به مناسبت شروع نمایش سریال سندمن در ویجیاتو به سراغ روایت پرپیچ و خم ساخت این اثر رفتیم و آن را از نگاه نیل گیمن نظاره کرده‌ایم.
رُم هم یک روزه ساخته نشد!
اگر به‌عنوان تماشاگر تا به حال فکر کرده‌اید که ممکن است پتن اُسوالت گزینه‌ی مناسبی برای صداپیشگی کلاغ باشد؛ سریال سندمن محصول تازه نت‌فلیکس به این سوال شما پاسخ می‌دهد؛ بله. این بله چه موردپسند مخاطب باشد چه نه؛ نیل گیمن خالق «سندمن» می‌گوید اُسوالت اولین فردی بود که برای اقتباس از کمیک‌های «سندمن» انتخاب شد و با او به توافق رسیدیم. انتخابی که بسیار فکرشده بود.
پرسش این بود؛ آیا ممکن است بازیگری را پیدا کنیم که بتواند با بازی/صداپیشگی‌اش هم‌‌دلی شما را نسبت به کاراکتری که مُرده و حالا در سرزمین دریمینگ به پرنده‌ای تبدیل شده برانگیزد؟ کسی که مطمئن نیست چه اتفاقی رخ خواهد داد؟ آیا احتمال دارد صداپیشه‌ای بیابیم که طرفدار کمیک‌های سندمن بوده و در صف می‌ایستاده تا کتاب‌های سندمن او امضا شوند؟ گیمن ادامه می‌دهد؛ جواب بله بود اگر از پتن اُسوالت دعوت به همکاری می‌کردیم. همین هم شد. یک‌روز قبل از ارائه‌ی طرح سریال سندمن به نت‌فلیکس، اُسوالت اولین بازیگری بود که از حضورش اطمینان یافته بودیم.
نیل گیمن
از این گفته‌ها به‌نظر می‌رسد که گیمن دچار وسواس فکری شده اما خوب است بدانید (البته اگر تا الان بی‌خبر بودید): مسیری که «سندمن» برای اقتباس طی کرده چه پروسه جهنمی و رنج‌آوری بوده است. شبیه مسیری که دریم از خاندان اندلس (Endless) برای ساختن قلمرویش سال‌های سال باید طی می‌کرد. گیمن به خودش می‌آید و می‌بیند که برای ترجمان تصویری کمیک‌های سندمن یک سفر ۳۰ ساله را از سر گذرانده. در تمام این دهه‌ها ترجمان تصویری چه از طریق پرده نقره‌ای بزرگ چه از طریق صفحه‌های کوچک تلویزیون و مخصوص سریال‌ها دست‌نیافتنی به‌نظر می‌رسید.
اما حالا پایان این قصه را می‌دانیم؛ نت‌فلیکس برنده‌ی ماجرا شد و توانست داستان «سندمن» را با بودجه‌ی هنگفت و بازیگران بسیار در فرمت سریال به مخاطب عرضه کند. و حالا در کنار بخش‌های مختلف کامیکِ سندمن، می‌توانیم نگاهی به گذشته و تلاش‌هایی که برای ساخت و گسترش سندمن شد بیاندازیم. و با مرور تاریخچه‌ی سی ساله حتی مسیرهای متفاوتی را که این پروژه می‌توانست طی کند بررسی کنیم.
دهه‌ی ۹۰ میلادی: پیش به سوی فیلم سندمن
آن‌طور که گیمن به یادمی‌آورد، اولین جلسه‌ای که او برای فیلم سندمن در آن حاضر شده بود به سال ۱۹۹۰ برمی‌گردد. جلسه‌ای که در کمپانی برادران وارنر برگزار شد. آن‌جا مدیران اجرایی از گیمن پرسیدند: «از فیلم «سندمن» چه انتظاری داری؟» و گیمن پاسخ می‌دهد: «لطفاً اقتباس نکنید.»
