معرفی رشته مهندسی شیمی و درآمد آن در ایران

مهندسی شیمی شامل تولید و ساخت محصولات از طریق طراحی تجهیزات، سیستم‌ها و فرایندهای پالایش مواد خام و فرآوری مواد شیمیایی است. در حقیقت یک مهندس شیمی فرایندهای آزمایشگاهی را در مقیاس بزرگ‌تر انجام می‌دهد و از آن‌ها برای تولید تجاری محصولات استفاده می‌کند. مهندسان شیمی فرایندهای شیمایی مختلف برای تبدیل مواد خام به محصولات مفید را ازنظر تجاری و اقتصادی بررسی می‌کنند و از اصول شیمی، فیزیک، ریاضیات، زیست‌شناسی و اقتصاد برای طراحی این فرایندها استفاده می‌کنند.

یک مهندس شیمی می‌تواند در آزمایشگاه‌های فناوری نانو و نانو مواد یا در کارخانه‌‌های صنعتی در مقیاس بزرگ که مواد شیمیایی، مواد خام، سلول‌های زنده، میکروارگانیسم‌ها و انرژی را به محصولات مفید تبدیل می‌کنند، کار کند. مهندسان شیمی در بسیاری از جنبه‌های طراحی فرایندها و بهره‌برداری از محصولات کارخانه، ازجمله ارزیابی ایمنی و خطر، طراحی و تحلیل فرایند، مدل‌سازی، مهندسی کنترل، مهندسی واکنش‌های شیمیایی، مهندسی هسته‌ای، مهندسی بیولوژیک، تعیین مشخصات فیزیکی دستگاه‌ها و دستورالعمل‌های عملیاتی نقش پررنگی دارند.

در ادامه این مطلب قصد داریم درباره گرایش‌های رشته مهندسی شیمی، انواع فرصت‌های شغلی، بازار کار در ایران و میزان حقوق آن صحبت کنیم. پس با ما همراه باشید.

انواع گرایش‌های رشته مهندسی شیمی

امکان ادامه تحصیل در رشته مهندسی شیمی برای تمامی افراد بعد از شرکت در آزمون های کنکور سراسری و کسب رتبه قبولی تا مقطع دکتری وجود دارد. رشته مهندسی شیمی در برخی از دانشگاه‌ها از مقطع کارشناسی دارای گرایش است؛ اما در برخی دیگر از دانشگاه‌ها در مقطع کارشناسی فقط دروس پایه تدریس می‌شوند و دانشجویان می‌توانند در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری گرایش خود را انتخاب کنند.

انواع گرایش‌های این رشته عبارت‌اند از:

• طراحی فرایند: در این گرایش فرایندهای تبدیل مواد خام به محصولات مفید مطالعه می‌شود که شامل طراحی، اجرا، کنترل و بهینه‌سازی فرایندها و ماشین‌آلات صنعتی است.
• مهندسی کنترل: این گرایش با به‌کارگیری سیستم‌های کنترل، تجهیزات و سیستم‌های با رفتار مطلوب را در کارخانه‌ها طراحی می‌کند.
• مهندسی پزشکی: مهندسان زیست پزشکی مسئول طراحی دستگاه‌ها و فرایندهای پزشکی هستند و شکاف بین علوم فنی و مهندسی، پزشکی و زیست‌شناسی را پر می‌کنند.
• بایوتکنولوژی: در این گرایش، سیستم‌های بیولوژیکی، میکروارگانیسم‌ها یا بخش‌هایی از آن‌ها برای توسعه محصولات زیست‌محیطی، داروها، مواد غذایی و... مطالعه می‌شوند.
• نفت و گاز: این گرایش فرایندهای توسعه و بهره‌برداری از میادین نفت خام و گاز طبیعی و تحلیل فنی، مدل‌سازی کامپیوتری و پیش‌بینی تولید آینده آن‌ها را مطالعه می‌کند.
• پلیمر: این گرایش طراحی، تجزیه‌وتحلیل و اصلاح مواد پلیمری را مطالعه می‌کند و انواع فرایندهای پلیمریزاسیون، تعیین ساختار و خصوصیات پلیمرها، ترکیب و کاربردهای آن‌ها را پوشش می‌دهد.
• صنایع غذایی: در این گرایش اصول مهندسی و علم ریاضیات برای تولید و بهینه‌سازی فرایندهای تولید مواد غذایی موردمطالعه قرار می‌گیرند. این فرایندها شامل پردازش، تولید، جابجایی، ذخیره‌سازی، محافظت، کنترل، بسته‌بندی و توزیع محصولات غذایی است.
• شبیه‌سازی: گرایش مدل‌سازی و شبیه‌سازی (M&S) با استفاده از مدل‌سازی فیزیکی یک سیستم معین، داده‌های مختلفی ارائه کرده و رفتارهای مختلف سیستم را پیش‌بینی می‌کند.
• کاتالیست و ترموسینتیک: این گرایش برای طراحی و ساخت انواع کاتالیست‌های صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کاربرد دارد.
• داروسازی: گرایش طراحی دارو و داروسازی فرایند شبیه‌سازی داروهای جدید به کمک نرم‌افزارهای کامپیوتری و تولید آن‌ها در آزمایشگاه است.
• محیط‌زیست: مهندسی محیط‌زیست سیستم‌های تصفیه فاضلاب، تصفیه آب‌وهوا، دفع و بازیافت زباله‌ها و سایر حوزه‌های مربوط به سلامت انسان را موردمطالعه قرار می‌دهد.

