10 انیمیشن کلاسیک که در دنیای امروز جایی ندارند

بسیاری از انیمیشن‌های سینمایی کلاسیک کیفیتی بدون زمان دارند، یعنی نسل‌ها بعد نیز از آن‌ها یاد می‌شود و طرفداران به تماشایشان می‌نشینند. حتی اگر کیفیت انیمیشن‌ها قدیمی به‌نظر برسد و جلوه‌های بصری آن‌ها ظاهری رنگ و رو رفته داشته باشند، باز هم داستان‌سرایی و شخصیت‌ها آنقدر قوی‌ هستند که بینندگان را مجبور می‌کنند تا جنبه‌های غیرقابل تحمل آن‌ها را چشم‌پوشی کنند.

با این حال، جنبه‌های دیگری از این انیمیشن‌ها هستند که تماشای آن‌ها در دنیای امروز نشانگر مشکلات عمیق‌تری‌ست که مربوط به زمان ساخت‌شان می‌شود و تنها در همان زمان موضوعیت داشته است. خیلی از این آثار شامل جوک‌ها و محتوایی هستند که شاید در زمان انتشار خود مناسب می‌بودند ولی با استانداردهای امروز مسلماً زننده‌ و حتی توهین‌آمیز محسوب می‌شود. در ادامه با ویجیاتو همراه باشید تا آن‌ها را به شما معرفی کنیم و نگاهی به این کارهای کلاسیک داشته باشیم.

The Last Unicorn

انیمیشن The Last Unicorn از جهات زیادی خاص است و نکات مثبت بی‌شماری دارد که دیدنش را تبدیل به تجربه‌ای واقعاً منحصر به فرد می‌کند. این ویژگی‌ها آن را از دیگر آثار انیمیشنی آن زمان تمایز می‌بخشند. همانند بسیاری از فیلم‌هایی که برای کودکان و نوجوانان در دهه‌ی ۸۰ میلادی ساخته شده بود، این انیمیشن محتوایی دارد که تا حد زیادی برای این رده‌ی سنی دارک هستند.

سکانس‌هایی در آن وجود دارد که یک کاج داگلاس فیرِ زنده، عملاً شخصیتی را خفه می‌کند و همچنین جمجمه‌ای حال‌بهم‌زن را مشاهده می‌کنیم که عاشق مزه‌ی شراب است. این دو صحنه در The Last Unicorn بیشتر مناسب افراد بزرگسال هستند. همچنین آنتاگونیست اصلی داستان یک گاو نر سرخ ترسناک است که با اعمال شیطانی خود خیلی راحت می‌تواند یک بیننده‌ی خردسال را زهرترک کند. این تجربه به همین دلایل اضطراب‌آلود شده است.

Lady and the Tramp

این انیمیشن یکی از آثار دوست‌داشتنی دیزنی درباره‌ی دو سگ است که از جهان‌های متفاوتِ موازی عاشق یک‌دیگر می‌شوند. داستان دلگرم‌کننده، انیمیشن‌ها و سکانس‌های جذاب مثل صحنه‌ی شام اسپاگتی به ما یادآوری می‌کنند که چرا دیزنی زمانی تا این حد خاص بود. با این حال، انیمیشن Lady and the Tramp بی‌نقص نیست و از الگوهای زننده‌ای پیروی می‌کند که در آن زمان شایع بودند.

با وجود اینکه شاهد یک ویلن همانند دیگر فیلم‌های آن زمان نیستیم، شخصیت‌هایی که در برابر قهرمان‌های داستان قرار می‌گیرند به یاد ماندنی هستند و البته که نه به شکلی مثبت. آهنگ The Siamese Cat Song به شکلی زننده یادآور فرهنگ آسیای شرقی‌ست و همچنین چشم‌های گربه‌های دوقلو تصویرسازی بی‌تفاوت و خنده‌داری از این مردم را نشان می‌دهند.

The Aristocrats

این انیمیشن به عنوان یکی از آثار برتر عصر تاریک دیزنی به یاد آورده می‌شود که مربوط به بازه‌ی بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۱۹۸۸ است. با این حال، The Aristocrats هم از لحظات آزاردهنده خالی نیست. مدت زیادی از این فیلم واقعاً گیراست و این را مدیون به شخصیت‌های دلربایش است؛ خصوصاً توماس اومالی که یک گربه‌ی ولگرد بی‌قید است و به داچس و بچه‌هایش در راه برگشت به خانه‌شان کمک می‌کند. وقتی که آهنگ Ev’rybody Wants to Be a Cat در سبک جز پخش می‌شود، شاهد اتفاقی هستیم که بسیار نژادپرستانه تلقی می‌شود.