یادم می‌آید؛ لیسا هنسون، یکی از مدیران اجرایی وارنر، با سردرگمی گفت تا حالا نشده کسی به دفتر من بیاید و بخواهد فیلمی ساخته نشود. و من جواب دادم خب… من این مدلی‌ام. لطفاً نسازید. من روی کامیک‌ها مشغول کارم و ساخت فیلم در این لحظه حاصلی جز حواس‌پرتی و پریشانی نخواهد داشت. بگذارید کارم را بکنم… و یک‌جورهایی قبول کردند، دم‌شان گرم.
نیل گیمن
در حالی که پروژه مدتی متوقف شده بود؛ در این دهه کمپانی برادران وارنر چندباری تصمیم به اقتباس گرفت: میانه‌های دهه‌ی نود میلادی، راجر آوری که سابقه‌ی همکاری در نوشتن «داستان‌های عامه‌پسند» (pulp fiction) را با کوئنتین تارانتینو داشت به‌عنوان کارگردان انتخاب شد. سناریو را تد الیوت و تری روسیو نوشته بودند؛ دو فیلم‌نامه‌نویسی که نام‌شان در تیتراژ آثاری مانند «علاالدین»، «دزدان دریایی کارائیب» و «شرک» دیده می‌شد. داستان این فیلم‌نامه‌ی اقتباسی تلفیقی بود از «خانه‌ی عروسک» و دفتر اول کامیک‌های سندمن. فیلم‌نامه‌نویسان بخش‌هایی از این اقتباس را به شکل انیمیشن دیده بودند (اگر ساخته می‌شد با تلفیقی از لایو اکشن-انیمیشن طرف بودیم).
در نهایت آوری از این پروژه کنار گذاشته شد و به همراه گیمن در نگارش «بئوولف» همکاری کرد. چندسال بعد، فیلم‌نامه و تیم خلاقیت اقتباس سندمن به کلی عوض شدند. پروژه‌ی سندمن زبانزد همه در هالیوود شده بود. گیمن در مورد یکی از فیلم‌نامه‌‌هایی که روی سندمن نوشته شده بود گفت: «این نه تنها بدترین فیلم‌نامه‌ی سندمن است؛ بلکه بدترین فیلم‌نامه‌ای است که در تمام عمرم خوانده‌ام.» (برخی معتقدند گیمن این حرف را در مورد نسخه‌ی الیوت-روسیو گفته و عده‌ای دیگر این جملات را در مورد نسخه‌های دیگری که وارنر برنامه داشته نسبت می‌دهند)
هزاره‌ی جدید: سندمن چیست؟
با پایان رسیدن هزاره و نگارش نسخه‌های بی‌حاصل از «سندمن»، نیل گیمن در کامیک‌کان ۲۰۰۷ سکوتش را در مورد این پروژه شکست که تنها به تماشای «سندمن» بر پرده‌ی نقره‌ای، بدون برآورده شدن انتظاراتش، بسنده نخواهد کرد. حین جلسه پرسش و پاسخ، مانیا اینترتیمنت از گیمن نقل قول می‌کند:
اگر قرار است نتیجه‌ی کار فیلم بدی باشد من ترجیح می‌دهم هیچ فیلمی از «سندمن» نداشته باشیم. با این وجود حس می‌کنم به زودی نوبت اقتباس از این اثر هم فرا می‌رسد. ما نیاز به کارگردانی داریم که دل‌بسته منبع اصلی اقتباس باشد؛ شبیه حسی که پیتر جکسون به «ارباب حلقه‌ها» یا سم ریمی به «اسپایدرمن» داشت.
نیل گیمن
برای یادآوری به شما که چه‌قدر همه‌چیز از گذشته تا امروز تغییر کرده؛ باید اشاره کنم گیمن در آن دوران از کاری که زک اسنایدر با «واچمن» انجام داده بود صحبت کرد و معتقد بود اسنایدر می‌داند که چه می‌کند و به خروجی کار او امیدوار بود. در همان سال گیمن از این‌که تری گیلیام گزینه ایده‌آل او برای واگذاری پروژه‌ی «سندمن» است صحبت کرد. اما نیل گیمن در آن دوران درگیر تأمین سرمایه‌ی ۷۰ میلیون دلاری برای اقتباس از «فال نیک» (good omens) بود.
