نقد فیلم Scream – خون‌بازی هواداران سمی

با گذشت بیش از بیست و پنج سال از اکران اولین فیلم «جیغ»، این فرانچایز ترسناکِ تاثیرگذار با پنجمین قسمت خود بازگشته است. این فیلم اولین قسمتی است که توسط وس کریون فقید کارگردانی نمی‌شود و به جای کریون تیم «Radio Silence» با حضور مت بتینلی-اولپین و تایلر ژیلت هدایت کار را بر عهده دارند. آخرین تلاش آنها، «Ready or Not» مورد استقبال طرفداران آثار هیجان‌انگیز قرار گرفت، اما «جیغ» یک فرنچایز دوست داشتنی با تعداد بی‌شماری از طرفداران عاشق از سراسر جهان است که محبوبیت و هویت خود را از طریق شخصیت‌ها و داستان شکل داده‌ است. در نتیجه، منطقی است که تا حدودی مشکوک باشیم و در این فکر باشیم که آیا این فرنچایز برای یک دنباله دیگر در دستان درستی قرار خواهد گرفت یا خیر؟! برای یافتن پاسخ با نقد فیلم Scream همراه ویجیاتو باشید.

ژانر وحشت واقعاً یکی از اصلی ترین عناصر هالیوود است و از بسیاری جهات، ستون فقرات همیشه قابل اعتماد آن است. این ژانری است که سرمایه‌گذاری چند میلیون دلاری می‌تواند در نهایت منجر به فروش بیش از 700 میلیون دلاری چون فرنچایز «هالووین» در باکس آفیس جهانی شود. این فضایی است که جیسون ورهیز می‌تواند از یک پاورقی در فیلم اصلی «جمعه سیزدهم» به یک نماد جهانی شناخته شده سینما تبدیل شود که صدها میلیون دلار نیز درآمد داشته است. با این حال، زمانی در دهه 90 میلادی وجود داشت که ژانر اسلشر کاملاً مرده بود و جز سایه‌ای از خود سابقش چیزی را نشان نمی‌داد. سپس وس کریون در سال 1996 با فیلم «جیغ» به میدان آمد و نه تنها زندگی حرفه‌ای خود را احیا کرد، بلکه ژانر را به شکلی که می‌شناسیم دوباره ابداع کرد.

حال سوال اینجاست که مگر فیلم وس کریون چه تفاوتی با دیگر آثار اسلشر پیش از خود داشت؟! جواب روشن است؛ وجود یک فیلمنامه هوشمند و داشتن یک حرف درست و حسابی در پس کشتار‌های خونین موجود در آن. وس کریون فقید به عنوان یک فیلمساز ژانر وحشت، در فرنچایز «جیغ» به ویژه اولین قسمت آن، این ایده را بررسی کرد که چگونه افراد مشکل‌دار می‌توانند تحت تأثیر فیلم‌های خشونت‌آمیز قرار بگیرند و مجبور به ارتکاب جنایات وحشتناک شوند. این ایده نکته‌ای بود که به شکلی جذاب و در چارچوب یک معمای قتل و با فرمول ژانر اسلشر به مخاطب داده شد.

حال با این تفاسیر، جیغ جدید یک فیلم بسیار هوشمندانه و حیله‌گر است؛ اثری که همه چیز را از تغییر ژانر وحشت در دو دهه اخیر گرفته تا وسواس هالیوود با دنباله‌ها و راه‌اندازی‌های مجدد، تا تغییر گفتمان عمومی ما در مواجهه با اینترنت و رسانه‌های اجتماعی را مورد بررسی قرار می‌دهد. این یعنی Scream جدید شبیه فیلمی است که توسط گروهی از هواداران سمی ساخته شده که عاشق فیلم‌ اصلی هستند و واقعاً می‌دانند که پایه اصولی فیلم در مورد چیست. نقطه قوت دیگر این فرنچایز فیلم در فیلم عنصر «معما» موجود در هر قسمت آن است و این فیلم جدید نیز از این قاعده مستثنی نیست. مانند تمام قسمت‌های قبلی، یک معمای اصلی وجود دارد که التماس می‌کند حل شود، و اگر موفق به حل آن قبل از رسیدن فینال شوید، آفرین به شما.

