نقد انیمیشن Mavka: The Forest Song – مقاومت روح جنگل

انیمیشن Mavka: The Forest Song محصول سال 2023 اوکراین در ژانر فانتزی، ماجراجویانه و کمدی است. این انیمیشن به کارگردانی اوله ملاموژ و الکساندرا روبان با الهام‌گیری از نمایشنامه «آهنگ جنگل» اثر لسیا اوکراینکا، نویسنده و شاعر اوکراینی ساخته و پرداخته شده است. باید اشاره کنم که آهنگ جنگل یکی از اولین نمونه‌های ادبیات فانتزی اوکراین محسوب می‌شود.

انیمیشن Mavka: The Forest Song داستان دختری جادویی به نام ماوکا را روایت می‌کند که یکی از ارواح جنگل طلسم شده است. او به نگهبانی از جنگل منصوب شده و باید بین عشق و وظیفه یکی را برگزیند. با این که این انیمیشن مفاهیم بزرگسالانه را در خود جای داده اما خط داستانی  ساده و ابتدایی آن، تنها برای تماشای کودکان مناسب است.

داستان از چه قرار است؟

راوی با تداعی گذشته از طریق تصاویر پویانمایی دو بعدی، داستان را آغاز می‌کند. قصه انسان‌های زیادی خواهی که برای دست‌یابی به جوهره درخت زندگی، به جنگل اسرارآمیز حمله می‌کنند. نگهبان جنگل، این منطقه جادویی را طلسم کرده است تا از ورود انسان‌های فانی به این محیط مقدس جلوگیری کند. اکنون ماوکا به نگهبانی جنگل منصوب شده تا پاسبان بعدی باشد که از هجوم انسان‌ها به جنگل جلوگیری کند.

 ماوکا داستان کلیشه‌ای و تکراری از ارتباط پری مهربان و ساده، با یک انسان خوب است. پیچیدگی داستان هم قابل حدس پیش می‌رود. او با پسری به نام لوکاس از روستای آن‌ سوی جنگل که فلوت می‌نوازد، آشنا می‌شود. در نهایت شخصیتی خبیث، با رفتاری خصومت آمیز و خشن، برنامه‌ریزی می‌کند و با سواستفاده از خوش‌دلی و مهربانی این دو، وارد داستان می‌شود تا با سنگدلی، شرایط را برای اهالی روستا و مردم جادویی جنگل طاقت‌فرسا کند. 

آگاهی جمعی

یکی از دستاوردهای این انیمیشن از نظر سازندگان، این است که با نمایش دادن Mavka فرهنگ اوکراینی را، به جهانیان معرفی کرده‌اند. این انیمیشن، از جهت به کارگیری عناصر کلاسیک اسطوره‌های اوکراین قابل ستایش است. موسیقی، رقص، لباس شخصیت‌های روستا تماما تجلی‌گر زندگی سازشگر انسان با محیط و طبیعت و دوستی و نیازمندی این دو به یکدیگر می‌باشد.

همه‌ چیز داستان درباره رویارویی بشر با طبیعت است. عناصر تنیدگی زندگی موجود دوپا با طبیعت در نماد‌ها و نقش و نگارهای پس‌زمینه به چشم می‌خورد. این نشانه‌ها به صورت نهان، در جنگ با تمامیت خواهی‌های بشر نو با طبیعت زنده است و سعی دارد تعامل این‌ دو را محکم کند. به همین جهت، داستان طبق این نقوش مقدس سعی در تلاش است با پیروی از قوانین جنگل تعامل انسان با محیط طبیعی را حفظ کند.

روایت Mavka نسخه‌های باکیفیت زیادی دارد. انگار هزاران انیمیشن با همین محتوا، اما با ارزش والاتری در فرم، از قبل ساخته شده‌اند. قصه‌ای از پرنسسی زیبا که دل‌داده یک پسر مهربان می‌شود و در مقابل شرو‌رها شانه به شانه هم ایستادگی می‌کنند. تنها چیزی که شاید مخاطبان بیشتری را برای این فیلم فراهم کرده است‌، اکران این انیمیشن با موضوعیت قدرت خواهی افراد ظالم علیه مردمی مظلوم است. درست مثل چیزی که اکنون طی جنگ در اوکراین جریان دارد.

دو کمپانی سازنده Mavka متعلق به کشور اوکراین هستند، پس دور از انتظار نیست که از جهت هم‌سویی جنگ اخیرش با روسیه این انیمیشن مورد توجه قرار گرفته باشد. چرا که محتوا و نوع گرافیک ساده و قدیمی این انیمیشن نمی‌توانست نه از نظر محتوایی و نه از نظر فرم در رقابت با انیمیشن‌های سطح بالای کمپانی‌های شناخته شده برنده باشد.

