نقد فیلم Firebrand – ملکه کاترین اصلاح‌طلب!

Firebrand یک درام تاریخی بریتانیایی، محصول سال ۲۰۲۳، به کارگردانی کریم عینوز (Karim Aïnouz) و نویسندگی هنریتا اشورث (Henrietta Ashworth) و جسیکا اشورث (Jessica Ashworth) می‌باشد. این درام تاریخی بر اساس رمان Queen's Gambit، اثر الیزابت فریمنتال (Elizabeth Fremantle) که در سال ۲۰۱۳ به رشته تحریر درآمده، ساخته شده است. فیلم Firebrand اولین تلاش کارگردانی عینوز به زبان انگلیسی است. Firebrand اولین بار در هفتاد و ششمین جشنواره فیلم کن به نمایش درآمد و در آن‌جا برای رقابت نخل طلا انتخاب شد.

این فیلم بر کاراکتر تاریخی کاترین پار، ملکه انگلستان، همسر و بیوه هنری هشتم تمرکز دارد. آلیسیا ویکاندر (Alicia Vikander) به عنوان ملکه کاترین پار جوان، جود لا (Jude Law) در نقش شاه هنری هشتم انگلستان، ادی مارسن (Eddie Marsan)، جونیا ریس (Junia Rees)، روبی بنتال (Ruby Bentall)، ارین دوهرتی (Erin Doherty)، براینا هانا، سم رایلی و چندی دیگر در این فیلم به ایفای نقش می‌پردازند.

از استبداد تا تغییر

کاترین پار (با بازی آلیسیا ویکاندر) زنی باهوش، مستقل و آرام است که به عنوان ششمین و آخرین همسر شاه هنری هشتم (با بازی جود لا) معرفی می‌شود. شاه هنری به دلیل تصمیمات بی‌رحمانه و ازدواج‌های متعددش مشهور است. در زمان روایت داستان، او سال‌های آخر زندگی‌اش را سپری می‌کند چرا که او سلامتی خود را از دست داده و قدرتش همراه با ضعف جسمانی و عفونت‌های پایش رو به افول است. کاترین بعد از ازدواج با هنری به سرعت متوجه می‌شود که زندگی در دربار پادشاه تا چه اندازه خطرناک و پر از دسیسه است. بنابراین او تلاش می‌کند که جایگاه خود را تثبیت کند و مطیع تمام درخواست‌های نا بهنجار پادشاه باشد تا بتواند از خود و اطرافیانش محافظت کند.

در این حین زنی انقلابی به نام آن اسکیو (Anne Askew) وجود دارد که از دوستان قدیمی ملکه کاترین است. این زن با صحبت‌های تند خود راجع به نظام حاکم و دین قابل قبول دربار، مردم را به اعتراض علیه حاکمیت و حق‌خواهی تشویق می‌کند. در این میان کاترین نیز با هوش و درایت خود سعی می‌کند تا در امور سیاسی و دینی دخالت کند. او به عنوان یک اصلاح‌طلب دینی تلاش می‌کند تا تغییراتی در کلیسا و سیاست‌های دینی اعمال کند. با این وجود این تلاش‌ها با مخالفت‌های شدید از سوی اطرافیان هنری و همچنین خود پادشاه روبه‌رو می‌شود. در نهایت پادشاه آن اسکیو را در آتش می‌سوزاند و معترضین را می‌کشد.

با تشدید بیماری هنری و ناپایداری روانی‌اش، خطرات برای کاترین و دیگر زنان دربار افزایش می‌یابد. در این بین کاترین باردار می‌شود و جای خود را با داشتن ولیعهدی سفت‌تر می‌کند. پادشاه نیز در مجلسی رسمی او را به عنوان نایب السلطتنه، به حضار معرفی می‌کند. به یک‌ باره هنری به شک‌های بی‌اساس درباره وفاداری کاترین دامن می‌زند و او را به خیانت متهم می کند. این اتهامات کاترین را در معرض خطر جدی اعدام توسط شاه قرار می‌دهد. طی اقدامی وحشیانه برای تعرض توسط شاه، کاترین فرزند خود را از دست می‌دهد. در نهایت کاترین پادشاه را در بستر بیماری خفه می‌کند و درست بعد از نفس آخر شاه، در ذهن  یاد دوست انقلابی‌اش آن اسکیو، که توسط هنری کشته شده بود را زنده می‌کند. بعد از مرگ هنری، کاترین کتاب دینی خود را که سیاستی مدارا گرایانه و صلح‌طلبانه داشت در دست عموم قرار می‌دهد.