اما هر فیلم «جیغ» در گستره وسیع‌تر روایت فرانچایز، مشغله‌های مضمونی خاص خود را دارد. فیلم اصلی به دنبال کشف «چگونه از یک فیلم ترسناک زنده بمانیم» بود که از دریچه ژانر اسلشر و مدرنیزاسیون کمیک به آن نزدیک شد. «جیغ 2» در مورد ماهیت دنباله‌ها و چگونگی افزایش خطرات برای خوب و بد داستان بود. «جیغ 3» به چگونگی پایان دادن به یک سه‌گانه و قوانین موجود در چارچوب تریلوژی‌ها علاقه‌مند بود، و اینکه تا چه حد می‌توان وسعت فرانچایز را جلو برد و در عین حال به اصل وفادار ماند. و سپس «جیغ 4» وجود داشت، که هم تفاوت‌های نسلی طرفداران ترسناک و هم ماهیت معنای دختر نهایی بودن در یک بافت اسلشر مدرن را بررسی می‌کرد.

با «جیغ» 2022، دغدغه خاص، حداقل از نظر روایی، در پدیده «عاقبت» نهفته است، فیلمی که نه کاملاً یک راه‌اندازی مجدد و نه کاملاً یک دنباله‌ است، بلکه ترکیبی از این دو است که به‌ویژه برای جذب هر دو طراحی شده است. بنابراین، مانند فیلم‌های قبلی، این مشغله روایی نه تنها به دغدغه ساختاری داستان، بلکه به فاز بعدی فرانچایز «جیغ» تبدیل می‌شود که با خودش و چارچوب اصولی خودش کلنجار می‌رود. در واقع جیغ جدید فیلمی است در مورد ماهیت هواداران ژانر ترسناک، هجوم روایی ثابتی که عصر فیلم‌های یوتیوبی برای ما به ارمغان آورده است، خطر چرخه‌های دنباله‌دار و ترفند جادویی متناقضی که به طرفداران آنچه را که می‌خواهند می‌دهد و در عین حال آنچه را که انتظار دارند واژگون می‌کند.

داستان این قسمت ماجرای دو خواهر به نام‌های تارا و سم کارپنتر را دنبال می‌کند که توسط یک قاتل جدید با ظاهر گوست‌فِیس مورد حمله قرار می‌گیرند. آنها پس از افزایش قتل‌ها در شهر وودزبورو به کمک سیدنی پریسکات (قهرمان شاخص این فرنچایز)، دیویی (کلانتر همیشه در خطر شهر) و گیل (خبرنگار ماجراجوی این فیلم‌های اسلشر) شروع به تلاش برای کشف قاتل می‌‌کنند؛ در این موقعیت دوستان آنها همه مظنون هستند، اما گوست‌فیس جدید ترفندهای خاصی در آستین خود دارد که تعلیق و هیجان را تا پایان پیش روی مخاطب قرار می‌دهد.

در اینجا تارا کارپنتر با بازی جنی اورتگا جایگاه «درو بریمور» در اولین سکانس ماندگار فیلم جیغ را دارد. درست مانند نسخه اصلی، او تنها در خانه است که از یک شماره ناشناس تماس تلفنی دریافت می‌کند و مجبور می‌شود با یک روانی در پشت خط، یک مسابقه فیلم ترسناک شناسی بازی کند. گفتگوی آنها اما این بار متفاوت است. در 25 سالی که از اولین فیلم جیغ می‌گذرد، تعریف مخاطب جوان از سینمای ترسناک گسترده‌تر شده و این زمانی منعکس می‌شود که تارا در پاسخ به سوال تماس گیرنده در مورد فیلم ترسناک مورد علاقه‌اش، با برتری پاسخ می‌دهد و می‌گوید یک فیلم ترسناک ویژه مثل «The Babadook» در جایگاه محبوب او در ژانر وحشت قرار دارد.

سپس تارا توسط فردی با ماسک گوست‌فیس مورد حمله خشونت‌باری قرار می‌گیرد و زنده می‌ماند. اما این حمله، خواهر جدا شده او، سم (ملیسا باررا) را با دوست پسرش ریچی (جک کواید) به شهر بازمی‌گرداند. مانند سیدنی پرسکات (نو کمبل)، سم نیز تحت تأثیر تاریخ پیچیده خانواده‌اش است. او رازی دارد و به نظر می‌رسد کسی متوجه شده است که این راز چیست.