در اینجا هم شاهد استهزای مردم آسیای شرقی هستیم؛ گربه‌ای به نام شون گون با چوب‌های غذاخوری چینی پیانو می‌زند و این لیریک را می‌خواند: «شانگهای و هنگ کنگ، جوجه و تخم‌مرغ. کلوچه شانسکی که همیشه اشتباه می‌گه.» اگر فکر می‌کنید این فی‌البداهه‌خواهی به اندازه‌ی کافی فرهنگ آسیایی را مسخره نمی‌کند، باید توجه کرد که شخصیت سان گون خودش هم همانند یک گربه‌ی کاریکاتوری با چشمان بادامی و دندان‌های صدفی تصویرسازی شده است. لهجه‌ی غلیظی هم که به کار می‌برد عمداً برای خنداندن بیننده به کار رفته. این سکانس هر چند کوتاه، به شکلی زننده منفی است.

Fire and Ice

اگر چه این انیمیشن برای رده‌ی سنی R و بزرگسالان دسته‌بندی شده است ولی هنوز هم محتوایی دارد که بهتر بود هیچ‌گاه نمی‌دیدیم. صحنه‌های زن‌ستیزانه مربوط به شخصیت پرنسس تیگرا به وفور دیده می‌شود که سعی دارند ویژگی‌های فیزیکی او را برای ترغیب بینندگان مرد، برجسته کنند. اگرچه که خود شخصیت پرنسس به خوبی در برابر رفتار سمی مردانه مقاومت می‌کند ولی این مانورهای جنسی در Fire and Ice آنقدر برجسته هستند که نمی‌توان به آن‌ها بی‌توجهی کرد.

باید گفت که شخصیت‌های منفی این انیمیشن مشتی وحشی هستند که پرنسس را می‌ربایند و او را مجبور به تحقیر می‌کنند. این گروه‌ها ظاهراً انسان هستند ولی به شکلی بسیار بدوی با رنگ پوست تیره تصویرسازی شده‌اند. واقعاً جای ناراحتی‌ست که در میان استایل هنری و کارگردانی خاص این انیمیشن، شاهد چنین محتوای زننده‌ای باشیم که دیگر در دنیای امروز قابل قبول نیستند.

Pinocchio

استودیوهای انیمیشن والت دیزنی در زمان قدیم ترسی از این نداشتند که داستان‌هایی با محتوای دارک بسازند؛ مثلاً می‌توان به Snow White and the Seven Dwarfs اشاره کرد که لحظات وحشتناکی دارد. دومین انیمیشن دیزنی، یعنی پینوکیو، قدم‌های بزرگ‌تری برمی‌دارد و محتوای اعصاب‌خردکنی نمایش می‌دهد؛ خصوصاً زمانی که شخصیت اصلی فیلم خودش را در یک تله‌ی کابوس‌وار در Pleasure Island می‌یابد.

شخصیت منفی داستان یعنی کوچ‌من، پسران کم سن و سال را مجبور می‌کند که در فانتزی‌های شدیداً وحشی خود پیشروی کنند و نهایتاً آن‌ها را تبدیل به الاغ‌هایی می‌کند که به عنوان برده به فروش می‌روند. دیدن تصاویر کودکانی که تبدیل به حیوان می‌شوند، آن هم به زور و بدون اراده واقعاً غیرقابل تحمل است. پینوکیو خوشبختانه از آنجا فرار می‌کند، اما خیلی از بچه‌های دیگر به اندازه‌ی او خوش شانس نیستند و مبجور می‌شوند در شرایطی اسفناک کار کنند.

Heavy Metal

این انیمیشن با ترکیب کردن موسیقی‌های راک گوش‌خراش، ارجاعات جنسی متعدد و المان‌های علمی‌تخیلی، اثری ارائه کرده است که با دیدگاه‌های نظام مردسالارانه‌ی سنتی هم‌راستا هستند. در حالی که خیلی‌ها Heavy Metal را به عنوان یکی از کارهای کلاسیک دیزنی مورد ستایش قرار می‌دهند ولی خیلی‌ها هم هستند که خشونت بی‌دلیل آن و نمایش‌های جنسی‌اش در رابطه با زنان را مورد تقبیح قرار می‌دهند. مثلاً شخصیت اصلی زن داستان یعنی ترنا، با وجود اینکه از نظر فیزیکی قدرتمند است اما در سراسر انیمیشن سوژه‌ی اذیت مردان به نحوه‌های مختلف است.

