نقد انیمیشن مرد عنکبوتی: در میان دنیای عنکبوتی

سال ۲۰۱۸ انیمیشن «مرد عنکبوتی: به درون دنیای عنکبوتی» بردار توسعه جدیدی را برای خلق پویانمایی از روی کمیک‌ها تنظیم و اجرا کرد. در اولین کار، این اثر نشان داد که سبک بصری که به عنوان انیمیشن کلاسیک و کمیک طراحی شده‌اند، چقدر جذاب و پیشرو هستند. در مورد دوم، این فیلم گرایش را برای داستان‌هایی درباره چندجهانی ایجاد کرد و داستان خود را تنها از طریق یک سناریو چنان استادانه روایت کرد که کمیک‌های سینمایی «بزرگ» مارول و دی‌سی هرگز رویای آن را هم نمی‌دیدند.

اما اکنون پس از پنج سال دنباله این اثر موفق به نمایش درآمده، آیا ما بازهم شاهد یک موفقیت بزرگ هستیم؟! برای یافتن پاسخ با نقد انیمیشن مرد عنکبوتی: در میان دنیای عنکبوتی همراه ویجیاتو باشید. در بررسی زیر می‌گوییم که آیا این انیمیشن توانسته از قسمت اول خود پیشی بگیرد یا خیر.

خلاصه داستان فیلم

در این قسمت پایه اصلی داستان بر این محور می‌چرخد که مایلز، مانند بسیاری از افراد قبل از خود، تقریبا غیرممکن می‌داند که بین زندگی شخصی‌اش و کار ابرقهرمانی‌اش تعادل برقرار کند. بنابراین، هنگامی که یک شرور جدید به نام اسپات که مرد عنکبوتی را مسئول تمام مشکلاتش می‌داند، از مسیر زندگی او عبور می‌کند، زنجیره‌ای از رویدادها موجودیت کل چندجهانی یا مولتی‌ورس را تهدید می‌کند. شاید بتوان جلوی فاجعه را گرفت، اما سوال مهم این است که به چه قیمتی؟!

از سوی دیگر پس از اولین ماجراجویی مشترک مایلز مورالس و گوئن استیسی، هر دو آن‌ها از تنهایی و جدایی رنج می‌برند. با این حال، جهان چندگانه پر از شگفتی است و آنها فرصتی برای ملاقات دوباره پیدا می‌کنند. در واقع در این فیلم معلوم می‌شود که آنها تنها مسافران بین دنیا‌ها نیستند؛ چرا که یک سازمان کامل وجود دارد که مصداق بارز یک انجمن عنکبوتی است. اکنون که نظم چندجهانی در خطر است، هر مرد عنکبوتی باید به خاطر داشته باشد که با قدرت زیاد مسئولیت بزرگی به همراه خواهد داشت.

داستان انیمیشن: یک شگفتی یا آشفتگی؟!

آیا این انیمیشن اثری شگفت‌انگیز است یا خیر؟ پاسخ این پرسش از نگاه بصری به سبک کار شده این انیمیشن، بدون هیچ شک و تردیدی بله است. اما از نگاه داستانی نمی‌توان همین حرف را تکرار کرد.

«مرد عنکبوتی: به درون دنیای عنکبوتی» یک انیمیشن فوق‌العاده بود. سفر یک قهرمان به نام مایلز مورالس، قهرمانی دوست‌داشتنی که فوراً وارد ماجرایی شد که کاملاً برای آن آماده نبود. او در طول روایت آن داستان نه تنها آموخت که چگونه با قدرت‌هایش رفتار کند، بلکه مسئولیت یک فرد عنکبوتی بودن را هم یاد گرفت و اینکه مرد عنکبوتی بیش از یک ماسک است.

هر کسی می‌تواند با چیزی که او در آن اثر نمایندگی می‌کند ارتباط بگیرد. چرا که این داستانی پر از امید، خوش بینی، احساس، تراژدی، هیجان، طنز و همه چیزهایی است که یک فیلم ماجراجویی فوق‌العاده را می‌سازد.

