نگاهی به انیمه Neon Genesis Evangelion – همچنان ستودنی

انیمه Neon Genesis Evangelion یک مجموعه ژاپنی به کارگردانی هیدئاکی آنو است که در سال ۱۹۹۵ پخش شد. این مجموعه از ساخته‌های شرکت گایناکس بود که توانست موفقیت‌های تجاری و هنری متعددی به‌دست آورد. نئون جنسیس در زمان خود موفق شد تحسین بسیاری از منتقدان را برانگیزد و جوایز مختلفی کسب کند. سال گذشته نیز، خبر بازگشت این سری توسط نتفلیکس منتشر شد و باتوجه به نزدیکی تاریخ پخش آن، قصد داریم در ادامه این مقاله نگاهی به آن داشته باشیم. با ویجیاتو همراه باشید.

گذشته‌ درخشانی که در پس نئون جنسیس قرار دارد

سال ۱۹۹۵، در تلوزیون ژاپن و مخصوصاً شبکه توکیو اتفاقی رخ داد که دنیای انیمه را برای همیشه دستخوش تغییر و دگرگونی کرد. مجموعه انیمه Neon Genesis Evangelion به عنوان انقلابی در این صنعت، اثری برجای گذاشت که دیگر نظیر آن هیچگاه مشاهده نشد؛ حداقل تا به امروز. نئون جنسیس چنان درخشید که بهت بسیاری از منتقدان را به همراه داشت و مهم‌تر از آن به سرعت همه‌گیر و محبوب گشت. این مجموعه برای طرفداران انیمه اهمیت زیادی دارد و خیلی از صاحب‌نظران، صنعت انیمه را به دو دوره یعنی، پیش از نئون جنسیس و پس از آن، تقسیم می‌کنند.

باوجود تمام این درخشش‌ها، موفقیت‌ها و محبوبیت کم‌نظیر، انیمه Neon Genesis Evangelion در سال ۲۰۰۹ پس از ایجاد برخی مشکلات مربوط به حق کپی رایت و امثال آن، تلوزیون ایالات متحده را ترک نمود. شبکه نتفلکیس مدتی می‌شود که روی انیمه سرمایه‌گذاری ویژه‌ای کرده و حال، خبر خوش برای طرفداران اصیل این ژانر آن است که نتفلیکس یکی از برترین مجموعه‌ها را در سرویس خود قرار خواهد داد. این خبر سال گذشته توسط نتفلیکس اعلام شد که تاریخ آن را بهار ۲۰۱۹، یعنی ۳۱ خرداد ماه تعیین کردند. در تاریخ مذکور، قرار است تمام ۲۶ قسمت مجموعه که طی سال‌های ۱۹۹۵ و ۱۹۹۶ پخش شده بودند، منتشر شود.

البته در سال ۱۹۹۷ دو اثر سینمایی هم از روی این انیمه ساخته شد (که در حقیقت خلاصه سریال با پایانی متفاوت بودند.) امّا مشخص نیست که آیا این فیلم‌ها همزمان با سریال اصلی پخش شوند یا خیر. همچنین به نظر می رسد آثار سینمایی جدید این انیمه نیز که تا حد زیادی تغییرات داستانی دارد وتا شماره سوم آن هم عرضه شده (و آخرینش همین امسال پخش خواهد شد) فعلا در نت فلیکس نخواهد بود.

در هر حال باید اعتراف کرد که انیمه Neon Genesis Evangelion به نحوهای مختلفی صنعت انیمه را تحت‌تاثیر قرار داده است؛ چه از لحاظ شخصیت‌پردازی‌ و چه فرم و سبک کلی. بنابراین، حتی دیدن این مجموعه فوق‌العاده در سال ۲۰۱۹ برای اولین بار هم می‌تواند جذابیت ویژه‌ای داشته باشد.

روایتی ناب و جذاب که مخاطب را میخکوب می‌کند

استودیو Gainax در دهه ۸۰ میلادی با ترکیب چند استودیو کوچکتر به‌وجود آمد. آنجا بود که سبک‌های علمی-تخیلی، اکشن، رمزآلود و... درهم آمیخته شدند. سازندگان انیمه‌هایی موفق و مشهوری چون Space Runaway Ideon، مجموعه ابرقهرمانی Ultraman و علمی-تخیلیِ Harlan Ellison برای خلق اثری جاودانه درکنار یکدیگر جمع شدند و اما اوج ماجرا به جایی برمی گردد که انیمهNeon Genesis Evangelion حتی از ترکیب تمام انیمه‌های زیبایی که اشاره کردیم هم بهتر از آب درآمد.

