گفتگو با سازنده بازی پسرخوانده – تلاش کردیم بازی‌سازها به عنوان مجرم شناخته نشوند

در طی یک سال گذشته، بازی‌سازها با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم کرده‌اند. اگر بحث تحریم، مهاجرت نیروهای انسانی، افزایش بی‌قاعده قیمت‌ها و دیگر مشکلاتی که بیشتر کسب و کارهای ایرانی درگیر آن هستند را یک سمت بگذاریم، شرکت‌های بازی‌سازی ایرانی مشکل بزرگ دیگری به نام «ممیزی پس از نشر» از سوی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای داشته‌اند. این ممیزی‌های سخت‌گیرانه بارها و بارها سر و صدا کرد و حتی سبب شده تا یکی از موفق‌ترین بازی‌های تاریخ ایران، Children of Morta تا مدت‌ها اجازه انتشار در ایران پیدا نکند!

در ادامه گفتگوی ویجیاتو با محمد زهتابی، موسس و مدیرعامل استودیو بازی‌سازی پاییزان را پیرامون مشکلات اخیر بازی‌سازها با بنیاد و البته حال و آینده این شرکت می‌خوانید.

محسن وفانژاد – ویجیاتو: ماه‌ها بعد از آن که ممیزی‌های جدیدی بنیاد آغاز شد، شما اولین نفری بودید که در مورد این موضوع صحبت کردید. دلیل سکوت طولانی بقیه فعالین بازی‌سازی در این مورد چه بود؟

محمد زهتابی – پاییزان: علتی که در ابتدا سعی می‌کردیم این موضوع رسانه‌ای نشود این بود که سعی کنیم تا قبل از پخش شدن موضوع، آن را حل کنیم. خروجی بحث بین بازی‌سازها این بود که در ابتدا سعی کنیم تا با بنیاد به توافق برسیم و از رسانه‌ای کردن بحث خودداری کنیم. من، آقایان مزروعی، بهفر، نادعلیزاده ابتدا این بحث را مطرح کردیم.

خروجی مذاکرات با بنیاد ملی بازی‌ها چه بود؟

در نتیجه این بحث‌ها قرار شد بنیاد سامانه‌ای تاسیس کند تا بازی‌سازها از آن طریق متوجه ممیزی‌ها و اعمال آن‌ها بشوند و ایرادات از طریق واتس‌اپ به بازی‌ساز گفته نشود. یکی دیگر از خروجی‌ها درخواست ما برای حضور نماینده بازی‌سازها در شورای رده‌بندی سنی بازی‌ها بود.

کارزار حمایت از صنعت بازی که پیش از این با هدف لغو محدودیت‌های انتشار بازی‌ها شروع به کار کرده بود چه کمکی به این روند کرد؟

این اقدام باعث شد مذاکرات ما با بنیاد که پیش از این متوقف شده بود باز با جدیت بیشتری جریان پیدا کند. البته هنوز بازی‌سازان به آن نتیجه‌ای که از این مذاکرات می‌خواستند نرسیده‌اند اما قدم‌های خوبی در این راستا برداشته شده است.

در مصاحبه‌ای با فارس گفته بودید که «قدردان نگاه دادستانی در حمایت از تولید داخلی هستید». نقش دادستانی در این قضیه چه بود؟

دادستانی کمیته‌ای برای مصادیق مجرمانه مستقل از هر ارگان دیگری دارد. برای مثال دادستانی به تعدادی از بازی‌های ایراد داشت و‌ این قضیه را به صورت مستقیم به کافه بازار منتقل کرده بود. ما در این راستا جلسه‌ای با دادستانی برگزار کردیم. احساس کردیم که رویکرد دادستانی روی این قضیه مثبت بود و این نظر را داشت که اگر ارگان‌هایی که به صورت تخصصی برای این قضیه مجوز می‌دهند، مشکلی با بازی‌ها نداشته باشند و مجوز صادر کنند، دادستانی روی مجوز آن‌ها حرفی نمی‌زند.