ترنا حتی سخن هم نمی‌گوید، در حالی که می‌توان خاموش بودن او را به عنوان ارائه‌ای مثبت از افراد ناتوانِ زبانی در نظر گرفت ولی به احتمال زیادی سازندگان فیلم اصلاً چنین قصدی نداشتند. جدا از زن‌ستیزی واضح و گستاخانه‌ی این فیلم، باید اشاره کرد که انیمیشن‌های آن‌ هم شدیداً قدیمی شده‌اند. امروزه از Heavy Metal به عنوان اثری یاد می‌شود که خیلی‌ها زودتر از اینکه به سن کافی رسیده باشند آن را تماشا کرده‌اند؛ اثری پر از بدآموزی.

Fritz the Cat

Fritz the Cat را به عنوان اولین انیمیشنی می‌شناسیم که در آمریکا رده‌بندی سنی X دریافت کرد. این انیمیشن یک اثر شدیداً هجوآمیز است که به بهترین شکل مسائل موجود در اواخر دهه‌ی 60 میلادی و اوایل دهه‌ی 70 را به تصویر کشیده است. اکران آن برای اولین بار در سال 1972 صورت گرفت و به دلیل داشتن محتوای زیاد جنسی، استفاده از مواد مخدر و خشونت سر زبان‌ها افتاد. چنین محتوایی پیش از این خیلی کم در انیمیشن‌ها وجود داشت یا لااقل محوریت کلی آن‌ها بر پایه‌ی چنین مضامین بزرگ‌سالانه‌ای نبود. با این حال، این انیمیشن توانست در باکس آفیس بسیار فراتر از انتظارات عمل کند.

با وجود اینکه در Fritz the Cat تصویر بسیار روشن و هجو تیز و تندی از وضعیت اجتماعی مشاهده می‌کنیم ولی هنوز خیلی‌ها هستند که با گرایش‌های متظاهرانه‌ی این انیمیشن مشکل دارند. شخصیت‌های زاغ حاضر در فیلم هم انگار صرفاً حضور دارند که سمبلی از مردم سیاه‌پوست باشند؛ آن‌ها برجستگی خاصی در چهره‌ی خود ندارند و تنها با چشم‌های زرد و دندان‌های سفید است که از بدن خود متمایز می‌شوند. چنین طراحی جهت‌داری مشخصاً برای تمسخر جمعیت قابل توجهی از آمریکایی‌های بوده است و بهتر می‌بود اگر سازندگان کمتر زیاده‌روی می‌کردند.

Dumbo

نژادپرستی در آثار دهه‌ی ۴۰ دیزنی به وضوح دیده می‌شد و برخی از آن‌ها ارائه‌های واقعاً گستاخانه‌ای از دیگر فرهنگ‌ها داشتند. در بین تمامی فرهنگ‌ها و اقلیت‌های نژادی، سیاه‌پوست‌ها خصوصاً در مرکز جهت‌گیری‌های زننده بودند. در انیمیشن Dumbo و خصوصاً در قطعه‌ی Song of the Rustabouts می‌توان آن را حس کرد.

این آهنگ درباره‌ی کارگران سیاه‌پوستی بود که در حال برپایی چادرِ سیرک هستند. لیریک آن مستقیماً بردگی سیاه‌پوست‌ها را هدف می‌گیرد؛ با گفتن عبارات «ما هر روز کار می‌کنیم. ما هر شب کار می‌کنیم. ما نه خوندن بلدیم و نه نوشتن»، این آهنگ یکی از بدترین و زننده‌ترین لحظات دیزنی‌ست. آهنگ When I See and Elephant Fly که شادتر است به نژادپرستی واضحِ موجود در فیلم بیشتر کمک می‌کند و در آن کلاغ‌ها با لهجه‌ی آفریقایی-آمریکایی یا همان AAVE می‌خوانند. کلاغی که رهبری این گروه را برعهده دارد هم جیم کرو نامیده شده، که احتمالاً می‌دانید یکی از بدنام‌ترین نژادپرست‌های تاریخ آمریکاست که قوانینی خشونت‌بار بر علیه این مردم ایجاد کرده بود. صداگذاری این کلاغ توسط یک بازیگر سفید پوست انجام شده بود، که این هم به خودی خود حرکتی نامناسب و ناشایست است.