فیلمنامه آن اثر مبتکرانه و تقریباً بی‌عیب و نقص بود، سرشار از شوخ طبعی و عشق آشکار به منبع مورد اقتباس، در نتیجه آن اثر انیمیشن، چیزی بیش از پیشگامانه بود. چرا که این صنعت را تکان داد و به سلطنت سبک خاص پیکسار پایان داد. اکنون، پنج سال بعد، دنباله‌ای که مدت‌ها در انتظارش بودیم، می‌آید، و بدبختانه باید بگویم این یک ناامیدی بزرگ است. من واقعاً نظرات تحسین برانگیز منتقدان را درک نمی‌کنم. هر کس حق دارد نظر خود را داشته باشد و من به اکثریت قریب به اتفاق افرادی که از این فیلم لذت می‌برند احترام می‌گذارم، اما عده‌ای هم هستند که زیاده روی می‌کنند.

به طور جدی بیایید برای یک لحظه خود واقعی‌مان باشیم، اگر منتقد هستید و ادعا می‌کنید که این نه تنها یکی از بهترین فیلم‌های مرد عنکبوتی/کمیک/دنباله است، یا به طور کلی یکی از بهترین فیلم هاست، باید افکار خودتان را دوباره ارزیابی کنید. ستایش بیش از حد اینگونه فیلم‌ها خطرناک است. فقط به سال گذشته و فیلم «همه چیز در همه جا به یکباره» نگاه کنید. این فیلمی است که حداقل ۳۰ دقیقه اضافی است، با طنز زیر شکمی و یک پایان ناامید کننده. با این حال، از آنجایی که مردم در توییتر و لترباکس ادعا کردند که این فیلم بهترین فیلم ساخته شده است، برنده هفت جایزه اسکار از جمله بهترین فیلم سال شد. اما من نمی‌توانم این کار را ادامه دهم.

به هر حال، بیایید به مرد عنکبوتی: در میان دنیای عنکبوتی برگردیم (من می خواهم پیشاپیش عذرخواهی کنم زیرا این یک بررسی بسیار طولانی خواهد بود). آیا به نظر من این فیلم وحشتناکی است؟ نه اصلا به طور کلی سرگرم‌کننده است و بسیاری از عناصر عالی فیلم اول را دوباره به اشتراک می‌گذارد. همان انرژی پر جنب و جوش و حساسیت‌های کمیک‌بوکی را دارد.

من همچنین فکر می‌کنم که اسپات یک شرور آشنا اما فوق‌العاده سرگرم کننده و منحصر به فرد است. او به طور همزمان خنده دار و ترسناک است و سبک انیمیشنی که برای نشان دادن توانایی‌های او استفاده می‌شود دیوانه کننده است (به بهترین شکل ممکن). این اساساً همان تکنیک مورد استفاده در کمیک «پناهگاه آرکام: خانه‌ای جدی در زمین جدی» است.

بخش ۳۰ تا ۴۰ دقیقه‌ای کاملی در نیمه اول فیلم وجود دارد که بر روی مایلز و خانواده‌اش تمرکز دارد که من از آن لذت بردم. مایلز مورالس تا حد زیادی بهترین شخصیت این فیلم است و مبارزات او برای ایجاد تعادل بین زندگی شخصی، خانواده و مرد عنکبوتی بودن بسیار سرگرم‌کننده و صمیمانه است.