این که نماینده بازی‌سازها بتواند روی ممیزی‌های موجود در بازی‌ها نظر دهد در نهایت به چه سرانجامی رسید؟

شورایی به نام رده‌بندی سنی بازی‌ها داریم که افراد آن هم مشخص هستند و در برخی از موارد به رده‌بندی سنی بازی‌ها ورود می‌کند. در مواردی که بحث‌های جدی در مورد این قضیه وجود دارد شورا در مورد آن تصمیم‌گیری می‌کند. به مدیرعامل بنیاد اجازه داده شده تا نماینده‌ای از بازی‌سازان را به این شورا معرفی کند. در ابتدا بنیاد این موضوع را پذیرفت اما بعدتر با آن مخالفت کرد و حال با این کارزار مشخص شده که بنیاد این موضوع را پذیرفته است.

داشتن نماینده کوچک‌ترین درخواست ماست زیرا این نماینده در نهایت یک رای دارد. اگر شورا رای متفاوتی صادر کند، تنها باید به همین شورا در مورد این قضیه اعتراض کرد. در نتیجه حکم این شورا حکم نهایی و پایانی خواهد بود. مهم‌ترین درخواست ما، نگاه بنیاد به مسئله بازی‌سازی است چون ما نمی‌خواهیم که بازی‌سازان به عنوان مجرم شناخته شوند.

منظور شما این است که بنیاد ملی بازی‌ها به این قضیه نگاه دستوری دارد؟

نگاه معاونت نظارت طی یک سال گذشته نگاه دوستانه یا حمایتی نبوده است. حالا این قول داده شده است که این نگاه ترمیم و بهتر شود. ما هم امیدوار هستیم اما هنوز به نتیجه عملی نرسیده‌ایم. ما خودمان را به قوانین کشور پایبند می‌دانیم و می‌دانیم در کشوری کار می‌کنیم که برای انجام کارها به مجوزهای رسمی نیاز داریم.

ما مشکلی با اصل گرفتن مجوز نداریم و با این مسئله کنار آمدیم. البته اعتقاد داریم نگاهی که به بازی‌سازها وجود دارد باید نگاه بهتری باشد. الان هم حس می‌کنیم که این تلاش یک ساله باعث شده تا بنیاد با روحیه بهتری در این مذاکرات حضور داشته باشد.

روند جدیدی که بازی‌سازها در قضیه مجوز و ممیزی‌ها در حال طی کردن هستند چه فوایدی داشته؟

پیش از این نهادهای غیر متخصص به این قضیه ورود می‌کردند و به صورت جداگانه با بازی‌سازها در ارتباط بودند. شاید خوبی این قضیه این بود که اگر بنیاد پشت مجوزی که می‌دهد باشد و تنها یک مجرا برای این قضیه وجود داشته باشد‌،‌ موضوع به نفع دو طرف خواهد بود.

اگر رفتار فعلی بنیاد در مورد بازی‌سازی ادامه پیدا کند چه صدماتی خواهد داشت؟

تا جایی که می‌دانم بنیاد به دنبال اصلاح این رفتار است. جاهایی اشتباه کارشناس بوده و گاهی هم تندروی که خودشان هم این موضوع را قبول دارند ولی در حال حاضر در این سازمان روحیه سخت‌گیری شکل گرفته است. بازی‌های زیادی طی این یک سال حذف شده‌اند و صدمات به بازی‌سازها زیاد بوده. خیلی از بازی‌ساز به خاطر جلوگیری از حاشیه ترجیح می‌دهند از شخصیت‌های دختر استفاده نکنند.

به عنوان مدیر پاییزان قبلا دغدغه‌های دیگری داشتم و حالا روزی ده تا پیام از تیمم دارم که اگر این را در بازی بگذاریم به مشکلی نمی‌خوریم؟ دغدغه‌ها همه از این جنس شده و دچار خودسانسوری شدیم. بازی‌سازها ترجیح می‌دهند اصلا کاراکتر دختر در بازی‌ها نگذارند، خطوط قرمز مشخص نیست و مثلا من در حال حاضر نمی‌دانم که یک دختر فانتزی بدون حجاب می‌تواند در بازی حضور داشته باشد یا خیر.