داستان انیمه Neon Genesis Evangelion در ابتدا در سال ۲۰۰۰ میلادی روایت می‌شود، جایی که یک گروه اعزامی سِری در برخورد با موجودی عجیب و ناشناخته به نام فرشته (Angel) شکست می‌خورند. آنجا است که فاجعه‌ای (با نام Second Impact) زمین را فرا می‌گیرد و بیش از نیمی از جمعیت آن از بین می‌روند.

سپس داستان به سال ۲۰۱۵ منتقل می‌شود؛ «شینجی ایکاری» یک پسر ۱۴ ساله است و در این دنیای پسا آخرالزمانی اوضاع چندان جالبی ندارد. پدری سرد و نامهربان تنها دارایی‌اش از دنیا است. پس از اینکه پدرش او را به شهر زیرزمینی توکیو-۳ فرا می‌خواند، شینجی انتظار یک استقبال گرم و مهربانانه از وی را دارد؛ امّا این تنها خیالی بیش نیست. پدر از او می‌خواهد تا در عملیاتی برای نجات بشر به پروژه NERV ملحق شود. نِرو (NERV) یک آزمایشگاه پیشرفته است که از سوی سازمان ملل حمایت می‌شود؛ آن‌ها برای مقابله با فرشتگان (Angels) اسلحه‌ای نیمه مکانیکی ساخته‌اند که به شکل یک روبات عمل می‌کند و باید توسط یک انسان کنترل شود. شرنوشت تلخ شینجی، آنجایی ترسناک‌تر می‌شود که از او می‌خواهند کنترل این سلاح مخوف را به عهده بگیرد...

کلیشه‌! دیگر بس است

انیمه Neon Genesis Evangelion در بسیاری از نقاط مهم داستانی، روی کلیشه‌ها پا گذاشته و راه‌های جدیدی را رو به نسل جدید باز کرده است. شینجی نوجوانی به‌شدت حساس است و با وجود پدری نامهربان و نه‌چندان دلسوز، اصلاً دلش نمی‌خواهد در پروژه نجات بشر شرکت کند. پس از آنکه نهایتاً مجبور به در اختیار گرفتن کنترل سلاح می‌شود، نئون جنسیس پر می‌گردد از غم، ناامیدی، فریب و ترس. شینجی به همراه تعدادی از افراد NERV باید با هرچه دارند و ندارند، با دشمنانی ناشناخته و متحدانی غیرقابل اعتماد دست و پنجه نرم کنند.

نئون جنسیس با مهارت خاصی سعی می‌کند جنبه‌های متنوعی از داستان‌پردازی را به مخاطب خود ارائه دهد و به حق در انجام آن به غایت موفق است. داستان پیچیده و پرتنش این مجموعه آنقدر افراد را مجذوب خود می‌کند که خیلی‌ها دوست دارند همه ۲۶ قسمت را یکجا و بدون وقفه تماشا کنند. طراحی شخصیت‌ها و مخصوصاً دشمنان هم که کمتر جای صحبتی باقی می‌گذارد؛ طراحی هرکدام از این دشمنان با دقت خاصی صورت گرفته و به هرکدام شخصیتی ویژه داده شده است. در کنار آن، صحنه‌های نبرد با فرشتگان چنان نفس‌گیر و درگیرکننده کارگردانی شده که گاهاً فکر می‌کنید در حال تماشای یکی از برترین فیلم های سینمایی اکشن در سالن سینما هستید.

حال، لایه عمیق‌تری هم در Neon Genesis Evangelion جای داده شده؛ یک رازآلودگی دیوانه‌وار. «میساتو» کاپیتان و سرکرده گروه NERV است و به نوعی مادر ناتنی شینجی و دیگر بچه‌های گروه هم محسوب می‌شود. او همیشه به افراد عالی‌رتبه و بالاتر مشکوک است و حس می‌کند دروغ‌هایی به گروهش گفته می‌شود. به همین خاطر، او در بسیاری از ایپزودها مشغول جستجو و کاوش است تا رازی که دقیقاً نمی‌داند چیست را کشف کند. اکثر نشانه‌ها و سرنخ‌هایی که در طول سریال به‌دست می‌آید غیرقابل‌فهم هستند و گاهاً ناقص. در نتیجه، کشف برخی موضوعات در داستان، نیاز به توجه و دقت فراوان دارد؛ حتی برخی رازها در یک قسمت کشف می‌شوند امّا شما برای فهم درست آن باید چند قسمت دیگر را هم تماشا کنید. این جنبه‌ی عمیق و جالب روایت داستان در نئون جنسیس قابل‌تقدیر و تحسین است.

