نقد فیلم El Camino – پایان مایوس‌کننده یک داستان فراموش‌نشدنی

چرا Breaking Bad را دوست داریم؟ این نخستین سوالی است که پیش از تماشای El Camino باید از خودمان بپرسیم. داستان یک معلم شیمی معمولی چه جذابیتی دارد؟ آیا همه ویژگی‌های حیرت‌انگیز Breaking Bad در تبدیل شدن یک والتر وایت عادی به یک والتر وایت افسارگسیخته خلاصه می‌شود؟ واقعیت این است که El Camino دقیقا به اندازه سریالی که از آن برخاسته، غیرقابل پیش‌بینی است. اما یک سوال مهم از ابتدای این فیلم دوساعته مطرح می‌شود. آیا این فیلم می‌تواند در توصیف نهایی داستانی ناتمام‌مانده موفق باشد؟ با ویجیاتو همراه باشید تا پایان یکی از زیباترین سریال‌های تلویزیون را مرور کنیم.

سایه معلم دوست‌داشتنی روی پیکره دانش‌آموز بی‌نظم

برای من Breaking Bad بهترین سریال تاریخ است. شاید سریال‌های زیادی را تماشا کرده‌ام که تلاش می‌کنند از زاویه محتوا به داستان زندگی والتر وایت نزدیک شوند اما برای رقابت در فرم، هیچ سریالی نمی‌تواند به اندازه شاهکار وینس گلیگان گسترده و پیچیده باشد. معلمی که در ذهن گلیگان پرورش یافته، نه در اپیزودهای نخست سریال یک معلم صرف است و نه در پایان یک تولید کننده مواد مخدر دیوانه. انگار والتر وایت زاییده شده تا در دل تاریخ جای بگیرد. در نقطه‌ای میان سینما و تلویزیون. در شهری میان ادبیات و فیلم‌نامه‌نویسی. تبدیل شدن یک مرد خانواده‌دوست به هیولایی که حتی خودش هم جلودار خودش نیست، عاقبت پنج فصل حیرت‌انگیز از داستانی است که می‌تواند منبع بی‌پایان همه زیبایی‌ها باشد. والتر وایت همان انسانی است که جایش را در همه تمدن‌های بشری قرن بیست و یکم خالی می‌بینیم. مردی که از سرنوشت یک عمر زندگی عادی خسته به نظر می‌رسد و برای خارج شدن از مسیری که جامعه، خانواده، حکومت و حتی مدرسه‌اش در مقابل او قرار داده‌اند، وارد یکی از نامشروع‌ترین مشاغل دنیا می‌شود. اما آن‌چه والتر وایت به عنوان شغل جدید خود انتخاب کرده، خیلی هم از ارزش‌های جامعه او دور نیست. شرایط اما برای جسی پینکمن تقریبا تفاوت عمده‌ای دارد. او از ابتدا هم زندگی منظمی نداشته و همه روزهایی که والتر در حال تدرس شیمی بوده، با جنون جوانی به پایان رسانده است. اما سرنوشت پینکمن برخلاف معلمش، در پایان سریال اصلا مشخص نمی‌شود.

اصلا چه نیازی به El Camino داریم؟

بنابراین داستان El Camino باوجود همه شباهت‌هایی که با Breaking Bad دارد، بیشتر از همه درباره سرنوشت جسی پینکمن است. دانش‌آموز افسارگسیخته آقای وایت برخلاف او، دیوانگی‌اش یک ویژگی اکتسابی نیست. جسی با دیوانگی به دنیا آمده، با آن رشد کرده، با آن خو گرفته و حالا یک دیوانه تمام عیار است. پسرکی که حتی در اشک‌آورترین روزهای عمرش با ریشی انبوه و صورتی سیاه هنوز هم کودکی احساساتی به نظر می‌رسد. با این حال ما به تماشای El Camino نیاز داریم. چرا؟ چون دنیای Breaking Bad یک مثلث بااهمیت دارد؛ والتر وایت، جسی پینکمن و سال گودمن. وینس گلیگان و دوستانش Breaking Bad را در وصف والتر وایت سرودند. پنج فصل داستان حیرت‌انگیز که عطش تماشاگرانش باعث شد سریالی چهار فصلی از وکیل آقای وایت مقابل دوربین‌ها برود. بنابراین والتر وایت و سال گودمن، دنیای تلویزیونی خودشان را تشکیل دادند اما سر جسی پینکمن برخلاف بیشتر سکانس‌های Breaking Bad، بدون کلاه ماند. اتفاقی که باعث شد ایده El Camino به ذهن تیم نویسندگی داستان زندگی والتر وایت خطور کند. آن‌ها ویژگی مثبت مهمی را هم در داستان شخصیت جسی گنجانده‌اند. برخلاف گودمن و وایت، سرنوشت پینکمن هنوز مشخص نشده بود. اما فیلم Breaking Bad مثل همه اپیزودهای قبلی سریال و اسپین آف حقوقی آن، صرفا درباره شخصیت اصلی و حتی حواشی او نیست. این فیلم قرار است پایان ابدی یک سریال باشد. پس آیا El Camino می‌تواند در توصیف نهایی داستانی ناتمام مانده موفق باشد؟ و آیا می‌تواند به اندازه Breaking Bad نفس‌گیر و خیره‌کننده به پایان برسد؟ من که فکر نمی‌کنم.