این که شما در مصاحبه با فارس نیوز به فروش راحت و بدون دغدغه بازی‌های خارجی در کشور اشاره کردید، چه سودی برای بازی‌سازان ایرانی دارد؟

من مشکلی با بازی‌های خارجی ندارم اما این واقعا دغدغه ماست که یک بازی خارجی بدون مشکل در بازار کشور حضور دارد اما ما به عنوان تولیدکننده که اشتغال‌زایی هم انجام می‌دهیم نیاز به مجوزهای سفت و سخت داریم. ما این نگاه را به این موضوع داشتیم که چرا در عمل به افرادی که در ایران در مورد این موضوع کار می‌کنند سخت می‌گیرند.

---

پسرخوانده چقدر کاربر فعال در ایران و جهان دارد؟

پسرخوانده به طور مجموع ۱۰۰ هزار کاربر فعال روزانه دارد. سال گذشته نسبت کاربران فعال ایرانی و خارجی مساوی بود اما امسال کاربران ایرانی رشد بیشتری را تجربه کردند و به همین خاطر تعداد آن‌ها بیشتر شده است. کمپین‌های بیشتر برای بازار ایران و دوران کرونا باعث پیشرفت بیشتر کاربران ایرانی برای بازی شد. بازار اصلی بازی در خارج از کشور هم برای روسیه است و جدیدا هم دوبله روسی به بازی اضافه شده است.

وضعیت پسرخوانده از لحاظ درآمدی به چه صورت است؟

در حال حاضر درآمد از کاربران ایرانی پسرخوانده نسبت به کاربران خارجی بیشتر است اما تمرکز اصلی ما در پاییزان روی تولید محصولات برای بازارهای جهانی و خارجی خواهد بود. در حال حاضر و با توجه به بزرگ شدن تیم دغدغه اصلی ما این است که مدیران میانی خوبی را برای مجموعه تربیت کنیم و بتوانیم حضور بیشتری در بازارهای جهانی داشته باشیم.

تیم پاییزان در حال حاضر روی چه پروژه‌های جدیدی کار می‌کند؟

بعد از پسر خوانده روی بازی باغ‌ نگار کار کردیم. در واقعی تیمی در پاییزان شکل گرفت که به صورت اختصاصی روی این بازی کار کرد و در نهایت هم خودمان آن را منتشر کردیم.

آیا به عنوان یکی از تیم‌های موفق بازی‌سازی در ایران برنامه‌ای برای حمایت از تیم‌های کوچک‌تر دارید؟

در حال حاضر قصد سرمایه‌گذاری در تیم‌هایی را داریم که یکی از آن‌ها پیش از این در مرکز رشد بنیاد فعال بود و دیگری هم شاگردهای خود من بودند. قصد داریم در زمینه انتشار بازی‌ها هم این حمایت را با انجام سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر انجام دهیم.

مثلا اگر یک بازی‌ساز تازه‌کار بخواهد با شما به عنوان مدیرعامل پاییزان ارتباط برقرار کند باید چه کاری انجام دهد؟

اگر بحث مربوط به ارتباط شخصی با من باشد، من سال گذشته لینکی را در توییتر قرار دادم و طی مدت دو ماه و نیم به ۶۰ نفر مشاوره رایگان به صورت خصوصی دادم. در حال حاضر هم به صورت ایمیلی یا در توییتر با افرادی که سوالاتی را شخصا از من می‌پرسند در ارتباط هستم.

اگر تیمی هم قصد همکاری با ما را داشته باشد ما حتما و حداقل یک جلسه را با آن‌ها برگزار خواهیم کرد و مشتاق هستیم که سرمایه‌گذاری و همکاری‌ را با تیم‌های کوچک‌تر هم انجام دهیم.

پروژه‌های جدیدی هم در پاییزان در جریان است؟

در حال حاضر دو پروژه را در مرحله سافت لانچ داریم. بازی‌‌های آونگارد و آشپز شو در مرحله سافت لانچ قرار دارند و انتظار داریم که در تابستان منتشر شوند. به جز این دو بازی، دو پروژه دیگر هم مراحل ساخت خودشان را پشت سر می‌گذارند. آوانگارد بیشتر برای بازار خارج از کشور در نظر گرفته شده و آشپز شو هم برای بازار داخلی است.