کارگردانی دودمان تودور

کارگردان برزیلی فیلم Firebrand  کریم عینوز، با دیدی تازه و نگاهی متفاوت به تاریخ، به این پروژه پرداخته است. وی که پیش از این تجربه‌ای در زمینه تاریخ انگلیس نداشت، توانست از این عدم آگاهی به عنوان یک فرصت استفاده کند و روایتی جدید از تاریخ دودمان تودور ارائه دهد. عینوز تأکید دارد که  Firebrand فقط یک درام تاریخی نیست بلکه ترکیبی از یک فیلم ترسناک روانشناسانه و یک روایت سیاسی است. وی تلاش کرده تا واقعیت‌های خشن و پیچیده دربار این خاندان و همچنین زندگی روزمره تحت حکومت هنری هشتم را به تصویر بکشد. این فیلم نگاهی تازه به شخصیت کاترین پار، آخرین همسر هنری هشتم دارد و سعی می‌کند قدرت نرم او را نشان دهد.

عینوز با بهره‌گیری از تجربیاتش از کارهای قبلی و توانایی‌هایش در خلق صحنه‌های دراماتیک، توانسته داستانی پرتنش و مهیج را به تصویر بکشد. همچنین با کمک تیمی مجرب از جمله فیلمبردار هلن لووارت (Hélène Louvart) و طراحان لباس شناخته شده، جلوه‌های بصری منحصر به فردی به فیلم داده است که ترکیبی از رنگ‌های عمیق و محیط‌های سرد و یخی انگلستان قدیم را به نمایش می‌گذارد. با این وجود آن حس تاریخی باور‌پذیر از طراحی و گریم چهره و میزانسن صحنه به مخاطب منتقل نمی‌شود.

فیلم Firebrand به کارگردانی کریم عینوز، با وجود تحسین‌های بسیار، به خاطر تمرکز بر دیالوگ‌محوری نیز با نقدهایی مواجه شده است. تمرکز زیاد بر دیالوگ‌ها می‌تواند باعث کند شدن ریتم فیلم شود. این مسئله قطعا تماشاگرانی را که انتظار دارند از این داستان کسالت‌آور تاریخی کم اوج خارج شوند و فیلم را با سرعت پیشروی بیشتری تماشا کنند، ناامید می‌کند. فیلم‌هایی که بر دیالوگ تمرکز دارند، گاهی اوقات از نظر بصری کمتر جذاب هستند. این موضوع می‌تواند باعث شود که فیلم برای اکثر مخاطب‌ها خسته‌کننده به نظر برسد، خصوصاً اگر آنها به دنبال صحنه‌های اکشن و پرتحرک باشند. استفاده از دیالوگ‌های پیچیده و سنگین در ابتدا ممکن است فهم سخت مخاطب را به پای جملات سنگین و ژرف بگذارد اما داستان هر چه بیشتر پیش می‌رود، متوجه می‌شویم که طویل بودن و استفاده از کلمات پر مایه باعث شده تا توضیحات سطحی در قالب حرفی جدی خودنمایی کنند.

این سخت فهم بودن باعث می‌شود که ارتباط با داستان و شخصیت‌ها دشوار شود. همین موضوع می‌تواند دلیلی باشد بر این که فیلم به جای جذب مخاطبان گسترده، تنها به گروه کوچکی از علاقه‌مندان به فیلم‌های دیالوگ‌محور محدود شده باشد. در فیلم‌های تاریخی، تصویرسازی و بازسازی دقیق زمان و مکان اهمیت زیادی دارد. تمرکز بیش از حد بر دیالوگ‌ها منجربه این می‌شود که این جنبه‌ها نادیده گرفته شوند و فیلم نتواند حس و حال دوران تاریخی را به خوبی منتقل کند. این نکات منفی در نهایت باعث می‌شود که Firebrand با تمام تلاش‌هایش برای ارائه یک درام تاریخی پرمحتوا، نتواند به طور کامل انتظارات همه تماشاگران را برآورده کند.

فیلم Firebrand در برخی نقدها به دلیل ضعف‌هایی در میزانسن و طراحی لباس مورد انتقاد قرار گرفته است. معضل میزانسن شامل همه عناصری است که در صحنه قرار دارند مانند دکورها، نورپردازی، لباس‌ها و آرایش. از لحاظ طراحی لباس، برخی منتقدان معتقدند که لباس‌ها و آرایش شخصیت‌ها به خوبی با دوره تاریخی‌ که فیلم در آن جریان دارد، هماهنگ نیستند. این ناسازگاری می‌تواند مخاطب را از تجربه فیلم جدا کند و احساسات او را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین، طراحی لباس در برخی صحنه‌ها کم‌کاری یا کم‌توجهی به جزئیات را نشان می‌دهد که به کلیت داستان و واقع‌گرایی آن لطمه می‌زند.