اما من ترجیح می‌دهم فیلمی غیر چندجهانی ببینم که فقط بر روی یک ماجراجویی معمولی مایلز متمرکز شده باشد. در ابتدای نقد به این اشاره کردم که انیمیشن «مرد عنکبوتی: به درون دنیای عنکبوتی» دارای دو مزیت بود: یک سبک بصری منحصر به فرد، و دوم قصه‌گویی جذاب متکی بر چند مرد عنکبوتی متفاوت و جذاب. اکنون دنباله آن اثر یعنی «مرد عنکبوتی: در میان دنیای عنکبوتی» دو مزیت اصلی قسمت اول را به عنوان مبنایی در نظر می‌گیرد، اما آنها را تا حدی می‌پیچاند که نسخه قبلی در سادگی داستان جلوتر اما در سبک بصری کوچک‌تر به نظر می‌رسد.

باید بدانید منظور من از سادگی در روایت یا قصه‌گویی تمرکز بر یک خط داستانی واحد است؛ چیزی که در قسمت اول به خوبی شاهد آن بودیم. اما در این دنباله هسته داستانی با وجود تمرکز بر شخصیت مایلز مورالس، دارای چند انشعاب و پراکندگی است که وسعت داستان را به شدت بزرگ‌تر کرده است. برای مثال: اگر در قسمت اول این انیمیشن سازندگان در مورد شکل گیری یک ابرقهرمان واحد به ما نکاتی می‌گفتند، اکنون در مورد شکل گیری یک شخص با جهان پیرامونی بزرگ‌تر حرف می‌زنند. این یعنی اگر قسمت اول در مورد پذیرش بود، قسمت دوم مربوط به ردکردن و جدایی است.

اما مشکل من با خود رویکرد داستان نیست؛ بلکه وسعت داستان برای من جای پرسش دارد. به نظر من سازندگان ابتدا ایده‌ای برای یک دنباله نداشتند. پس با موفقیت چشم‌گیر قسمت اول دور هم جمع شده و هرکس ایده‌ای را پیشنهاد کرده و روی میز گذاشته است. در واقع در این وضعیت نامطمئن، تیم خلاق ایده پردازی دور هم جمع شدند و همه شروع به بیان ایده‌های خود کردند. احتمالا در این ایده‌ پردازی یکی گفته من می‌خواهم درام بین گوئن استیسی و پدرش را گسترش دهم! یکی دیگر از نویسندگان گفته من می‌خواهم خط رابطه مایلز را با والدینش ادامه دهم! و شخص دیگری گفته ما باید تمرکز روی شخصیت قهرمان مایلز را گسترش دهیم.

خب در چنین فضایی بدون شک این کار ادامه پیدا کرد تا اینکه همه صحبت کردند و سپس انتخاب بهترین ایده‌ها شروع شد. اما به نظر می‌رسد که این تیم نتوانسته به یک حرف واحد برسد، پس تمام این ایده‌ها با رویکرد یک خط داستانی جدا به درون این انیمیشن وارد شده‌اند. این یعنی آنها تصمیم گرفتند که یک کارتون را به معنای واقعی کلمه از همه چیزهایی که توسط فیلمنامه نویسان، کارگردانان، انیماتورها، بازاریابان و البته تهیه کنندگان پیشنهاد شده بود جمع آوری کنند.

با چنین رویکردی، سونی در حال تکرار همان اشتباهی است که پیش از این باعث مرگ سری فیلم‌های عنکبوتی اندرو گارفیلد شد. به دلایلی انگار آنها نمی‌توانند فقط یک فیلم مرد عنکبوتی بسازند. چرا که هر اثر با نام مرد عنکبوتی علاوه بر ارجاعات و کمئوهای اجباری، باید چندین خط داستانی داشته باشد، حتی اگر این داستان‌ها با هم هیچ همخوانی نداشته باشند بازهم ده‌ها شخصیت جدید به آن وارد می‌شوند و همچنین این شکل روایت منجر به ده اسپین آف برنامه ریزی شده در آینده می‌شود.

به نظر من استودیو سازنده این انیمیشن که سونی است، در یک طمع سیری ناپذیر، گویی به علاقه پایدار سازندگان به یک سناریو واحد اعتقادی ندارد، پس در این حالت سعی می‌کند همه چیز و بیشتر را در فیلم دور هم جمع کند و این بیشتر شدن باعث می‌شود طرح یک انیمیشن چون مرد عنکبوتی در میان دنیای عنکبوتی، در حال حاضر از فراوانی جزئیات غیر ضروری دچار یک آشفتگی شود.

