نقد فیلم Cinderella 2021 – سیندرلا، به سبک فمینیسم موج سوم

روزی روزگاری، دختر یتیمی به نام «سیندرلا» در کنار نامادری بیرحم و دو خواهر ناتنی خود، غرق در رویایی بزرگ زندگی می‌کرد. اما این رویا دیگر ازدواج با شاهزاده سوار بر اسب سفید نبود. آرزوی او داشتن یک برند بزرگ لباس‌های مجلل زنانه به نام الا در بازار شهر بود! بله، این همان سیندرلای کی کانن (Kay Cannon) است که از دل دنیای فمنیستی قرن جدید بیرون می‌آید.

از بین تمام بازسازی‌هایی که از افسانه کلاسیک «سیندرلا» (Cinderella 1950) تا به حال ساخته شده است، “سیندرلا”ی کی کانن (پخش از آمازون) را می‌توان از بعضی جهات متفاوت‌ترین نوع آن در نظر گرفت. از پالت‌های رنگی مورد استفاده در فیلم گرفته تا طراحی رقص و کاور معروف‌ترین موسیقی‌های پاپ و رپ (درست شنیدید، رپ!) سال‌های اخیر و از همه مهم‌تر خود کاراکتر سیندرلا، دیگر از کلیشه‌های رایج یک داستان پری پیروی نمی‌کنند. طوری که به سختی می‌شود قبول کرد این همان داستان دل‌نشینی است که در کودکی با آن خاطره داشتیم.

کی کانن و راز سیندرلا

---

اولین چیزی که در فیلم به چشم می‌آید استفاده زیاد از بازیگران رنگین پوست با ملیت‌های مختلف است. شما در این فیلم مردمی از آسیای شرقی تا آفریقای جنوبی و آمریکای لاتین را خواهید دید که جلوی چشمان شما هنرنمایی می‌کنند. حتی فرشته نجات هم دیگر یک پیرزن سفیدپوست مهربان نیست. او حالا یک مرد سیاه‌پوست دوست‌داشتنی (با بازی کوتاه اما شایسته بیلی پورتر) است که آماده است هر آرزویی که دارید برایتان برآورده کند. جالب است بدانید که خود سیندرلا هم دیگر یک دختر بلوند با چشمان درشت آبی رنگ نیست. سیندرلا با بازی خواننده معروف کوبایی-آمریکایی، «کامیلا کابلو» (Camila Cabello) که ما در ایران او را بیشتر با آهنگ زیبای هاوانا می‌شناسیم، دختری است با چشمان و موهایی تیره. که البته همه این‌ها از حساسیت‌های ضد نژادپرستانه جامعه امروز آمریکا سرچشمه می‌گیرد.

در کنار تنوع نژادی، بیایید به دغدغه‌های جنسیتی فیلم هم نگاهی بیاندازیم. بیشترین تلاش فیلم در ایجاد تصویری جدید از یک پرنسس ایده‌آل است. همان‌طور که در ابتدا هم گفتیم، سیندرلا دیگر فقط یک بانوی خانه‌دار با ظرافت‌های قابل انتظار از یک زن نیست. او جاه‌طلب است و چیزهایی بیشتر از آن‌چه دنیا برایش برنامه‌ریزی کرده طلب می‌کند. او می‌خواهد دنیا او را جدی بگیرد، نام او را بشناسد و برای خودش اسم و رسمی به هم بزند، و در این راه حاضر است هر چیزی را فدا کند، حتی سنجاق سینه یادگاری از مادر درگذشته‌اش، حتی عشق! سیندرلا حالا تبدیل به یک فمینیست موج سوم شده است، دختری متوقف نشدنی. البته او تنها دختر جنگجوی داستان نیست. زنان دیگری هم در گوشه و کنار هستند که برای رسیدن به اهداف خود تلاش می‌کنند. از جمله دختر کوچک پادشاه که برعکس برادرش، دختر باهوشی پر از ایده‌های بزرگ کشورداری است. با این حال پادشاه قابلیت‌های او را نادیده می‌گیرد و قصد دارد جانشینی را بر طبق رسوم گذشتگان به پسر بزرگترش بدهد. کی کانن حاضر است تمام قواعد یک داستان پری را بر هم بزند تا تصویر مدرن‌تر و منطبق‌تری نسبت به جامعه امروزش را به نمایش بگذارد. اگر چه ممکن است نتیجه کار به اندازه یک فانتزی کلاسیک به یادماندنی نباشد، ولی حداقل ارزش امتحان کردن را دارد. به نظر می‌رسد سیندرلا بیش از آن که یک بازسازی از یک افسانه قدیمی باشد، یک نوع دلجویی از دخترانی است که همیشه به عنوان کسانی که تنها یک آرزو دارند و آن هم داشتن همسری شایسته است، به دنیا شناسانده شده‌اند. می‌شود گفت تلاش کانن به عنوان یک کارگردان زن در انعکاس این پیام است که زنان درست مانند مردان مستقل، باهوش و قدرتمند اند و دنیا باید برای حضور آن‌ها در جامعه جا خالی کند.