سازندگان با استفاده از شرایط حال حاضر کشور، آنتاگونیست داستان که کیلینا نام دارد را با موهای سفید و لباس‌های فانتزی و افرادی که برای او کار می‌کنند را با ریش معروف روسی نمایش می‌دهند. همانطور که قابل حدس است کیلینا درصدد کسب قدرت و به دست آوردن شیره درخت، برای جوان ماندن است و برای رسیدن به خواسته خود روستاییان را با دروغ به مسیر خبیثانه مورد نظرش دعوت می‌کند تا به جنگل حمله کنند.

در واقع انیمیشن مورد نظر قصد دارد با استفاده از چنین المان‌هایی شرایط حال حاضر کشور و هدف و نیت انسان‌های جنگ‌طلب را برای کودکان شاید هم قشر بزرگسال به تصویر بکشد. این انیمیشن برای آگاهی جمعی نیاز بود اما ای کاش سازندگان خط داستانی جدیدی برای بازگو کردن ارائه می‌دادند، شاید اینطور تاثیر پیام انیمیشن هم بیشتر می‌شد. 

تبلیغ مفهوم جدید زیبایی

تبلیغ‌سازی این انیمیشن از تعریف زیبایی مدرن نکته‌ای منفی به فضای ماوکا اضافه می‌کند. برند سازی از چهارچوب‌های جدید صورت و بدن، پیامد بدی برای نسل جوان دارد. هیکل‌های تعریف شده طبق زیبایی نوین و چهره‌هایی که انگار با جراحی پلاستیک ترسیم شده‌اند، نوعی ترغیب برای تغییرات غیر قابل نیاز در انسان به ویژه در ذهن پذیرا و ساده کودکان به‌شمار می‌رود.

این‌ به راحتی می‌تواند اهرم فشاری برای گرایش به سمت تعریف جدید و پیش‌پا افتاده مفهوم زیبایی باشد. به علاوه این داستان اصرار بر نوع مضحکی از قهرمان‌پروری دارد که شخصیت‌های اصلی آن متفاوت و فرشته‌گون تجسم شده‌اند. ماوکا الگوبرداری بد و نادرست از پرنسس‌های دیزنی و باربی را رقم زد و شمایل دیگر کاراکترها را ساده و جزئی، خنده‌دار و احمق به تصویر کشید. در صورتی که دیگر شخصیت‌های فرعی صلح را به ارمغان آوردند و تصمیمات درست‌تری نسبت به قهرمانان داستان گرفته‌اند.

لبریز از جادو

انیمیشن Mavka: The Forest Song پر از اتفاقات جادویی است که در دل جنگلی اسرارآمیز با موجودات زیبا و متنوع و بامزه رقم می‌خورد. این همان چیزی است که کودکان بین 9 تا 12 سال مایلند ببینند. گرد سحر و جادو که زمستان را بهار می‌کند، سوار بر پرنده به پرواز درآمدن، با ببر تاختن و درخشیدن پوست پری‌ها، همه و همه از آن دسته از اتفاقاتی است که کودکان را به وجد می‌آورد، اما این داستان برای هیچ بزرگسالی مناسب نیست.

Mavka از اتفاق‌های کودکانه و دیالوگ‌های سطحی و دراماتیک کلیشه‌ای اشباع شده است. این انیمیشن می‌تواند در نوع فکر، عملکرد و سو گرفتن کودکان به سمت انتخاب‌های خوب و انسانی درستکار بودن موثر باشد، اما یکی از هزاران انیمیشنی است که سعی در پرررنگ سازی چنین مفهومی دارد. 

در کل این انیمیشن خیره کننده نیست؛ صداپیشگی ضعیف، داستان عاشقانه تکراری و طراحی‌های شخصیتی کلیشه‌ای در آن وجود دارد. در واقع طرح Mavka: The Forest Song عجولانه پایه ریزی شده است و کاراکترها برای پیش‌برد داستان دست به انتخاب‌های ساده و احمقانه می‌زنند. شخصیت‌های بامزه‌ای هم در داستان طراحی شدند که خنده‌دار و دوست‌داشتنی هستند، اما شما در طول داستان از خود می‌پرسید که آیا این شخصیت‌ها یکدیگر را می‌شناسند یا ارتباط عمیقی با یکدیگر دارند؟

این انیمیشن پتانسیل زیادی برای ارائه داشت که آن را هدر داد.  طرح پایانی هم عملکردی ضعیف داشت. دور از انتظار است  که همه جرقه خشم روح جنگل به یکباره مثل آب روی آتش خاموش شود و گلستان از آن جهنم بروید. سکانس آخر کمی بهتر رقم خورد وقتی که آنتاگونیست داستان با خودخواهی تمام در آب جوان کننده خود را شست، جوان نشد، بلکه به یک نوزاد تبدیل شد. این می‌تواند نتیجه کوتاه و خوبی برای خودخواهی بی حد وحصر بشر باشد. اما این انیمیشن به نتیجه‌گیری‌هایی بیشتر از آن نیاز داشت تا بتواند خود را در ذهن ماندگار کند.