میزانسن نیز به طور کلی از دیگر مواردی است که حس تاریخی و قابل لمسی را به مخاطب منتقل نمی‌کند. به عنوان مثال، استفاده نامناسب از رنگ‌ها و چیدمان صحنه‌ها ممکن است باعث شده که برخی صحنه‌ها بیشتر شبیه به یک نمایش تئاتری باشند (آن‌هم نه نوع خوبش) تا یک فیلم سینمایی. این می‌تواند از غوطه‌وری مخاطب در داستان بکاهد و ارتباط عاطفی او با شخصیت‌ها و حوادث داستان را ضعیف کند.  به طور کلی، اگرچه Firebrand از نظر روایت و بازیگری نقاط قوت خود را دارد، اما در برخی جزئیات طراحی و میزانسن نیاز به بهبود دارد تا بتواند به طور کامل از پتانسیل خود بهره‌برداری کند.

موسیقی شخصیت

موسیقی فیلم Firebrand که توسط دیکون هینکلیف (Dickon Hinchliffe) ساخته شده، به عنوان یکی از نقاط قوت فیلم مورد تحسین قرار گرفته است. این موسیقی به خوبی توانسته است حال و هوای تاریخی و تنش‌های دراماتیک فیلم را به تصویر بکشد. هینکلیف که تجربه‌ بالایی در ساخت موسیقی فیلم‌های درام دارد، با استفاده از سازهای زهی و فضاسازی‌های موسیقیایی، توانسته است به عمیق‌تر شدن تجربه تماشای فیلم کمک کند. آلبوم موسیقی فیلم شامل بیش از ده قطعه است که هر کدام داستانی از فیلم را روایت می‌کنند و به ایجاد حس و حال خاص هر صحنه کمک می‌کنند. قطعاتی مانند There Once Was A Queen و Journey to the Shrine به خوبی احساسات و وقایع مهم فیلم را به تصویر می‌کشند و به ایجاد یک فضای موسیقیایی موثر در طول فیلم کمک می‌کنند.

این موسیقی همچنین به خاطر توانایی‌اش در ایجاد تعلیق و تنش، نقدهای مثبتی دریافت کرده است. برخی منتقدان اشاره کرده‌اند که موسیقی فیلم به خوبی با موضوعات تاریک و پیچیده‌ای که فیلم به آنها می‌پردازد، هم‌خوانی دارد و توانسته است به خوبی احساسات مختلف شخصیت‌ها را منعکس کند. به ویژ درونیات ملکه که به وسیله موسیقی به خوبی تصویر و تجسم شده است! در مجموع، موسیقی Firebrand به عنوان یک عنصر قوی و تاثیرگذار در فیلم شناخته شده و توانسته است به برجسته‌تر شدن تجربه تماشای این درام تاریخی کمک کند.

دو شخصیت برجسته

فیلم Firebrand به واسطه بازی‌های برجسته بازیگران خود، به خصوص آلیسیا ویکاندر و جود لا، توجه زیادی را به خود جلب کرده است. آلیسیا ویکاندر نقش کاترین پار را با دقت و حساسیت بالایی ایفا می‌کند و توانسته است پیچیدگی‌های شخصیت او را به خوبی به نمایش بگذارد. از سوی دیگر، جود لا در نقش هنری هشتم با بازی قوی و تحسین‌برانگیزی ظاهر می‌شود و خشم و ناپایداری شخصیت او را به خوبی منتقل می‌کند. آلیسیا ویکاندر با ایفای نقش یک زن قوی و هوشمند که در دربار هنری هشتم با تهدیدها و خطرات متعددی مواجه است، توانسته است تعلیق و اضطراب موجود در فضای فیلم را به خوبی منعکس کند. بازی او از تحسین منتقدان بهره‌مند شده. او سرد، سنگین و با تجربه اما با چهره‌ای معصوم ظاهر می‌شود، در نهایت اکت‌های او کم کم به نوعی بی‌حسی تغییر پیدا می‌کند که به زیبایی توسط این بازیگر به اجرا درمی‌آید.

جود لا نیز با بازی درخشان خود توانسته است تصویر یک پادشاه بیمار و بی‌رحم را به خوبی به نمایش بگذارد. او نقش هنری هشتم را با چنان عمق و واقع‌گرایی اجرا کرده که تماشاگران می‌توانند خشونت و تزلزل روانی او را حس کنند. لحظه‌ای او یک مرد نا‌توان و مظلوم است که زندگی‌اش را به بیماری‌اش باخته و در لحظه‌ای دیگر او یک متعرض شکاک و بد ذات است که مرگ به ارمغان آوردن برای دیگری را به اندازه محبت و مهر نثار کردن، دوست می‌دارد. او دو جنبه مختلف خود را با شدت ابراز می‌کند. باید گفت که کاراکتر شاه در فیلم مورد نظر، اساسی‌ترین عامل محرک درام و تنش‌زا ترین عنصر آن است.