سیندرلا؛ کمدی یا رمانتیک

---

حقیقت این است که فانتزی کلاسیک «سیندرلا»، طرحی با پیچش‌های داستانی ساده دارد. چیزی که بیشترین کشش را در قصه ایجاد می‌کند رومنس و ویژگی‌های شخصیتی خود سیندرلا است، که تمام این‌ها در نوع رابطه سیندرلا با نامادری و خواهران ناتنی‌اش و همچنین حیواناتی که حلقه دوستان او را تشکیل می‌دهند، ایجاد می‌شود. ولی تمرکز بیش از اندازه کانن بر رویای فمینیستی سیندرلا، توجه او را از روابط سیندرلا با محیط اطرافش برداشته است. دیگر خبری از لوسیفر بدجنس نیست و موش‌های کوچولوی او، جک و گاس و ماری فقط حضوری نمادین دارند و در درامای فیلم تاثیری ایجاد نمی‌کنند. از همه مهم‌تر رابطه نامادری بی‌رحم سیندرلا با او خیلی سطحی و معیوب به نمایش درآمده است به گونه ای که این احساس را به شما می‌دهد که نامادری او خیلی هم موجود سنگدلی نیست و فقط کمی بداخلاق است! این موضوع به اینجا ختم نمی‌شود و حتی رابطه سیندرلا و شاهزاده را هم تا حد زیادی تحت تاثیر قرار می‌دهد. به سختی می‌شود باور کرد که این یک داستان عاشقانه است و سیندرلا به شاهزاده قصه علاقه دارد. این را از آن جا می‌توان نتیجه گرفت که سهم لحظه‌های رمانتیک فیلم به نسبت موضوعی که دارد بسیار کم است. سیندرلا بیشتر از این که کاراکتری رمانتیک باشد، جسور، حاضر جواب و شوخ طبع است و این به وضوح جلوی عمق لحظه‌های عاشقانه فیلم را می‌گیرد. اگر چه به نظر می‌آید این موضوع چندان هم اتفاقی نیست، ولی نباید تاثیر آن را بر کمتر کردن جذابیت‌های فیلم نادیده گرفت. درواقع فیلم تا حدودی بازتاب‌کننده این نگرش اشتباه است که در دنیای فمینیستی زنان، عشق و رمانتیسم لزوما در جایگاهی پایین‌تر از بقیه مفاهیم قرار دارد.

صورتی و دیگر هیچ

---

هر کسی در کودکی حتی برای یک بار سیندرلا را دیده باشد، آن را با طیفی از رنگ‌های آبی و خاکستری و سفید به خاطر می‌آورد. این پالت رنگی برای ایجاد فضایی رمانتیک و اسرارآمیز بسیار مناسب بوده و در تمام بازسازی‌هایی که تا به حال از سیندرلای والت دیزنی دهه پنجاه میلادی ساخته شده، رعایت شده است. ولی در مورد سیندرلای کی کانن این مورد هم درست مثل تمام موارد قبلی نقض می‌شود. حالا که سیندرلا در رفتار، عقاید، آرزوها و حتی در چهره‌ با همه سیندرلاهای پیش از خودش متفاوت است، چرا در رنگ و استایل نباشد؟ البته کاملا منطقی است. وقتی فضای رمانتیک جای خودش را به کمدی می‌دهد، طبیعتا پای رنگ‌هایی شادتر و درخشان‌تر به صحنه باز می‌شود. کانن با پالتی از رنگ‌های بنفش، صورتی، نارنجی و زرد فضایی پرانرژی‌تر، شادتر و جسورتر مناسب شخصیت پرنسس سنت‌شکن خود خلق می‌کند. تقریبا هیچ فریمی از فیلم نیست که ردی از رنگ صورتی در آن نباشد. این موضوع تنها به رنگ‌ها ختم نمی‌شود. طراحی لباس اصلی سیندرلا، لباسی که با آن پرنس را در مراسم باله ملاقات می‌کند خیلی معمولی‌تر از چیزی است که از یک لباس جادویی انتظار می‌رود. در یک جمله، هیچ چیز در این سیندرلای جدید قرار نیست احساس شما را تحت تاثیر قرار بدهد.

جمع بندی

---

سینمای هالیوود طی یک دهه اخیر بیشترین بازخورد را نسبت به موج سوم فمینیسم داشته است. بسیاری از ساخته‌های سینمایی اخیر با تکیه بر زنان قدرتمند و تصمیم گیرنده شکل گرفته اند. البته به دور از واقعیت نیست اگر بگوییم این روزها فیلم‌ها و کتاب‌های فمینیستی خوب می‌فروشند! ولی از طرفی هم سینما در همه جای دنیا صدای جامعه خویش است و این مسئولیت مسلم سینماست که از حقیقت در مقابل جهل دفاع کند. اگر چه نمی‌توان گفت فانتزی موزیکال “سیندرلا” تلاش موفقی در جهت بازتعریف دنیای زنانه است، اما اگر سینمای فمینیستی هالیوود را یک مدرسه در نظر بگیریم، می‌توان گفت سیندرلای کی کانن اقلا زنگ تفریحی سرگرم‌کننده از آن است.

بیشتر بخوانید:

• فیلم‌های آینده والت دیزنی ابتدا فقط در سینماها اکران می‌شوند
• نتایج جالب یک تحقیق: «فرهنگ پرنسس» کارتون‌های دیزنی تاثیر مثبتی روی کودکان می‌گذارد
• چرا لایو اکشن مولان توسط مردم بایکوت شده است؟