یادداشت بازی ساز: مشاهداتی از جامعه‌ی بازی‌سازان فنلاند توسط یک بازی‌ساز

تجربه‌ی شخصی من همیشه این‌طور بوده که هر بار در یک نمایشگاه یا رویداد بین‌المللی در خارج از ایران شرکت کردم به اندازه‌ی چندین سال به تجربه و دانش‌ام اضافه شده است. بعد از هر برخورد با بازی‌سازهای فعال دنیا و رد و بدل کردن تجربه احساس می‌کنم که یک نفر چندین سال من را به جلو هل داده و همیشه تلاش کرده‌ام که این تجربه را به اطرافیانم هم منتقل کنم. واقعیت این است که همه چیز را نمی‌توانید در کتاب، مقاله، یوتیوب و این چیزها پیدا کنید. یک سری چیزها مثل اخلاق حرفه‌ای آدم‌ها، نحوه‌ی برخورد کردن‌شان با یکدیگر، شرایط کاری و غیره را نمی‌شود از راه دور درک کرد. همین چیزها هم هستند که در کنار دانش فنی و سرمایه‌ی نقدی راه را برای موفقیت می‌سازند.

سال پیش با حمایت بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای و به همراه سه نفر از بهترین بازی‌سازهای موبایل کشور به دوره‌ی Game Executives دانشگاه آلتو رفتیم. این دوره‌ی فشرده‌ی یک هفته‌ای دو جنبه‌ی کاملا متفاوت آموزشی داشت. اول بخش‌های فنی و آکادمیک بود که توسط اساتید باتجربه و برتر صنعت بازی‌سازی موبایل فنلاند ارایه می‌شد. بخش دوم بازدید از شرکت‌ها و رفتن به رویدادهای گیمی بود که برخلاف تصور اولیه‌ام، بار آموزشی بسیار شدیدتر و مفصل‌تری داشت.

اولین چیزی که در برخورد با بازی‌سازان فنلاندی می‌بینید اتحاد مثال‌زدنی آن‌ها و عزم جزم‌شان برای پیشروی رو به جلو است. جالب است که این کشور کوچک که جمعیت‌اش به زور به نیمی از جمعیت تهران می‌رسد، شلوغ‌ترین و پر عضوترین شاخه‌ی IGDA (انجمن بین المللی بازی‌سازان) را در دنیا دارد. شانس این را داشتیم که در یکی از گردهمی‌های ماهیانه‌ی IGDA فنلاند شرکت کنیم و بیش از ۴۰۰ نفر بازی‌ساز دیدیم که با شور و اشتیاق دور هم جمع شده بودند و در حال رد و بدل کردن تجربیات و شبکه‌سازی بودند. از مدیران بزرگ‌ترین کمپانی‌های بازی‌سازی مانند Rovio و Remedy بگیر تا بازی‌سازان مستقل همگی دور هم جمع شده بودند و شرکت کردن در این دورهمی‌ها را بسیار جدی دنبال می‌کردند. متاسفانه نمی‌توانم از مقایسه مستقیم پرهیز کنم و به این موضوع اشاره نکنم که چقدر در جامعه‌ی بازی‌سازی خودمان اوضاع ۱۸۰ درجه متفاوت است.

مثلا فردای روزی که از شاخه‌ی EA هلسینکی بازدید کردیم که Sim City Build It را ساخته‌اند و جزو موفق‌ترین بازی‌سازی موبایلی فنلاند و دنیا به شمار می‌آیند، در یک کنفرانس یک روزه در مورد روش‌های درآمدزایی از بازی‌های رایگان موبایل مدیر استودیوی EA را دیدیم که نشسته و با دقت دارد صحبت‌های سخنران‌ها را گوش می‌دهد.

نشستن پای صحبت‌های بقیه نه تنها برای کسی با این مقام «کسر شان» محسوب نمی‌شد بلکه الگوی بسیار خوبی بود برای مدیران زیر دست‌اش که همواره در هر موقعیتی که هستی بهتر است وقت بگذاری و دنبال یادگرفتن چیزهای جدید باشی. مشاهدات من در بازی‌سازان داخلی کاملا خلاف این موضوع است. تقریبا در هر رویدادی آدم‌ها را دعوت می‌کنی با پاسخ «وقت ندارم» مواجه می‌شوی.