به طور کلی، بازی‌های قوی و طبیعی این دو بازیگر اصلی یکی از نقاط قوت اصلی فیلم Firebrand است که به جذابیت و عمق داستان کمک شایانی کرده است. با این وجود ایفای نقش بازیگران ثانوی چنگی به دل نمی‌زند، اکثر آن‌ها شخصیت‌پردازی نشده، خام و بی‌تاثیر هستند. فیلم Firebrand در کنار نقاط قوتش، در زمینه‌هایی نیز با انتقاداتی روبرو شده است. یکی از این موارد در زمینه بازیگری، دسیسه‌چینی‌های باور ناپذیر اشخاص در فیلم است که از جمله نکات منفی آن محسوب می‌شود.

در Firebrand، تعدادی از توطئه‌ها و دسیسه‌های دربار هنری هشتم به شکلی سطحی و غیرواقعی به تصویر کشیده شده‌اند. به عنوان مثال، روابط و تعاملات بین شخصیت‌ها، از جمله ارتباطات عاشقانه و سیاسی، به طور کلی عمیق و باورپذیر نیستند و به نظر می‌رسد که تنها برای ایجاد تعلیق و درام در داستان گنجانده شده‌اند. این امر باعث می‌شود که بینندگان نتوانند به راحتی با داستان و شخصیت‌ها ارتباط برقرار کنند. یکی از نقدهای اصلی در مورد این بخش از فیلم، عدم تعلیق کافی و عمق در این توطئه‌ها است. برخی از توطئه‌های درباری که باید به افزایش تنش و هیجان کمک کنند، در نهایت به شکلی کسل‌کننده و فاقد جزئیات لازم به تصویر کشیده شده‌اند. به همین دلیل، این فیلم را در بخش دسیسه‌چینی‌های سیاسی و عاشقانه می‌توان ضعیف دانست. در واقع این قسمت‌های بازی‌های حکومتی افراد دربار، نتوانست به اندازه کافی جذاب و منطقی به نظر برسد.

تحلیل نهایی

همان‌طور که گفته شد، فیلم در انگلستان تودور روایت می‌شود، جایی که کاترین پار با آگاهی از خطرات، به همسری هنری هشتم درمی‌آید. او به عنوان نایب‌السلطنه منصوب می‌شود و در حالی که هنری در جنگ است، باید با توطئه‌های دربار و اختلافات مذهبی کنار بیاید. پس از بازگشت هنری، پارانویا و وضعیت سلامت رو به زوال او، تنش‌ها افزایش پیدا می‌کند. ارتباط کاترین با اصلاح‌طلبان پروتستان و دوست دوران کودکی‌اش، آن اسکویو، باعث می‌شود که او تحت نظارت شدید قرار بگیرد. فیلم مبارزه او برای بقا و حفظ استقلالش را در یک محیط درباری خطرناک به تصویر می‌کشد.

فیلم Firebrand علاوه برتصویر کردن روایتی برآمده از تاریخ، به موضوعاتی چون، مبارزه برای بقا، همانطور که کاترین در محیطی پر از دسیسه و خیانت سعی دارد که زنده بماند و حقوق زنان و مبارزه برای برابری جنسیتی می‌پردازد. همچنین سازنده سعی دارد سیاست و قدرت و بازی‌های پیچیده دربار را نیز برای مخاطب تصویر کند. اما طراحی صحنه و گریم بازیگران با وجود فیلم‌برداری قوی، نکات مثبت فیلم را کمرنگ می‌کند. موسیقی فیلم بهتر عنصر Firebrand به شمار می‌رود. موسیقی به خوبی با تم‌ها و احساسات موجود در داستان هماهنگ شده است.

در نهایت باید گفت که Firebrand توانسته تصویری قدرتمند و تاثیرگذار از مبارزات و چالش‌های ملکه کاترین را ارائه دهد. این فلیم نه تنها یک روایت نسبتا درست تاریخی، بلکه یک بیانیه قوی درباره حقوق زنان و مبارزه برای برابری است. به طور کل Firebrand موفق می‌شود تا داستانی جذاب و با احساس را برای مخاطب تصویر کند و هم‌زمان بینشی عمیق‌تر از دوره‌ای پیچیده و ناپایدار در تاریخ انگلستان به مخاطب ارائه کند.