اما آنچه در ادامه می‌آید، موش و گربه‌ بازی تعلیق‌‌ آفرینی است که با طعنه‌های سرگرم‌کننده، سکانس‌های هیجان‌انگیز و خشونت به اندازه کافی تکان دهنده به تصویر کشیده شده است. باید توجه داشت این فیلم لزوماً زمینه جدیدی را در این فرنچایز اسلشر ایجاد نمی‌کند، اما این بدان معنا نیست که موثر نیست. بازیگران جدید بسیار عالی هستند و تماشای آن‌ها لذت بخش است. این گروه جوان ممکن است گاه به گاه به ملودرام متمایل شوند، اما شیمی بین آنها دقیقاً شبیه همتایان اصلی آنها در گذشته فرنچایز است.

اگر حتی یک پوستر از این فیلم را دیده‌اید، بدون شک می‌دانید که نو کمبل، کورتنی کاکس و دیوید آرکت همگی برای این قسمت بازگشته‌اند. اگر از طرفداران نسخه‌های اصلی و پیشین هستید، بدون شک با تماشای این قسمت جدید نیز لذت خواهید برد. اما کارگردانان مت بتینلی-اولپین و تایلر ژیلت از بازیگران و شخصیت‌های قدیمی و کلاسیک این فرنچایز به اندازه کافی استفاده می‌کنند تا چاشنی لازم را بدون غلبه بر غذای نهایی فراهم کنند؛ البته تمرکز اصلی فیلم بر نسل جدیدی از شخصیت‌ها است. اما تا جایی که دنباله‌ها پیش می‌روند، Scream دقیقاً با بهترین‌های آن‌ها همراه است.

شاید این پرسش وجود داشته باشد که از اساس جزئیات داستان فیلم ممکن است آنقدرها هم انقلابی نباشد که بدون شک نیست؛ اما مت بتینلی-اولپین و تایلر ژیلت، به همراه نویسندگان جیمز وندربیلت و گای بوسیک، فیلمی ساخته‌اند که به طرز ماهرانه‌ای نوستالژی و تازگی را باهم متعادل می‌کند تا اثری را به ما ارائه دهد که هم برای نسل گذشته جذاب باشد و هم درگاه ورودی برای نسل جدید مخاطبان باشد. از جانب دیگر ارجاعات به Scream اصلی به طور هدفمند و تنها با کمی تغییر ارائه شده است. و همه آنها، در حالی که به طرز باورنکردنی خودآگاه هستند، هرگز به جدی گرفتن خود متمایل نمی‌شوند و فیلم با دانستن اندازه خود در یک مسیر پاپ‌کورنی حرکت می‌کند.

البته باید توجه داشت نکته مهم در این فیلمنامه نه چندان عجیب، اندیشیدن استادانه واندربیلت و بوسیک در مورد وضعیت ژانر وحشت و صنعت فیلم امروزی تحت تعصب «IP‌»ها است؛ تفکراتی که باعث بروز و شکل گیری کمپین‌های فراوانی در فضای مجازی می‌شود. اما جدا از فیلمنامه و پیام موجود در آن که طرفداران سمی فیلم‌ها را نشانه رفته است، توجه به کارگردانی کار نیز امری مهم است؛ چرا همان‌طور که در ابتدا گفته شد، این اولین قسمت از فرنچایز جیغ است که وس کریون فقید در پشت دوربین نیست. بدون شک دنبال کردن مسیر کریون کار دشواری است، اما بتینلی-اولپین و ژیلت تمام تلاش خود را کرده‌اند تا عدالت را در حق فرنچایز او انجام دهند، و آنها در اینجا فوق‌العاده عالی هستند، و پس از تعلیق حیرت‌انگیز در آثار کریون، آنها نیز سکانس‌های تعلیقی خیره‌کننده را مهندسی می‌کنند.

در پایان باید گفت: جدیدترین فیلم Scream به شکلی وحشیانه این فرنچایز را احیا می‌کند و نمایشی شبح‌آور و تفسیرهای جذابی را در مورد آثار ترسناک و هواداران مدرن این دست فیلم‌ها ارائه می‌دهد. در نهایت، فیلم «جیغ» بهترین قسمت این فرنچایز از زمان جیغ اصلی است. اما، آیا فیلم ترسناک است؟ نه، واقعاً نه، اما چند جامپ اسکر وجود دارد که ممکن است برخی از مخاطبان را غافلگیر کند. با وجود تمام این تفاسیر فیلم جیغ سرگرم‌کننده، دوست داشتنی و در نهایت رضایت بخش است. از دنیای سینما انتظار عجیبی نداشته باشید، امیدوار باشید با این مدیوم سرگرم شوید و آنجاست که خیلی ناامید نخواهید شد.