نکته‌ی عجیب برای من این بود که چطور کل این جامعه نسبت به کوچک‌ترین اتفاقاتی که می‌افتاد حساس بودند. مثلا در کل یک هفته‌ای که ما به استودیوهای مختلف می‌رفتیم همه با دلسوزی از کیفیت دوره‌ی آلتو سوال می‌کردند و برای‌شان مهم بود که ما که از ایران این همه راه آمده‌ایم و هزینه کرده‌ایم آیا از کیفیت دوره راضی هستیم یا نه؟ در تمام مدت به رویداد مشابهی در ایران مانند TGC فکر می‌کردم که مهمان خارجی داشتیم و آدم‌های صنعت ما نه تنها برای‌شان مهم نبود که TGC خوب برگزار بشود بلکه خوشحال هم می‌شدند که هر گونه عیب و ایراد یا اتفاق بد در TGC رخ بدهد.

مشاهده‌ی دیگری که داشتیم در رابط با مدیر پروگرام دوره‌ی خودمان بود که یکی دو روز پیش از شروع دوره به طور مشکوکی ناپدید شد و در آخرین لحظات شخص دیگری جای‌اش را گرفت. تقریبا از هر کس راجع به ایشان سوال کردیم به صورت خیلی سیستماتیک جواب مبهم می‌دادند. بعدا متوجه شدیم که مشکل اخلاقی‌ای برایش پیش آمده و از این که چطور همه‌ی آدم‌های صنعت تلاش می‌کردند جلوی ما آبرو داری کنند و چیزی راجع به اتفاقی که پیش آمده نگویند برایم حیرت انگیز بود.

در نهایت با هر کس صحبت می‌کردم همگی‌شان به شدت روی جامعه‌ی متحد و فعالی که داشتند متعصب بودند و به آن افتخار می‌کردند. بدون استثنا از هر بازی‌سازی فنلاندی سوال می‌کردی عامل موفقیت شما چیست که بزرگ‌ترین شرکت‌های بازی‌سازی موبایل را دارید؟ همگی داشتن جامعه‌ی فعال و کمک کردن به یکدیگر را اولین عامل موفقیت‌شان می‌دانستند.

این مطلب را با یک مشاهده‌ی دیگر تمام می‌کنم. مشاهده‌ای که واقعا حسادتم را برانگیخت و در تمام مدت فکر می‌کردم اگر در ایران چنین اتفاقی می‌توانست بیافتد چقدر وضعیت‌مان متفاوت می‌شد. چیزی که راجع به آن صحبت می‌کنم یک کنفرانس یک روزه در مورد Monetization در بازی‌های موبایل بود که خیلی ساده در محل کارخانه‌ی دیزاین دانشگاه آلتو برگزار شد. این رویداد ۶ اسپانسر اصلی داشت که اول رویداد روی صحنه آمدند و هر کدام چند کلمه صحبت کردند.

اگر دوست داشته باشید می‌توانید بروید اسامی هر شرکت را جستجو کنید و ببینید چکاره هستند. اما اگر بخواهم با تقریب خوبی یک تناظر بین این شرکت‌ها و معادل‌های‌شان در جامعه‌ی بازی‌سازی خودمان برقرار کنم چنین چیزی می‌شود:

تقریبا در هیچ دنیای موازی در کشور ما نمی‌شود ترکیب ۳-۴ تایی از این ارگان‌ها را روی یک استیج کنار هم جمع کرد. حالا هر شش تای‌شان که بماند. نتیجه‌ی مشکل داشتن دو به دوی این ارگان‌ها با هم این می‌شود که تعداد اشتراکات و دوباره کاری‌ها و اتلاف هزینه‌ها به قدری زیاد است که فرصتی برای پیشرفت رو به جلو باقی نمی‌ماند.

تا وقتی جامعه‌ی بازی‌سازی ما «متحد» نباشد هیچ صنعتی شکل نخواهد گرفت و صرفا یک سری داستان موفقیت خواهیم داشت که انفرادی و مستقل از یکدیگر برای خودشان شکل گرفته‌اند. تا وقتی هم به جای کنار هم قراردادن نقاط قوت تلاش کنیم نقاط ضعف یکدیگر را پر رنگ کنیم این اتحاد شکل نمی‌گیرد.