جشنواره ونیز – فیلم Arab Blues و گلشیفته فراهانی چه حرف‌هایی برای گفتن دارند؟

فیلم کمدی Arab Blues چندی پیش در جشنواره فیلم ونیز برای اولین بار به نمایش در آمد. این فیلم همچنین برنده بخش بهترین فیلم در رویداد مستقل روزهای ونیز (رویدادی همزمان با جشنواره ونیز) به انتخاب تماشاگران شده است. «نغمه‌های عرب» در واقع اولین تجربه نویسندگی و کارگردانیِ Manele Labidi که اصالتاً فرانسوی-تونسی است، محسوب می‌شود. کمدی Arab Blues روایتگر وقایع تونس در دنیای مدرن است، جایی که عقاید و ارزش‌های سنتی در برابر مدرنیته قرار گرفته‌ و تنش‌های بسیاری در جامعه تونس ایجاد کرده‌اند.

گلشیفته فراهانی، بازیگر ایرانی که سابقه کار با کارگردانان مشهوری چون ریدلی اسکات (کارگردان سری مشهور بیگانه، گلادیاتور و بلید رانر) و جیم جارموش را در کارنامه دارد، نقش اصلی Arab Blues را برعهده گرفته است. به گفته منتقدان، حضور فراهانی در این فیلم به‌شدت لذت‌بخش و تماشایی بوده و او توانسته تک‌تک صحنه‌های خسته‌کننده و کسالت‌بار را به عنصری دلپذیر و زنده تبدیل کند. وی نقش «سلما درویچ»، یک روانکاو را بازی می‌کند که پس از سال‌ها از فرانسه بازگشته تا در سرزمین مادری‌اش کارهای جدیدی انجام دهد. ظاهرا جایی که سلما زندگی می‌کرده دچار نوعی اشباع شده بود اما در مقابل، حوزه فعالیت او هنوز در تونس جای پیشرفت زیادی دارد.

در یکی از صحنه‌های فیلم سلما به وضوح می‌گوید: «من مردی نمی‌خواهم. تنهایی را بیشتر دوست دارم.» همین جملات نشان‌دهنده وضعیت روحی سلما و رویکردش نسبت به رابطه با دیگران است اما خیلی زود مورد توجه یک پلیس محلی به نام «نعیم» (مجد مستوره) قرار می‌گیرد. این دو طی اتفاقاتی بیشتر به هم نزدیک می‌شوند و رابطه میانشان صمیمی‌تر هم می‌شود.

وقایع فیلم پس از برکناری زین‌العابدین بن‌علی در پی انقلاب ۲۰۱۱ روایت می‌گردد. حتی در ابتدای فیلم اشاراتی به «تونسِ آزاد» می‌شود اما در طول داستان نعیم جایی اشاره می‌کند: «این کشور تکه و پاره است.» سلما هم خیلی زود به این موضوع پی می‌برد ولی در حوزه کاری، همه چیز بر وفق مراد او پیش می‌رود. خیلی زود استقبال زیادی از کار سلما می‌شود و گویی همه مردم به یک روانکاو احتیاج داشته‌اند.

شخصیت Baya در فیلم با مادرش مشکل دارد و هر بار او را می‌بیند دچار استفراغ می‌شود. Feryel Chammari بازیگر این نقش می‌گوید: «ما عرب‌ها خیلی حرف می‌زنیم.» یک شخصیت مذکر دیگر هم وجود دارد که مدام درباره دیکتاتورهای عرب و ولادیمیر پوتین رویا می‌بیند. المان‌های مختلفی که در بطن داستان قرار گرفته بعضا حاوی طنز خوبی بوده و کارگردان در میان همین شوخی‌ها و اتفاقات جالب، مفاهیم عمیق روانشناسی را به شکل هنرمندانه‌ای گنجانده است.

در مجموع باید گفت که داستان Arab Blues بسیار سرگرم‌کننده و دوست‌داشتنی است. البته روند اتفاقات همیشه آن‌طور که شخصیت اصلی می‌خواهد نیست؛ مثلا پس از مدتی سلما متوجه می‌شود که برای کار در تونس باید یک گواهی و مدرک ویژه بگیرد. برای گرفتن این مدرک هم روانکاو جوان مجبور است وارد هزارتویِ کارهای اداری وحشتناکی شود. یکی از نقاط مثبت فیلم این است که کارگردان اصلا ترسی به دل خود راه نداده و حتی در برخی لحظات داستان را به سمت سبک سوررئال برده است.

در کنار تمام این‌ها، Arab Blues عناصر رمانتیک را از یاد نبرده؛ نعیم به سلما پیشنهاد آشنایی می‌دهد اما این فعل او با یک حرکت کاملا احمقانه به کلی نابود می‌شود. نعیم پیش از در خواست از سلما، به او گفته بود که اگر بخواهد همچنان بدون مجوز به کارش ادامه دهد، مجبور می‌شود وی را دستگیر کند! مشخصا این زمان‌بندی نه چندان عاقلانه منجر به اتفاقات شیرینی نمی‌شود. مجد مستوره، بازیگر نقش نعیم اصالتا اهل تونس است و پیش از این در فستیوال فیلم برلین موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر به خاطر ایفای نقش در فیلم Hedi (محصول ۲۰۱۶) شده است.

فراهانی هم در این اثر به اندازه کافی خوب ظاهر شده و شخصیتی باورپذیر و جذاب را به نمایش گذاشته است. سلما خودش هم مشکلات مختلفی دارد و زندگی در کشوری که در سن ده سالگی آن را ترک کرد، کمی مشکل به نظر می‌رسد. او بایستی خود را با شرایط جدید وفق دهد و نوع روابطش با افراد را به شکل دیگری نتظیم کند.

متاسفانه، فیلم Arab Blues در پایان کار هرچه رشته در طول فیلم ریسته را پنبه می‌کند. همه چیز تا اواخر فیلم خوب پیش می‌رود، بازیگران عالی عمل می‌کنند و داستان دارد به نقطه اوج خود می‌رسد. هر مخاطبی انتظار یک پایانِ مناسب و به یاد ماندنی را دارد اما افسوس که آخرین تیر Labidi به خطا می‌رود. البته، دچار اشتباه نشویم؛ کار این کارگردان نکات مثبت فراوانی دارد و شکی نیست که در آینده‌ای نه چندان دور از او بیشتر خواهیم شنید.