چرا PSP یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات دنیای بازی بود؟

سال ۲۰۰۵ با دنیای امروز تفاوت بسیار زیادی داشت و این سال‌ها در بسیاری از بخش‌ها قابل مقایسه با یکدیگر نیستند. در دوره‌ای که حتی تلفن‌های همراه هم همه‌گیر نشده بودند، تقریبا تصور تجربه بازی‌های ویدیویی در دستگاهی کوچک و در اندازه دست، غیرممکن بود. سونی که با PlayStation 2 قدمی بزرگ در دنیای بازی‌ها برداشته بود، با عرضه PSP پا را فراتر گذاشت. شاید در دنیای امروز، استیم دک (Steam Deck) همچنان یک دستاورد بزرگ محسوب شود؛ اما شگفت‌انگیز است که سونی نزدیک به ۱۸ سال پیش، چنین ایده‌ای را به شکل خوبی اجرا کرد.

گوشی‌های هوشمند، به پلتفرمی جدی برای اجرای بازی‌ها تبدیل شدند. به نوعی که شرکت‌های بزرگی مثل شیامی یا ایسوس، گوشی‌هایی مخصوص گیمینگ می‌سازند. اگرچه که تا به امروز، بازی موبایلی در حد و اندازه‌های بازی‌های ویدیویی بزرگ عرضه نشده اما محبوبیت و فراگیرشدن گوشی‌های هوشمند، ناشرانی بزرگ مثل اکتیویژن و اپیک گیمز را به تولید بازی‌های موبایلی وا داشته است. با این که ساختار و جایگاه استیم دک با گوشی‌ها قابل مقایسه نیست اما برای عموم، این مقایسه صورت می‌گیرد. اما در سال ۲۰۰۵، PSP کاری فراتر از انتظارها را انجام داد.

تجربه بازی‌هایی در حد و اندازه‌های بازی‌های کنسولی، آن هم در کنسولی دستی اتفاقی شگفت‌انگیز بود. ایده‌ای که باعث خلق بازی‌هایی مثل GTA Liberty City و God of War: Chains of Olympus شد. بازی‌هایی که به قدری مورد استقبال قرار گرفتند که سال بعد از انتشار برای کنسول PS2 و PS3 نیز عرضه شدند. شاید امروزه PSP به فراموشی سپرده شده و شاید بسیاری حتی تجربه کار کردن با آن را نداشته باشند؛ اما این دستگاه یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات دنیای بازی بود و دستاوردی بزرگ برای سونی محسوب می‌شد. در این مقاله از ویجیاتو قصد داریم تا به دستاوردهای کنسول دستی PSP بپردازیم. با ما همراه باشید.

عرضه PSP در بهترین زمان ممکن

---

بدون شک دلیل اصلی موفقیت سونی پیرامون کنسول PSP، زمان بود. PSP در بهترین زمان ممکن عرضه شد. نینتندو پس از موفقیت‌های Game Boy، کنسول دستی Nintendo DS را عرضه کرده بود و در این بازار یکه‌تازی می‌کرد. اما نام نینتندو برای پلی‌استیشن بزرگ نبود و سونی با قدرت به رقابت با کنسول Nintendo DS رفت.

هدف سونی، ارائه یک تجربه متفاوت گیمینگ بود و قصد داشت تا کاری فراتر از Nintendo DS انجام دهد. اگرچه که در آمار و ارقام فروش، سونی نتوانست از DS پیشی‌ بگیرد اما موفقیت PSP غیرقابل انکار بود. سونی قصد داشت تا تجربه کردن یک بازی با کیفیت قابل قبول و شبیه به بازی‌های کنسولی را در حین حرکت فراهم کند.

سونی همانند PS2، قابلیت پخش تصاویر و موسیقی را با یک مموری فراهم کرده بود و کنسولی با قابلیت‌های مختلف را عرضه کرده بود. نکته‌ای که نینتندو در آن ضعف داشت. PSP در زمانی این قابلیت‌ها را در اختیار مخاطبان قرار می‌داد، که گوشی هوشمند، اینترنت و حتی بازی‌های موبایلی به شکل امروزی وجود نداشت. شاید بزرگ‌ترین بازی‌های موبایلی وقت، بازی‌های Pac Man یا Snake بودند. حالا تصور کنید در چنین زمانی، توانایی اجرا کردن یک نسخه از GTA متحول‌شده و محبوب را در مسیر کار داشته باشید. بسیاری اعتقاد دارند که PSP نقشی مکمل برای PS2 داشت و از موفقیت‌های این کنسول برای خودش استفاده می‌کرد.