زمانی که یکی از طرفداران در کامیک‌کان به گیمن گفت به او فرصت داده شود تا خودش فیلم «سندمن» را بسازد. گیمن پاسخ داد:
من هم به دنبال همین هستم. در سراسر دنیا امثال تو را پرورش دهم تا در نهایت تعدادی از شما را با چاقوهایی به داخل یک اتاق بفرستیم و هرکس که از در اتاق زنده بیرون آمد می‌تواند کسی باشد که فیلم «سندمن» را می‌سازد.
۲۰۱۰ تا امروز: حالا نوبت سریال سندمن است!
حتی وقتی که گیمن از ساخت «سندمن» منصرف شد، برادران وارنر و سرمایه‌گذرانش بی‌خیال نشدند. اریک کریپک، شورانر سریال «سوپرنچرال» به برادران وارنر پیوست. نسخه‌ی سریالی در سال ۲۰۱۰ هیچ‌گاه به ثمر نرسید (و گیمن هم از این وضعیت راضی نبود). جیمز منگولد، کارگردان «لوگان»، طرح سریال را به اچ‌بی‌او ارائه کرد اما آن هم به خروجی مشخصی نرسید.
اگرچه اقتباس «سندمن» مثل یک گلوله‌ی برفی بود که تا این‌جا و به مدت یک دهه در جهنم پیش‌تولید آب می‌شد و از بین می‌رفت اما این اثر توسط مدیران اجرایی وارنر (حداقل یکی از آن‌ها) به یاد آورده می‌شد. ۲۰۱۳ و در گفت‌وگو با هالیوودریپورتر، دایان نلسون (رییس دی سی اینترتیمنت) در پاسخ به این پرسش که کدام عنوان دی سی را دوست دارید روی پرده ببینید؟ او گفت: «سندمن در رأس این لیست قرار دارد. من اعتقاد دارم که این پروژه به اندازه جهان هری پاتر می‌تواند غنی باشد.»
بعد از گفته‌های دایان نلسون، در دسامبر ۲۰۱۳، حرکتی شکل گرفت و نیمن به قول خود وفا کرد و گروهی از طرفداران را برای کارش گردهم‌‌آورد. گیمن اعلام کرد که قرار است با دیوید اس. گویِر («تیغه»، سه‌گانه شوالیه‌ی تاریکی و «بتمن برابر سوپرمن: طلوع عدالت») و جوزف گوردن‌لویت (بازیگر) همکاری کند تا این کامیک را به صورت فیلم دربیاورند. آن‌ها جک ترون (خالق «شیم‌لس»، «هری پاتر و کودک نفرین‌شده») را برای نوشتن فیلم‌نامه استخدام کردند. دوباره خروجی از آن‌چه گیمن انتظارش را داشت دور بود هرچند که هنگام نگارش او در کنار نویسندگان در اتاق حضور داشت. یک سال بعد، در دسامبر ۲۰۱۴ گویِر به ددلاین گفت: «به نسخه‌ای رسیدیم که وارنر از آن بسیار راضی است و ما هم‌چنان در حال ارتقای آن نسخه‌‌ایم.» پروژه باحضور گوردون لویت به‌عنوان تهیه‌کننده، بازیگر و البته کارگردان در جریان بود. گویِر انتظار داشت که فیلم‌نامه سال ۲۰۱۵ در دست بازیگران باشد.
در همین دوران، مالکیت ورتیگو از وارنر به خطی جدید انتقال داده شد (یک شرکت فرعی نه مجزا). ماحصل این تغییرات سبب جدایی جوزف گوردون‌لویت از پروژه‌ی «سندمن» در سال ۲۰۱۶ شد. او در فیس‌بوک خود نوشت:
چنده ماه قبل با خودم دیدم قدیمی‌‌ها را جابه‌جا کردند و از آن موقع نتوانستم به چشم ببینم که پروژه‌ی «سندمن» تبدیل به اتفاقی خاص شود یا اقتباس آن چگونه خواهد بود یا چگونه باید باشد… پس متاسفانه تصمیم به جدایی از این پروژه گرفتم. برای گروه در ادامه این مسیر آرزوی بهترین‌ها را دارم.