بدون هیچ جذابیت تازه‌ای

واقعیت این است که El Camino نمی‌داند قرار است پایان داستان جسی پینکمن را روایت کند یا ادای دینی سینمایی به Breaking Bad باشد. انگار وینس گلیگان در جستجوی پایان ابدی شخصیت‌های سریال جذابش حاضر شده هر تصمیمی بگیرد. او فیلم‌نامه 9 فصل از دو سریال را مقابل چشمانش قرار داده، پربیننده‌ترین فکت‌هایش را یادداشت کرده و تصمیم گرفته از همان ویژگی‌های جذاب، یک فیلم دو ساعته بی‌سرانجام بسازد. در واقع El Camino یک داستان جدید برای Breaking Bad است اما هیچ ویژگی خیره‌کننده‌ای ندارد. از آن خلاقیت‌های تحسین‌برانگیز سریال هیچ نشانی در فیلم دیده نمی‌شود. از آن ناامیدکننده‌تر؟ جسی پینکمن و رفقایش هیچ تلاشی برای ادامه دادن داستان هیجان‌انگیزشان ندارند و این افسردگی را حتی می‌توان در رفتار شخصیت‌ها هم تماشا کرد. فیلم Breaking Bad می‌خواهد دو ساعت نمایش نوستالژیک از همه شخصیت‌های دوست‌داشتنی ما باشد و دوباره محو شود؛ این بی‌رمقی احتمالا بزرگ‌ترین نقطه ضعف و آغاز سقوط El Camino است.

شیشه‌ها مثل همیشه آبی نیستند

ما Breaking Bad را دوست داشتیم چون اتمسفری دوست‌داشتنی‌ داشت. شات‌های زیبایی که روی موسیقی‌هایی دل‌نواز نشسته بودند و با بهره‌گیری از داستانی که هر اپیزودش یک بحران تازه را رقم می‌زد، مرز درام و تراژدی را از میان جاده کمدی عبور می‌دادند. اما El Camino در حال و هوای همیشگی Breaking Bad نیست. فیلم آن‌قدر سکانس‌های طولانی و بیابانی دارد که اگر برای یک تماشاگر ناشنوا اما آشنا با Breaking Bad به نمایش گذاشته شود، او نمی‌تواند درک کند این فیلم واقعا چه ارتباطی با سریال محبوبش دارد. طنز کم‌نظیر شخصیت‌های ریز و درشت سریال در فیلم هم ظهور می‌کند اما هیچ ویژگی تازه‌ای ندارد. احتمالا وینس گلیگان چند فرضیه را برای به پایان رساندن داستانش در نظر گرفته اما در نهایت به این نتیجه رسیده کم‌خطرترین حرکت مهره‌های شطرنجش، تکرار دوباره همان حرکاتی است که در Breaking Bad هم ارائه داده بود. بنابراین El Camino چیزی فراتر از عنوان ابتدایی‌اش نیست؛ فیلمی از Breaking Bad. یک اپیزود دو ساعته و ضعیف‌تر از همه اپیزودهای سریال که تلاش می‌کند تا همان فرمول همیشگی را تکرار کند اما این بار به جذابیت قبل نیست. هیچ اتفاق تازه‌ای در سراسر El Camino انتظار ما را نمی‌کشد. احتمالا عوامل فیلم هم نیازی به هیچ اتفاق تازه‌ای نمی‌دیدند.