چندان اعتقاد اشتباهی هم نیست. کنسول PS2 باعث تولد فرنچایزهایی مثل God of War شد. گاد آو وار، محبوبیتی کم‌نظیر ایجاد کرد و خیلی زود به نمادی از بازی‌های پلی‌استیشن تبدیل شد. در دوره‌ای که مخاطبان، شیفته چنین بازی‌هایی شده بودند، نسخه‌ای مخصوص از این فرنچایزها برای PSP عرضه می‌شد. این ایده مارکتینگ، PSP را چندین قدم از Nintendo DS جلو انداخت.

توسعه بازی‌های اختصاصی محبوب

---

سونی در زمینه انتشار بازی‌ها برای کنسول‌هایش، همیشه هوشمندانه عمل کرده و می‌توان گفت که بازی‌های اختصاصی دلیل اصلی موفقیت سخت‌افزارهایش است. چنین سیاستی درباره PSP نیز در نظر گرفته شد. طی همکاری‌های بزرگی که سونی با ناشران مختلف داشت، بازی‌هایی مثل Call of Duty: Roads to Victory، Tekken 5 یا Metal Gear Solid: Peace Walker برای PSP عرضه شدند.

چنین کاتالوگی در برابر کاتالوگ بازی‌های Nintendo DS بسیار بزرگ و درخشان بود. همچنین توجه ویژه سونی به بازار ژاپن هم به شدت پررنگ بود. عرضه بازی‌های اختصاصی JRPG مثل Persona 3: Portable و Crisis Core: Final Fantasy VII توانست نگاه بازار ژاپن را هم به PSP معطوف کند. کنسول PSP در طول عمر ده ساله‌اش، نزدیک به ۱۳۰۰ بازی دریافت کرد و در زمینه بازی‌ها، با قدرت بر Nintendo DS غلبه کرد.

اما فقط بازی‌ها، دلیل اصلی موفقیت PSP نبود. به طور کلی PSP سخت‌افزار خوبی بود. صفحه نمایش‌گر LCD به تنهایی مخاطبان را شگفت‌زده کرد. همچنین پردازنده قدرتمندی که در این کنسول استفاده شد، دلیل اصلی توسعه بازی‌هایی در حد و اندازه بازی‌های کنسولی بود. همچنین باتری خوب دستگاه هم از دلایل موفقیت سخت‌افزاری آن بود.

عموما کنسول‌های دستی، صرفا برای گیمرها ساخته نمی‌شود و هدف آن، جذب همه مردم است. بسیاری طرفدار کنسول‌های بازی نبودند و کنسول‌های Handheld، سخت‌افزاری جذاب‌تر برای این گروه به نظر می‌رسید. بنابراین در زمینه ظاهر و ساختار سخت‌افزاری، کنسول PSP جذاب‌تر از کنسول Nintendo DS بود. سونی کنسول PSP را برای همه طراحی کرده بود.

در نهایت براساس آمار و ارقام، کنسول PSP بیش از هشتاد میلیون نسخه در سراسر جهان فروخت و تبدیل به یکی از پرفروش‌ترین سخت‌افزارهای دنیای بازی شد. البته که قابلیت کپی کردن بازی‌ها در دستگاه هم در بازارهایی مثل ایران، بر محبوبیت این کنسول دستی در بازار و همه‌گیر شدن آن افزود.

عرضه PS Vita و شکست تجاری آن!

---

پس از موفقیت‌های تجاری بی‌نظیر PSP، سونی به سراغ ساخت دستگاهی پیشرفته‌تر رفت. دستگاهی که در سال‌های میانی نسل هفتم معرفی شد و PS Vita نام داشت. شاید زیاد شنیده باشید که از PS Vita به عنوان یک دستگاه شکست‌خورده یاد می‌کنند. علت اصلی شکست این سخت‌افزار، همان دلیل موفقیت PSP بود؛ زمان. در دوره‌ای که سونی پیرامون PS3 هم در وضعیت مطلوبی قرار نداشت و اکس باکس با 360 رقیبی جدی برای سونی شده بود، کنسول Nintendo 3DS هم محبوبیت فوق‌العاده‌ای در بازار ایجاد کرده بود.

همچنین گوشی‌های هوشمند هم در آغاز راه قرار داشتند و بازی‌های موبایلی در حال جذب مخاطب بودند. نینتندو و سونی نسبت به این موضوع آگاه بودند اما واکنش‌های متفاوتی نسبت به این موضوع داشتند. نینتندو تلاش کرد تا 3DS را تبدیل به کنسولی به صرفه کند، سخت‌افزاری مطلوب به مخاطبان بدهد و بازی‌های خوبی برای آن‌ عرضه کند. در حالی که طرف مقابل یعنی سونی، به مانند نینتندو برنامه مشخصی نداشت. سران سونی انتظار داشتند تا PS Vita در ماه‌های ابتدایی عرضه، نزدیک به ۱۰ میلیون نسخه فروش داشته باشد، در حالی که فروش کنسول در سال ابتدایی به سختی از ۶ میلیون دستگاه عبور کرد.