جوزف گوردون لویت
در نهایت، گویِر و گیمن همراه پروژه ماندند. در سال‌های بعد، آن‌ها هم‌چنین نویسنده‌ای مانند اریک هِیسِرِر (فیلم‌نامه‌نویس «ورود») را از دست دادند. هِیسِرِر علت جدایی خود را این‌گونه عنوان می‌کند:
من به روی فیلم‌نامه نسخه‌ی سینمایی سندمن بسیار کار کردم و گفت‌وگو‌های زیادی با نیل گیمن داشتم در مورد این‌که ایده‌آل پروژه اقتباس از «سندمن» شبیه یک سریال یا مینی‌سریال متعلق به اچ‌بی‌او خواهد بود نه یک فیلم سینمایی و نه حتا یک تریلوژی. ساختار یک فیلم سینمایی با این قصه سازگار نیست. در نتیجه من عقب ایستادم و گفتم این کاری است که من انجام داده‌ام و خروجی آن انتظاری را که از یک فیلم‌نامه سینمایی داشتیم برآورده نمی‌کند. «سندمن» باید به تلویزیون برود. با خودم گفتم دیگر کارم این‌جا تمام است!
اریک هِیسِرِر
در نهایت هم راه «سندمن» به نت‌فلیکس ختم شد. هرچند «سندمن» به‌عنوان یک سریال تلویزیونی به پلتفرم‌های مختلفی از جمله اچ‌بی‌او ارائه شد با این همه این نت‌فلیکس بود که تصمیم بزرگ را گرفت؛ آن‌ها چندی قبل قرارداد با مارول را از دست داده بودند. به گزارش هالیوودریپورتر، نت‌فلیکس قرارداد سنگینی را برای به دست‌آوردن «سندمن» امضا کرد و این سریال تبدیل به گران‌ترین پروژه تلویزیونی دی‌سی تا امروز شد.
سی سال تا به ثمر رسیدن این پروژه زمان گذشته و نیل گیمن به‌طور کلی به نتیجه‌ی اقتباس «سندمن» خوش‌بین است. او می‌گفت: «مدت زمانی که درگیر پروژه‌ی «سندمن» بودم بیشتر از سریال «خدایان آمریکایی» (محصول شبکه استارز) و کم‌تر از پروژه‌ی «فال نیک» سریال آمازون پرایم بوده است.»
گیمن، گویِر و آلن هاینبرگ نام‌شان به‌عنوان تهیه‌کنندگان اجرایی سریال سندمن در تیتراژ ثبت خواهد شد.
درحالی که سریال سندمن اولین پروژه‌ی اقتباسی از این کامیک است؛ به‌نظر می‌رسد گیمن امید دارد که این پروژه تنها به یک فصل محدود نماند. مووی‌وب در نشست خبری سریال از گیمن نقل می‌کند:
عده‌ای آمدند و فیلم‌نامه سندمن را نوشتند و رفتند. اما خروجی یک محصول رده‌یR بود و ما نمی‌توانیم فیلمی ۱۰۰ میلیون دلاری با چنین رده‌ی سنی داشته باشیم و همین علت ساخته نشدن فیلم بود. شما باید دنیایی خلق کنید که در آن داستان‌سرایی طولانی یک مزیت باشد تا یک نقطه ضعف. و این واقعیت که ما ۱۳ کتاب کامل از این مجموعه در کنارمان داریم یک حسن است. واقعیت این است که در دنیایی قرار داریم که می‌توانیم چیزهایی را مال خود کنیم که پیش از این فقط در کتاب‌های مصور وجود داشتند و اکنون می‌توانند در واقعیت هم به دست‌شان بیاوریم.
نیل گیمن