امّا عجله نکنیم؛ نقطه عطف انیمه Neon Genesis Evangelion در لایه‌های عمیق‌تری قرار دارد و آن‌ هم تقابل و کشاکش میان افراد و حتی درون شخصیت‌ها است. شینجی همچنان با مشکلات خانوادگی‌اش دست به گریبان است و هرتلاشی برای بهبود رابطه با پدر، اوضاع را وخیم‌تر می‌کند. ولی اینکه او درگیر چنین مسائلی است، به وی حاشیه امنیت نمی‌دهد. او هم باید در بدترین حالات ممکن با دشمنان مبارزه کند و لحظه‌ای غلفت می‌تواند به قیمت جان خودش و خیلی‌های دیگر تمام شود. تک‌تک شخصیت‌ها با هیولاهای درونی خود در نبرد هستند و این مسئله عمق به بیشتری به هرکدامشان می‌دهد؛ به نوعی که مخاطب بیشترین ارتباط و درک را نسبت به آن‌ها پیدا می‌کند.

نمی‌توان گفت کاری که کارگردان این مجموعه یعنی هیدئاکی آنو انجام داد تماماً نوآوری و خلاقیت بود، امّا حتی همان بخش‌های غیرخلاقانه هم طوری به انجام رسید که تا امروز کمتر کسی قدرت رقابت با آن را داشته است.

زندگی در پایان دنیا

ممکن است اگر قصد تماشای دوباره انیمه Neon Genesis Evangelion را بعد از گذشت بیش از بیست سال داشته باشید، از خود بپرسید نکند این انیمه دیگر جذابیت سال‌ها ابتدایی خود را نداشته باشد؛ نکند این مجموعه ساختارشکن و مهیج دیگر به درد نسل جدید نخورد؛ نکند تاریخ آن منقضی شده باشد و هزاران سوال دیگر که در ذهن موج می‌زند. امّا در واقع اشتباه می‌کنید؛ نئون جنسیس شاید امروز زیباتر و جذاب‌تر از هر زمان دیگری باشد. آن طور که سازمان ملل متحد گزارش داده، تنها ۲۰ سال فرصت داریم تا از اثرات مرگبار ناشی از تغییرات آب و هوایی، و گرم شدن زمین جلوگیری کنیم. در نتیجه، وقتی به این انیمه عمیق‌تر نگاه کنیم، متوجه یک حقیقت تلخ راجع به دنیای خودمان می‌شویم. این مجموعه از همان زمان، راجع به آخرالزمان و عواقبش آنچنان بی‌راه نمی‌گفته است.

در دنیای Neon Genesis Evangelion کره زمین دیگر قطب شمال و جنوبی که پوشیده از یخ باشد، ندارد و مردم در یک تابستانِ بی‌پایان حبس شده‌اند. شهرها به گونه‌ای طراحی شده‌اند تا هرلحظه‌ آماده تخلیه باشند و ساختمان‌ها هرلحظه انتظار سیلی مهیب و عظیم که قرار است غرق شان کند را می‌کشند. عده‌ای نوجوانِ رنج‌کشیده، باید برای پاک کردن خطای نسل‌های پیشین خود بجنگند و فداکاری کنند. انیمه Neon Genesis Evangelion داستان مرگ انسانیت و تقلای تمدن برای نجات را به زیباترین شکل ممکن روایت می‌کند.

مباحث فلسفی موجود در نئون جنسیس افکار زیادی را به خود مشغول می‌کند و گاهاً مخاطب را به تقلای فکری وا می‌دارد. نوجوانی افسرده با کوله باری از انواع و اقسام مشکلات دست و پنجه نرم می‌کند و دنیای او تاریک‌تر از هر سیاه‌چاله‌ای بنظر می‌رسید. امّا در همین حین، مدام اتفاقاتی به وقع می‌پیوندد – که معمولاً مرتبط با مذهب مسیحیت هستند – و او را برای ادامه حیاط و نبرد برای بقا، به پیش می‌راند. تم داستانی و استعاره‌هایی که کارگردان در اثر خود گنجانده، ما را به یاد گناهان بشر و رستاخیز این اعمال می‌اندازد. در نهایت Neon Genesis Evangelion به ما می‌آموزد در تاریک‌ترین لحظات زندگی هم دست از مبارزه برنداریم، حتی اگر پایان دنیا فرا رسیده باشد.

انیمه Neon Genesis Evangelion از 21 ژوئن (مصادف با ۳۱ خرداد) در شبکه نتفلیکس دردسترس خواهد بود.