عدم فروش خوب کنسول PS Vita باعث شد تا بسیاری از سازندگان تردپارتی، مایل به ساخت بازی‌های اختصاصی نباشند. همچنین بسیاری از بازی‌هایی که برای این کنسول دستی عرضه می‌شدند، با بازی‌های کنسولی مشترک بودند و برخی از بازی‌های بزرگ برای این دستگاه عرضه نمی‌شدند. بازی‌های انحصاری PS Vita هم نسبت به PSP بسیار کمتر بود و اکثر بازی‌های انحصاری، ریمستر بازی‌های نسل ششم یا بازی‌های فرعی کوتاه بودند. البته در این میان هم بازی‌هایی مثل Hotline Miami هم منتشر شد که موفقیت‌های بزرگی کسب کرد.

سونی تلاش کرد تا سیاست‌هایش درباره PSP را پیرامون PS Vita هم تکرار کند اما هر چه تلاش کرد، به موفقیت نرسید. به طور مثال در پی موفقیت فرنچایز Uncharted در نسل هفتم، سونی نسخه‌ای اختصاصی به نام Uncharted: Golden Abyss را عرضه کرد که نتوانست به اندازه God of War Ghost of Sparta (برای PSP) موفقیت کسب کند. عدم حمایت سازندگان تردپارتی و منتشر نشدن بازی‌های انحصاری کنسول، PS Vita را از همان ابتدا در موقعیت بدی قرار داد. اما بازی دیگری هم ضربه محکمی به فروش PS Vita زد؛ انحصاری شدن بازی Monster Hunter برای کنسول Nintendo 3DS. مانستر هانتر، یکی از محبوب‌ترین بازی‌های بازار ژاپن بود. حتی عرضه این بازی برای PSP نیز یکی از دلایل محبوبیت این کنسول بود اما عدم انتشار نسخه جدید بازی برای PS Vita، بسیاری از مخاطبان بازار ژاپن را به سمت 3DS برد.

در نهایت از PS Vita به عنوان یک شکست تجاری قلمداد شد. بازی‌های موبایلی مثل Clash of Clans هم توانست سیلی از مخاطبان را به سمت گوشی‌های هوشمند ببرد و به طور کلی، کنسول‌های دستی را در منطقه خطر ببرد. موفقیت‌های PS4 و پیشرفت سریع توسعه بازی‌ها، سونی را از ساخت کنسول‌های دستی دور کرد تا این شرکت توجه بیشتری به کنسول‌ها و بازی‌های انحصاری‌اش داشته باشد.  

---

با این که سونی دیگر قصدی برای تولید یک کنسول دستی دیگر ندارد، نینتندو و استیم، قدم‌هایی برای پیشرفت در این مسیر برداشته‌اند. خلاقانه بودن ایده سوییچ، توانست یک موفقیت تجاری فوق‌العاده را برای نینتندو ایجاد کند. ایده استیم دک هم خلاقانه است و به نظر می‌آید که این کنسول هم در زمان خوبی عرضه شده است. البته که شاید کمی تگ قیمتی آن برای بازیکنان تردید به وجود بیاورد اما به هر حال این کنسول، ارزشمند است.

در دوره‌ای که کنسول‌ها توانسته‌اند رقابتی جذاب را ایجاد کنند و نینتندو هم با سوییچ به موفقیت رسیده، استیم هم قصد دارد تا ایده‌ای خلاقانه را اجرا و سهمی در بازار پیدا کند. استیم دک، اولین قدم در ایجاد تجربه یک کامپیوتر گیمینگ در قالب کنسول دستی‌ست و مشخصا ایراداتی فنی دارد، اما یکی از پیشروترین دستگاه‌های حال حاضر دنیای بازی‌ست.

با این حال استیم باید از ماجراهای PSP درس بگیرد و به مانند سونی، قدم دومش را به اشتباه برندارد. فکر به این موضوع که سونی نزدیک به ۱۸ سال پیش، چنین ایده‌ای را اجرا کرده، شاید باورنکردنی باشد. کنسول PSP یکی از بهترین دستاوردهای سونی بود و کار بزرگی انجام داد اما شکست و بی‌برنامگی موجود پیرامون PS Vita باعث شد تا سونی قید توسعه کنسول‌های دستی را برای همیشه بزند.

بیشتر بخوانید:

• ۵ بازی PSP که هنوز هم ارزش تجربه کردن را دارند
• از PSP تا سوییچ؛ نگاهی به بهترین کنسول‌های دستی تاریخ
• بررسی کامپیوتر گیمینگ استیم دک