنان ایرانی بودند که به المپیاد جهانی ریاضی راه پیدا کردند. میرزاخانی سال بعد هم برگشت و نمره‌ی کامل گرفت. عمل‌کرد استثنایی مریم، او را در سطح کشور مشهور کرد و برای دختران ایرانی دیگر در رفتن به سمت ریاضیات الهام بخش بود.

مریم میرزخانی دانش‌آموخته‎ دانشگاه شریف تهران است و برای خواندن دکتری به دانشگاه هاروارد در کمبریج در ماساچوست رفت (کاری که این روزها انجامش به خاطر سیاست‌های دونالد ترامپ مبنی بر محدود کردن سفر ایرانیان به آمریکا، بسیار دشوار شده است). میرزاخانی در پایان نامه‌ دکتری‌اش یک مسئله مهم درباره منحنی بر سطح‌های ریمانی را حل کرد، مسئله‌ای که تاریخ‌چه ۱۵۰ ساله داشت. مستند برای توصیف این و دیگر دستاوردهای او، روایت داستانی را برای دقایقی کنار می‌گذارد و تبدیل به یک محتوی آموزشی با انیمیشن‌هایی درخشان می‌شود.

پیشرفت غیر منتظره با توپ‌های بیلیارد

میرزاخانی مدتی کوتاه پس از دریافت مدرک پی‌اچ‌دی عضو هیئت علمی دانشگاه استنفورد در کالیفرنیا شد و در آن جا با همکاری افراد مختلف در زمینه‌ها و مسائل متعدد پیشرفت ایجاد کرد. یکی از این پیش‌رفت‌ها مربوط به بررسی دینامیک آشوب توپ‌های بیلیارد با همکاری الکس اسکین، از دانشگاه شیکاگو می‌شود.

در فیلم خیلی از همکاران، مریم میرزاخانی را به عنوان ریاضی‌دانی با روحیه‌ی رام نشدنی یک دونده‌ی ماراتون توصیف می‌کردند. برخی زمان توصیف همکاری‌شان با او باید جلوی سرازیر شدن اشک‌هایشان را می‌گرفتند. در سال ۲۰۱۴ برای تهیه‌ی ویدیویی درباره چهار برنده جایزه فیلدز، با مریم میرزاخانی مصاحبه شد و مستند از این ویدیوها و دیگر فیلم‌هایی که از میرزاخانی گرفته شده، برای غنی‌تر کردن گزارشاتش استفاده می‌کند.

سیسری (کارگردان) به عنوان فیلم‌سازی موفق درباره ریاضی‌دانان جای پای خودش را محکم کرده. اولین فیلم او N is a Number درباره پائول اردوس (پر کارترین ریاضی‌دان معاصر) در سال ۱۹۹۳ ساخته شد. آخرین فیلم سیسری اهمیت الگو‌های زنانه را با نشان دادن تاثیری که میرزاخانی بر زنان جوان داشت، پررنگ می‌کند. اما هیچ وقت مستقیما به این سوال مهم نمی‌پردازد که چرا هیچ زن دیگری موفق به دریافت جایزه فیلدز نشده (و تنها کارن اولنبک در سال ۲۰۱۹ جایزه آبل را دریافت کرده)، و برای تغییر این وضعیت چه می‌توان کرد؟