در واقع تماشای یک فیلم از دنیای سریال Breaking Bad خودش یک اتفاق تازه است. احتمالا کارگردان و نویسنده فیلم به این نتیجه رسیده برای تماشاگری که پس از شش سال با شخصیت‌های محبوبش مواجه شود، دیدار دوباره مهم‌ترین اولویتی است که او به آن فکر می‌کند. همین هم باعث شده داستان فیلم کاملا به حاشیه رفته باشد. ما از شخصیت جسی پینکمن چیزی فراتر از یک ترس فراموش‌نشدنی و یک فرار بی‌پایان می‌خواهیم اما نتفلیکس و AMC چنین انتظاری ندارند. آن‌ها نیازی به تغییر یک ترکیب برنده ندیدند و نتیجه‌اش فیلمی شده که هرچقدر هم عنوان Breaking Bad را یدک بکشد، باز هم نمی‌تواند به اندازه اپیزود «مگس» آن خلاق باشد. پس از شش سال انتظار، تماشای داستان تکراری چند شخصیت از زندگی والتر وایت، جسی پینکمن و تاد آلکوییست چیزی نبود که انتظارش را داشتیم.

مسئله اساسی این است که El Camino هیچ مشکلی ندارد. اما یک هوادار والتر وایت و دوستانش اگر این فیلم را تماشا نکند، می‌توانیم به او بگوییم چیزی از دست نداده است. «بی‌ایراد بودن» نخستین انتظاری است که ما از دنیای تلویزیونی Breaking Bad داریم. همه ما دوست داریم شخصیت‌های محبوبمان در سریال را دوباره تماشا کنیم، اما این تنها دلیل‌مان نیست. این فیلم مطلقا هیچ صحنه خاطره‌انگیزی را به حافظه تصویری ما از جهان Breaking Bad اضافه نمی‌کند. انگار فقط ساخته شده تا در نتفلیکس تماشا شود و پول هنگفتی را به صاحبان ایده‌اش تقدیم کند. بنابراین El Camino بیشتر از آن که یک دنباله «معنوی» برای Breaking Bad باشد، شبیه به یک سواستفاده «تجاری» از مخاطبانش است. شاید این اتفاق به تصمیم نادرست عوامل فیلم هم بازمی‌گردد. اگر تصمیم می‌گرفتند به جای ساخت یک فیلم دو ساعته، یک سریال چند فصلی از جسی پینکمن ارائه دهند، اختیار بیشتری برای بازی با فیلم‌نامه نداشتند. اما این تصمیم هم نباید شش سال پس از پایان Breaking Bad و پنج سال پس از آغاز Better Call Saul گرفته می‌شد. حالا یک سوال اساسی مطرح می‌شود. اگر هواداران پذیرفته بودند که داستان شخصیت‌های محبوبشان تمام شده، پس چرا باید دوباره آن‌ها را برای تماشای یک فیلم دو ساعته هیجان‌زده کنیم؟ پاسخ آن در انگیزه ساخت دنباله همه فیلم‌های موفق، به پایان نرساندن سریال‌های جذاب و بازسازی چندباره انیمیشن‌های خاطره‌انگیز بازمی‌گردد.

El Camino هیچ ویژگی تازه‌ای ندارد. اگر پنج سال بعد AMC فیلم دیگری از Breaking Bad منتشر کند، هیچکس آن را با داستان فیلمی که اخیرا منتشر کرده به یاد نخواهد آورد. برعکس، شاید بسیاری از هواداران Breaking Bad از تماشای این فیلم پشیمان باشند. احتمالا سال‌ها بعد گلیگان (البته او تصمیم گرفته برای همیشه با شخصیت‌هایش خداحافظی کند) دوباره شخصیت‌های دنیای تلویزیونی‌اش را گرد یکدیگر جمع کند تا برای دو ساعت دیگر، صرفا ما را «سرگرم» کند. اگر قرار باشد آرون پال، برایان کرانستون، جسی پلیمانس و کریستن ریتر چند سال دیگر دوباره برای فیلم بعدی Breaking Bad با یکدیگر همکاری کنند، مطمئن می‌شویم در بهترین حالت صرفا یک تفاوت بزرگ را تماشا می‌کنیم؛ مثلا در نهایت احتمالا شاهد این خواهیم بود که این بار AMC فیلم جدید سریالش را با همکاری سرویس دیزنی پلاس منتشر خواهد کرد!

شما درباره El Camino چه فکر می‌کنید؟ در ویجیاتو برای ما بنویسید.