دوال‌شاک پلی‌استیشن چطور به استانداردی برای کنترلرهای مدرن تبدیل شد؟

اگر به شما بگویند که طرحی از یک کنترلر بازی بکشید، چه شکل و شمایلی خواهد داشت؟ به احتمال زیاد طرحی مستطیل شکل با دو باله در طرفین خواهید کشید تا کنترلر به خوبی در دست جای بگیرد، بعد جزییاتی مانند D-Pad، چهار دکمه اصلی، تریگرهای روی شانه و یک جفت آنالوگ را به آن اضافه می‌کنید.

به بیان دیگر، یک کنترلر پلی‌استیشن نقاشی خواهید کرد. سونی کنترلر را ابداع نکرد، اما اساساً مبدع طراحی مدرن کنترلرها بود و ظاهر و ارگونومی‌ای که ما به کمک آن برای بیش از دو دهه مشغول تجربه بازی‌های ویدیویی بوده‌ایم را بنیان گذاشت.

وقتی موضوع بر سر طراحی کنترلر بازی باشد، بازیگران زیادی استحقاق تمجید را دارند. نینتندو با کنسول SNES بنیان‌گذار چیدمان کلی دکمه‌‌ها در کنترلر بود (D-Pad در یک سو و دکمه‌های اصلی در سوی دیگر)، و هم نینتندو و هم سگا زودتر از سونی تام‌استیک آنالوگ را به کنسول‌هایشان آوردند. اما در نهایت ابداعات و ایده‌های سونی بود که عناصر بنیادین آن چیزی که ما به عنوان «کنترلر بازی» می‌شناسیم را بنیان‌گذاری کرد.

ابداع کنترلرهای مدرن بازی از سوی سونی، به دو بخش عمده تقسیم می‌شود. نخستین بخش به کنترلر ابتدایی پلی‌ استیشن بازمی‌گردد که در سال ۱۹۹۴ عرضه شد و با عناصری مانند گریپ‌های دو طرف، دکمه‌های روی شانه، و ترکیب دکمه‌های D-Pad و اصلی، استانداردی کلی برای کنترلرها فراهم آورد. بعد هم کنترلر مجهز به آنالوگ دوگانه را در سال ۱۹۹۷ داشتیم که با ارائه یک آنالوگ ثانویه، بازی‌های سه‌بعدی را برای همیشه تغییر می‌داد: یک آنالوگ برای کنترل حرکات شخصیت بود و دیگری برای تغییر زاویه دوربین.

بیایید کار را با طراحی ابتدایی کنترلرها شروع کنیم. پیش از سونی، کنترلرهای بازی در هر شکل و ابعادی از راه می‌رسیدند، از پد مربعی‌شکل NES و کنترلر Sega Genesis که شش دکمه اصلی داشت گرفته تا هرکاری که آتاری سعی می‌کرد با کنترلر کنسول Jaguar انجام دهد.

بعد کنترلر پلی‌ استیشن از راه رسید و پس از آن انبوهی از کنترلرها عرضه شدند که همگی درست شبیه به کنترلر پلی استیشن بودند. مشخصا به نقطه عطفی در طراحی کنترلر رسیده بودیم. البته بودند کنترلرهایی که شمایل کلی کار سونی را کنار گذاشتند، مثلا کاری که نینتندو با ریموت موشن کنترل Wii کرد. اما بعد از چندین نسل آزمون و خطا از سوی کمپانی‌های مختلف که می‌خواستند به پاسخی برای پرسشِ «چه چیزی باعث می‌شود یک کنترلر بازی خوب داشته باشیم» برسند، تقریبا تمام کنترلرهای موفق با پیروی از طراحی ابتدایی سونی ساخته شده‌اند.

