آیا معرفی در جستجوی فریده به عنوان نماینده ایران در اسکار انتخاب درستی بود؟

پس از آن که فیلم مستند «در جستجوی فریده» به عنوان نماینده ایران در اسکار ۲۰۲۰ معرفی شد، تعدادی از فعالان سینما از بازیگر گرفته تا کارگردان به انتخاب این فیلم اعتراض کردند. حال سوال اصلی اینجاست که این اعتراض‌ها تا چه اندازه منصفانه هستند و آیا اصلا در جستجوی فریده بهترین گزینه موجود برای معرفی به عنوان نماینده ایران به اسکار ۲۰۲۰ بود یا خیر.

سریع‌ترین اعتراض به انتخاب این فیلم را نوید محمدزاده انجام داد که خودش در فیلم‌های «مغزهای کوچک زنگ زده» و «متری شیش و نیم» بازی کرده بود که دیگر گزینه‌های احتمالی بودند. محمدزاده در یک استوری به این موضوع اعتراض کرد که چرا نماینده ایران برای اسکار در ماه مرداد انتخاب شده است:

هر سال اواخر شهریور نماینده سینمای ایران به اسکار اعلام می‌شد، علت این عجله در انتخاب چه بود؟ «در جستجوی فریده» نماینده سینمای ایران در اسکار؟ فیلم خوبیه درست، ولی بر اساس چه دستاورد و موفقیت بین‌المللی؟ نمی‌تونستید صبر کنید بعد از جشنواره ونیز به جمع‌بعدی برسید؟ نه.

محمدزاده به حضور فیلم متری شیش و نیم در جشنواره فیلم ونیز اشاره می‌کند. البته باید به این نکته توجه کرد که این فیلم در بخش حاشیه‌ای جشنواره فیلم ونیز در دو نوبت به نمایش در خواهد آمد و بعید است که در این جشنواره موفقیت خاصی نصیب این فیلم پرفروش شود که در جشنواره فیلم فجر هم چند جایزه اصلی را از دست داده بود.

البته بعد از گذشت چند ساعت، ظاهرا نوید محمدزاده به این نتیجه رسید که در مورد نماینده ایران در اسکار پیش‌داوری کرده:

دیشب بعد از شنیدن خبر معرفی فیلم منتخب ایران به آکادمی اسکار واکنشی نشان دادم که زشت و عجولانه بود. از سازندگان فیلم بسیار خوب «در جستجوی فریده» صمیمانه مغدرت می‌خواهم و برای آن‌ها بیشترین موفقیت را آرزو می‌کنم. سعی می‌کنم در آینده انقدر احساساتی واکنش نشان ندهم.

قبل از معرفی در جستجوی فریده، بسیاری انتظار داشتند که فیلم تحسین شده قصر شیرین که در جشنواره فیلم شانگهای هم خوش درخشیده بود، به عنوان نماینده ایران معرفی شود. حامد بهداد به عنوان بازیگر نقش اصلی قصر شیرین هم به طور غیر مستقیم به انتخاب نشدن این فیلم اعتراض کرد:

ضمن تبریک و آرزوى موفقيت به عوامل سازنده فيلم مستندِ «در جستجوی فریده» براى معرفی به عنوان نماینده سينمايی به مراسم اسکارِ ۲۰۲۰، با توجه به شکل غیر معمولِ تشکیل کمیته انتخاب، بر خلاف روال دوره‌هاى قبلى و شایعات و ابهامات موجود، درباره نحوه انتخاب نماینده سينمايي ايران و نظر به سیاست شفاف‌سازی ریاست سازمان سینمایی، درخواست انتشار جزییات و شرح مذاکراتِ دو جلسه اخیرِ هیاتِ انتخاب نماینده ایران در اسکار ۲۰۲۰ را داریم.

در پاسخ به این انتقادات، رائد فریدزاده (دبیر و سخنگوی هیات معرفی فیلم ایرانی به اسکار) درباره معرفی شدن نماینده ایران زودتر سال‌های گذشته اینگونه گفت:

کادر آکادمی اسکار امسال تغییر کرده است و ما هر سال با توجه به آشنایی که داشتیم از طریق مکاتبه، نماینده سینمای ایران را معرفی می‌کردیم و حتی گاهی فرصت معرفی را برای ما تمدید می‌کردند اما با سیستم جدید معرفی نماینده فیلم به اسکار که کاملا آنلاین و برخط است و باید از طریق سایت انجام شود، مراحل معرفی فیلم کمی طولانی‌تر از گذشته شده.

در میان اعتراضات، می‌توان با آسودگی خاطر تایید کرد که ناداوری بزرگی در انتخاب در جستجوی فریده به عنوان نماینده ایران در اسکار ۲۰۲۰ صورت نگرفته است. ساختار فیلم‌هایی مثل «متری شیش و نیم» و «شبی که ماه کامل شد» به‌گونه‌ای نیست که مورد پسند بخش سینمای خارجی اسکار باشد. در واقع، اکثر فیلم‌هایی که در بخش فیلم‌های غیر انگلیسی زبان اسکار به موفقیت رسیده‌اند به نوعی بازتاب کشوری بودند که داستان فیلم در آن‌ها رخ داده است.

از این نظر، داستان در جستجوی فریده در یک مدیوم جهانی هم جذاب است. این فیلم در مورد زنی به همین نام است که چهل سال پیش در حرم امام رضا رها می شود. بعد از انتقال به شیرخوارگاه، زوجی هلندی فریده را به فرزندی قبول می‌کند. حال پس از گذشت سال‌ها، فریده سرانجام جستجویی را برای پیدا کردن خانواده اصلی خود آغاز می‌کند و همین موضوع زمینه‌ساز سفر او به ایران می‌شود.

داستان در جستجوی فریده وجه ایرانی و جهانی قدرتمندی دارد و قطعا شانس بیشتری برای دیده شدن نسبت به فیلم‌هایی که پیش از این نام آن‌ها را ذکر کرده‌ایم خواهد داشت. البته با نگاه با درخشش فیلم‌های دیگر کشورهای غیر انگلیسی زبان در جشنواره‌های بین المللی، بعید به نظر می رسد که در جستجوی فریده حتی شانسی برای رسیدن به نامزدهای نهایی داشته باشد.

بالاتر از همه، انتخاب در جستجوی فریده کمک می‌کند تا این فیلم خوب که پیش از این تنها به صورت محدود در گروه‌ هنر و تجربه اکران شده بود، در صدر اخبار قرار گرفته و شاهد اکران‌های مجدد باشد؛ اتفاقی که برای سینمای مستند ایران نتایج مثبتی را در پی خواهد داشت.