یکی از مشکلات این است که سازندگان وقتی نمی‌توانند روایتی را با نمایش برای مخاطب گسترش دهند، مجبور به گفتن و شرح جزئیات آن از زبان شخصیت‌ها می‌شوند، و این جز طولانی کردن یک داستان نتیجه‌ای دیگر ندارد. منظور من شرح شکل‌گیریی مولتی‌ورس و تاثیر آن بر خط‌های زمانی است. می‌دانم که چنین موضوع پیچیده‌ای باید به خوبی توضیح داده شود، مخصوصاً در فیلمی برای کودکان و نوجوانان، اما جایی در ته ذهنم این احساس را داشتم که فیلمنامه ناگهان تبدیل به یک اثر نولانی شد. و این برای چنین اثری خوب نیست.

این گستردگی موضاعات و سنگین بودن وزن روایت باعث شده این انیمیشن به دو قسمت تبدیل شود؛ و به نظر من این مهم‌ترین مشکل این کار رنگارنگ است. اگر بخواهم حال و هوای داستان این انیمیشن را با یک فیلم مشابه به شما تعریف کنم باید گفت: احساسی را که در زمان پایان ناگهانی «هابیت: برهوت اسماگ» داشتید، به یاد دارید؟! پس آماده شوید تا آن شکل از قصه‌گویی و پایان‌بندی را دوباره در این انیمیشن تجربه کنید. این یعنی برای رسیدن به جواب پرسش‌های سنگین این انیمیشن که همه پیرامون سرنوشت هستند باید تا زمان نامشخصی صبر کرد.

شکوه و عظمت رنگ‌ها و شکل‌ها

انیمیشن مرد عنکبوتی: در میان دنیای عنکبوتی، هرچه در زمینه داستان دچار مشکلاتی از نظر وسعت و اندازه روایت است، اما در مقابل بخش بصری آن کم و کاستی را به بهترین شکل جبران می‌کند. بدون هیچ علامت سوالی همه می‌دانیم که این شکوه و عظمت رنگ‌ها و شکل‌ها، محصول تخیل با استعدادترین انیماتورها است. در این اثر، بسیاری از دنیاها و قهرمانان جدید به طور هماهنگ همزیستی دارند، که هنرمندان بخش انیمیشن برای هر یک سبک منحصر به فردی را ارائه می‌دهند.

قبل از بررسی بیشتر نکات بصری این انیمیشن به صورت کوتاه بگویم که این شکل از فرم بصری هرچند در این قسمت به شدت بزرگ شده است، اما دیگر آن تازگی قسمت اول را ندارد. علت ساده است: چون قسمت اول یک انقلاب در این شکل بود، اما این دنباله تنها آن انقلاب بصری را همچون یک نسخه‌ پشتیبان کامل‌تر و زرق و برق‌دار‌ کرده است.

اما بیشتر تلاش‌های گروه فنی انیمیشن صرف صحنه‌های اکشن شده و این تلاش‌ها به طور کامل نتیجه داده است. هر نبرد از نظر انیمیشن، صحنه‌پردازی و تأثیر بر احساسات بیننده، هیجان‌انگیز و مبتکرانه به نظر می‌رسد. و این واقعیت که مبارزات زیادی در این دنباله وجود دارد باعث می‌شود خلاقیت سازندگان را بیشتر تحسین کنید. این یعنی یک سبک بصری برجسته که در آن هر فریم و هر صحنه از نگاه زیبایی شناختی، شایسته تحلیل است.