پیشرفت بزرگ دیگر اندکی بعد و زمانی حاصل شد که Dual Analog Controller در سال ۱۹۹۷ به بازار آمد. بازی‌ها به لطف سخت‌افزار پلی استیشن و نینتندو 64 در حال جهش به دنیای سه‌بعدی بودند و مشخص بود که باید راه حل جدیدی برای کنترل بازی‌ها یافت می‌شد. D-Pad دیگر به تنهایی کفایت نمی‌کرد. نینتندو با کنترل N64 که تنها یک جوی‌استیک داشت موفقیتی نسبی را تجربه کرد اما تا زمانی که کنترلر Dual Analog از راه نرسید، پازل کنترلرهای مدرن هنوز یه تکه کم داشت.

هنوز زمان می‌بُرد تا بازی‌ها و صنعت گیم با آنچه سونی آغاز کرده تطابق بیابند، اما چیدمان اساسی دوال‌شاک که شامل چهار دکمه اصلی، D-Pad، دکمه‌های روی شانه و دو آنالوگ می‌شد، قرار بود به استانداردی نه فقط برای بازی‌های پلی استیشن، بلکه برای تمام بازی‌های کنسولی تبدیل شود. طراحی کنترلر به قدری موفقیت‌آمیز بود که سونی با گذشت چهار نسل تغییرات اندکی در آن به وجود آورد - و به نظر می‌رسد که پلی استیشن 5 هم مسیر همیشگی دوال‌شاک را دنبال خواهد کرد.

با آمدن به دنیای مدرن، می‌توانیم تغییراتی کمابیش در چیدمان دکمه‌ها و آنالوگ‌ها مشاهده کنیم. اما در غایی‌ترین حالت، طراحی دوال‌شاک سرمشقی بوده که همه طی دو دهه و نیم اخیر از آن پیروی کرده‌اند. هر کنترلر مدرنی را که به دست بگیرید، می‌توانید ریشه‌های طراحی‌اش را در نخستین پلی‌ استیشن جستجو کنید.

لیست کنترلرهای الهام‌گرفته از طراحی سونی بی‌پایان است: کنترلر گیم‌کیوب، کنترلر Wii Classic، گیم‌پد Wii U، کنترلر Switch Pro، جوی‌کان‌های سوییچ، کنترلرهای ایکس باکس (هم Duke و هم Controller S)، کنترلر ایکس باکس 360، کنترلر ایکس باکس وان، کنترلر گوگل استیدیا، Ouya و بی‌شمار مدل شخص‌ ثالث دیگر. تمامی آن‌ها بر فونداسیونی ساخته شده‌اند که سونی بنا نهاد.

طی سال‌های متمادی، سونی ابداعات دیگری هم به لاین‌آپ کنترلرهای خود اضافه کرد. برخی از آن ابداعات مانند قابلیت ویبره در دوال‌شاک به استانداردی دیگر در صنعت تبدیل شدند. برخی دیگر هم مانند قابلیت تشخیص حرکت Sixaxis در کنترلر پلی استیشن 3 موفقیت کمتری داشتند. در گزارش‌ها آمده که سونی در حال آزمون و خطا با قابلیت‌های جدیدی در کنترلر پلی استیشن 5 است که از جمله‌ آن‌ها می‌توان به بازخورد لمسی و سطوح متفاوتی از مقاومت در برابر فشار در تریگرها اشاره کرد.

کسی چه می‌داند، شاید این قابلیت‌های تازه هم طی سال‌ها پیش رو به استانداردی تازه در صنعت تبدیل شوند. اما هیچ موفقیتی به اندازه دستاورد سونی با نخستین کنترلر پلی استیشن چشمگیر نخواهد بود. این حقیقت که دوال‌شاک 4 از نظر عملکرد کاملاً مشابه طراحی ابتدایی سونی است، نشان می‌دهد کیفیت کار سونی در زمینه کنترلر، حتی از برند خود کنسول‌ها پایدارتر بوده است. و با توجه به تغییرات اندکی که قرار است در کنترلر پلی استیشن 5 به وجود آید، به نظر می‌رسد سونی بهتر از همه از کیفیت کار خود باخبر است.