مهندسین شیمی در چه شرکت‌ها و صنایعی می‌توانند مشغول به کار شوند؟

مهندسی شیمی یکی از رشته‌هایی است که امکان کار در صنایع مختلف در آن وجود دارد و مخصوصاً کسانی که در گرایش کنترل و طراحی فرایندها تحصیل کرده باشند، می‌توانند برای آگهی‌های استخدام مهندس شیمی در کارخانه‌های صنعتی و تولیدی رزومه بفرستند. همچنین سایر حوزه‌هایی که یک مهندسی شیمی بسته به گرایش خود می‌تواند در آن‌ها کار کند، عبارت‌اند از:

• پالایشگاه‌های نفت و گاز
• پتروشیمی‌ها
• شرکت‌های داروسازی
• شرکت‌ها و کارخانه‌های صنایع غذایی
• کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی (مواد شوینده و...)
• صنایع فعال در حوزه رنگ و رزین
• شرکت‌های تصفیه آب و فاضلاب و فعال در حوزه محیط‌زیست

بازار کار رشته مهندسی شیمی

در کل بازار کار رشته‌های مهندسی در ایران چندان وضعیت مناسبی ندارد و مهندسی شیمی نیز از این قاعده مستثنا نیست. با‌این‌حال، آینده شغلی برخی از گرایش های این رشته نسبت به سایر گرایش‌ها بهتر است. گرایش‌های کنترل، نفت و گاز و طراحی فرایند بازار کار نسبتاً خوبی در ایران دارند و فارغ‌التحصیلان این گرایش‌ها می‌توانند بعد از کسب حداقل مدرک کارشناسی ارشد مهندسی شیمی در صنایع این حوزه مشغول به کار شوند. در مقابل گرایش‌های زیست پزشکی و بایوتکنولوژی هنوز در کشور جای رشد دارند و به همین دلیل بازار کار چندان پررونقی ندارند.

درباره فرصت های شغلی این رشته بیشتر بدانید.

میزان درآمد مهندس شیمی در ایران و جهان چگونه است؟

در تعیین میزان درآمد مهندس شیمی، گرایش نقش پررنگی ایفا می‌کند. همچنین میزان سابقه کاری و شهر محل زندگی در میزان درآمد و حقوق دریافتی مهندس شیمی مؤثر است. در جدول زیر که بر اساس گزارش یکی از سایت‌های کاریابی تهیه شده است، می‌توانید میزان حقوق و دستمزد مهندسین شیمی در گرایش های صنایع غذایی و نفت و گاز را مشاهده کنید:

مهندس شیمی-صنایع غذایی:

مهندس شیمی-نفت و گاز:

در برخی از شهرها به دلیل کمبود داده‌های آماری، حقوق به‌صورت کلی بیان شده است.

اما میزان حقوق مهندس شیمی در خارج از کشور چگونه است؟ بالاترین میزان حقوق دریافتی یک مهندس شیمی در کشور آمریکا با متوسط درآمد سالانه 106 هزار دلار است. بعد از آمریکا، کشورهای لوکزامبورگ، سوئیس و استرالیا با میانگین حقوق سالیانه 105 هزار، 99 هزار و 92 هزار دلار بالاترین میزان حقوق را به یک مهندس شیمی پرداخت می‌کنند.

جمع‌بندی

مهندسی شیمی یکی از محبوب‌ترین رشته های دانشگاهی است که به مطالعه فرایندهای شیمیایی مختلف و طراحی این فرایندها در مقیاس بزرگ‌تر و در مقیاس تجاری می‌پردازد و جنبه‌های اقتصادی آن‌ها را نیز بررسی می‌کند. این رشته گرایش‌های زیادی در مقاطع کارشناسی تا دکتری در دانشگاه های برتر ایران مانند صنعتی شریف، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه تهران و... دارد. فارغ‌التحصیلان مهندسی شیمی بسته به گرایشی که در آن تحصیل کرده‌اند بازار کار و میزان حقوق متفاوتی در ایران دارند. همچنین کشورهای خارجی که بالاترین میزان حقوق را به این مهندسین پرداخت می‌کند شامل آمریکا، استرالیا، لوکزامبورگ و سوئیس است.