آونگارد یک بازی نقش‌آفرینی با داستان فانتزی است و شخصیتی به نام دکتر بالزامیک در آن وجود دارد که می‌خواهد کل دنیا را نابود کند. دو بازی دیگر هم در مراحل ابتدایی تولید هستند، تیم‌های آن‌ها تشکیل شده و در حال ساخت هستند.

پیشنهادتان برای تیم‌های تازه‌کاری که با توجه به شرایط فعلی قصد دارند کار خود را آغاز کنند چیست؟ به نظر شما این تیم‌ها باید تمرکز خود را روی چه بازاری بگذارند؟ داخل یا خارج؟

جواب این سوال بستگی به خود تیم دارند. اما معمولا همه تیم‌هایی که تازه تشکیل می‌شوند باید در ابتدا پایه‌های خود را محکم کنند. در نتیجه باید محصولاتی را تولید کنند که زودتر به نتیجه برسد.

اگر تیمی نیاز مالی حس نمی‌کند و پایه‌های تیمی استواری دارد، سریع‌تر برای بازار خارج اقدام کند. البته معمولا شرایط به شکل مورد اول است و تیم‌های برای کامل شدن و کار کردن نیاز به زمان دارند. بیشترین مشکلی که بازی‌سازان ما دارند انتخاب محصول است. معمولا بازی‌سازهای ایرانی سراغ محصولات ترند می‌روند و خیلی هم دیر این کار را انجام می‌دهند.

آیا پاییزان در ایران باقی می‌ماند؟

اگر اجازه بدهند بله. در حال حاضر ما برای بازار خارجی هم در حال تولید محصول هستیم و شعبه‌ای در کانادا هم داریم و سعی می‌کنیم که این شعبه را هم فعال کنیم. ما شرکای خارجی متعددی هم داریم و سعی داریم که بخش جهانی خود را قوی‌تر کنیم. البته این موضوع به این معنا نیست که قصد داریم شعبه ایران پاییزان را تعطیل کنیم.

ممکن است بسیاری از نوجوانان مثل مخاطبان ویجیاتو قصد ورود به بازی‌سازی را داشته باشند، پیشنهاد شما در این راستا چیست؟

مطمئن هستم که اگر فردی کار خود را وابسته به امید خود و نه شرایط و اخبار منفی پیش ببرد‌، موفق خواهد شد. حتما ورود کردن به بازی‌سازی یکی از بهترین کارهایی است که می‌شود در شرایط فعلی ایران انجام داد. چون هم می‌توانید کسب‌وکار خودتان را راه‌اندازی کنید، هم محصولات خود را در بازارهای جهانی بفروشید و هم با استفاده از مهارتی که به دست‌ آورده‌اید، مهاجرت کنید.

نظر شما در مورد جشنواره ویگما چیست و به نظرتان چگونه می‌تواند به بازی‌سازی در کشور کمک کند؟

جشنواره‌هایی که ما برگزار می‌کنیم مربوط به خود فعالین حوزه گیم در ایران است و کاربرها از آن استقبال چندانی نمی‌کنند. نگاه خیلی از مخاطب‌ها هنوز نسبت بازی‌های ایرانی مثبت نیست. در مورد نکات مثبت این جشنواره می‌توان به بازی‌هایی که توسط داوران به عنوان الگو و بازی برتر معرفی می‌شوند اشاره کرد که می‌توانند تاثیر مثبتی روی روند ساخت بازی در کشور بگذارند. با توجه به این که مخاطب معمولا به دنبال بازی‌های خارجی است اگر در این زمینه از سمت بازی‌سازان داخلی اغراقی صورت نگیرد و به ویژگی‌های بازی‌های ایرانی مثل زبان فارسی، شخصیت‌های ایرانی و خلاقیت توجه شود شاید با اقبال بیشتری روبرو شویم.