از نظر بصری، جالب ترین شخصیت، عنصر منفی یا شرور داستان یعنی اسپات بود. انتخاب اسپات به عنوان شخصیت منفی اصلی بیشتر یک تصمیم به سود سبک بصری است تا یک تصمیم داستانی بزرگ. از این گذشته، طراحی آن کاملاً مکمل بخش بصری انیمیشن است و آن را به سطحی کاملاً غیرممکن از زیبایی می‌رساند. طراحی به ظاهر مینیمالیستی این شخصیت ثابت می‌کند که یک طراحی ساده بستری برای بسیاری از آزمایشات در چنین سبک انیمیشنی است.

بنابراین، هر صحنه با مشارکت او مانند یک جاذبه نفس گیر به نظر می‌رسد و این را می‌توان نه تنها در مورد نبردها، بلکه در مورد تعاملات روزمره شخصیت با محیط نیز گفت. با این حال، به همان اندازه که شخصیت شرور از نظر بصری عالی است، پرداخت شخصیت و انگیزه او به همان اندازه بد بیان شده است. اما چرا؟ چون اسپات فقط یک کپی الکترو از «مرد عنکبوتی شگفت‌انگیز ۲» است. این یعنی او در نوع خود جالب، اما به شدت آشنا و قابل پیش‌بینی است.

از میان شخصیت‌ها آشنای فیلم اول، پیتر پارکر که تقریباً بر بحران میانسالی غلبه کرده است، دوباره در این قسمت نیز ظاهر می‌شود. با این حال، می‌توان آن را بدون آسیب زیادی از طرح داستان کنار گذاشت، که این خود ضعف دیگری را نمایش می‌دهد. اما شخصیت گوئن همتراز مایلز به شخصیت اصلی این دنباله تبدیل می‌شود و این به درد داستان نمی‌خورد. خط داستانی گوئن دلیل اصلی شل بودن و دست و پا گیر بودن فیلمنامه است، علیرغم این واقعیت که بخش آغازین مرتبط با او شاید بهترین بخش داستانی شبکه کیهانی عنکبوتی باشد.

به نظر می‌رسد که بخش قابل توجهی از تیم سازنده این دنباله می‌خواستند از این قهرمان انیمیشن بلند بسازند. به هر حال، سونی قصد دارد یک اسپین آف درباره او بسازد، پس چرا گروه تولید نتوانستند قسمت دوم را کامل به گوئن اختصاص دهند تا در نهایت قصه او را با داستان مایلز در قسمت سوم ترکیب کنند؟ به نظر من این استودیو هنوز باور ندارد که شخصیت گوئن به تنهایی بتواند مخاطب را جذب خودش کند، اما در نهایت سونی باید باور کند که مخاطب این شخصیت‌ها را دوست دارد. اما اکنون با این ترکیب سازندگان به هسته داستان هر دو شخصیت ایراد وارد کرده‌اند.

حرف آخر: طعم خوب، پرسش‌های بدون جواب

با این تفاسیر که در بررسی این انیمیشن گفته شد: «مرد عنکبوتی: در میان دنیای عنکبوتی» یک جشن خیره کننده از نگاه جنس انیمیشن است، جشنی برای چشم‌ها. از نظر بصری، قسمت دوم به مراتب برتر از قسمت اول این انیمیشن است. اما با آنچه گفته شد، هنوز نمی‌توان دنیای عنکبوتی این دنباله را یک داستان تمام عیار نامید. ما باید یک یا چند سال دیگر صبر کنیم تا بفهمیم ماجراهای مایلز، گوئن و دیگر ساکنان مولتی‌ورس چگونه به پایان می‌رسد.

پس دوستان من «Spider-Man: Across the Spider-Verse» جدیدترین فیلم در صف طولانی فیلم‌های کالت شده و نیامده شاهکاری است که توسط فضای مجازی و توییتر، حرف خوب بودن آن پیش از اکران در گوش من و شما تداوم یافته است. اما ساده بگویم از این که چقدر این فیلم من را ناامید کرد، دلم شکست و امیدوارم مردم در نهایت بیایند و ایرادات فیلم را ببینند.