Harry Good Lookin’

رالف باکشی استعداد بالایی در به تصویر کشیدن رفتارهای ناپستد جامعه‌ی آمریکا دارد و حتی در آثار علمی‌تخیلی و فانتزی خود هم آن را به نحوی می‌گنجاند. انیمیشن Harry Good Lookin’ المان‌های فانتزی خیلی کمتری دارد و در دهه‌ی ۱۹۵۰ رخ می‌دهد و پیرامون دو گروه خلافکار رقیب جریان دارد. این اثر به عنوان فیلمی تبلیغ شد که «دهه‌ی عصبانی ۵۰ را به همان شکلی که بوده است» نشان می‌دهد، علناً در تضاد با دیدگاه آمریکایی‌ها که باور داشتند این دهه «زمانی ساده‌تر» بوده است.

جدا از حجم زیادی از محتوای بدنی و خشونت، این انیمیشن از اصطلاحات نژادپرستانه و شنیع استفاده می‌کند. الگوهای نژادپرستانه در سراسر فیلم قابل مشاهده هستند. اگرچه که این سکانس‌ها در واقع به خوبی اتمسفر دهه‌ی ۵۰ میلادی را بازتاب می‌کند، اما تماشای آن‌ها به عنوان یک مخاطب امروزی می‌تواند سخت باشد. هرچند که الگوهای تبعیض میان گروه‌های مختلف در جامعه‌ی آمریکا به خوبی نشان داده شده‌اند ولی سکانس‌های متعددی هم هستند که بهتر است به دست فراموشی سپرده شوند.

Peter Pan

در میان تمامی آثار انیمیشن دیزنی از دوران طلایی‌اش، Peter Pan به آسانی بالاترین رتبه را به عنوان اثری زننده و بی‌تفاوت دریافت می‌کند. حتی قبل از اینکه به نورلند برسیم، پیتر کامنت‌های زن‌ستیزانه‌ی متعددی هنگام صحبت با وندی ارائه می‌کند و حتی می‌گوید که دخترها خیلی زر می‌زنند؛ نباید فراموش کرد که وندی اکثر اوقات در حال کمک کردن به اوست و خصومتی بین آن‌ها نیست. کاپیتان هوک نیز از این قائده مستثنی نیست و دیدگاه‌های جالبی درباره‌ی زنان ارائه نمی‌کند.

وقتی که به تصویرسازی‌های فرهنگی و نژادی می‌رسیم، اوضاع حتی بدتر هم می‌شود. آمریکایی‌های بومی به عنوان گروهی وحشی و بربر نشان داده شده‌اند که از شأن انسانی پایین‌تر هستند؛ چنین رفتاری در قبال گروهی که در واقعیت به‌خاطر استثمار زیاد تاریخ‌شان نابود شده‌ است، اوج بی‌احترامی‌ست. همچنین، لیلی، صرفاً برای اینکه زیبا باشد با دیگران هم‌نژادهای خود تفاوت دارد و پوستش سفید است. اگرچه که انیمیشن Peter Pan خاطرات زیادی را زنده می‌کند و پر از احساس نوستالژی‌ست ولی اگر با آگاهی دنیای امروز به آن نگاه کنید، ناامید می‌شوید.

جمع‌بندی

با گذر زمان دیدگاه‌های مرسوم جامعه هم تغییر می‌کنند. رفتاری که قبلاً مورد تأیید بود، نقد می‌شود و دیگر از سوی بقیه قابل تحمل نیست. حالا چه می‌شود اگر آثار کلاسیک، آن انیمیشن‌های ماندگار، را با لنز دیدگاه‌های متداول امروزی بنگریم؟ خاطراتی که با آن‌ها داریم شاید دست‌خوش تغییر نشود، ولی دیدگاه ما هنگامی که وارد جزئیات می‌شویم، مسلماً تغییر خواهد کرد. در طول فهرست بالا سعی کردیم به مواردی در انیمیشن‌های کلاسیک بپردازیم، که اگر در دنیای امروز ارائه می‌شدند، دیگر قابل تحمل نبودند. نظر شما چیست؟ آیا فکر می‌کنید با تماشای دوباره نظرتان تغییر کند؟ دیدگاه خود را با ویجیاتو به اشتراک بگذارید.