نقد فیلم Dark Waters – هر چه سریع تر ظروف تفلون را دور بریزید

از همین آغاز بگویم که به عنوان یک منتقد، دیدن این فیلم را به همه افرادی که تصور می کنند در حال خوردن یک غذای سالم هستند، سفارش می‌کنم. قهرمان فیلم دیالوگی درخشان دارد که به خوبی می تواند حس و حال همه مخاطبان بعد از اتمام فیلم باشد: «همه دنیا باید بدونن..این داره منو می‌کشه که اونا نمی دونن.» نکته جالب آنجاست که همه آنچه تا چند سال پیش، با برچسب توهم توطئه در رسانه‌های دنیا انکار می شد، امروز به واقعیت تبدیل شده است. ویجیاتو را در نقد فیلم Dark Waters همراهی کنید تا ببینیم اینبار هالیوود به چه دلیل دست به این افشاگری شجاعانه زده است.

در طول ده‌ها سال، تعدادی معدود از کارشناسان و متخصصان، می گفتند ماده شیمیایی خاصی که در ظروف آشپزخانه (تفلون) و ابزارهای مرتبط با حرارت، استفاده شده است، نه تنها در بدن انسان سرطان های بدخیم ایجاد می‌کند و نوزادان را به نارسایی مبتلا می کند، حتی قادر است بدن حیوانات را از درون بشکافد. و حالا امروز در سال 2019 با یک تریلر اجتماعی روبه رو هستیم که ترسی واقعی در مخاطب ایجاد می‌کند.

فیلم آب‌های تیره، از همان ابتدا قلاب را خوب می‌اندازد و می‌تواند به سرعت و در همان صحنه‌های ابتدای فیلم، هم سوژه اصلی (آب رودخانه) و هم کاراکتر اصلی را به ما بشناساند و کنجکاومان کند.

راب (مارک رافلو) شبیه به همه ماست. یک انسان معمولی که بالاخره بعد از سختی زیاد توانسته شغل خوبی برای خودش دست و پا کند. او خوش شانس بوده که یکی از کارمندان مورد توجه و معتبر سازمان محیط زیست در واشنگتن است اما خوش شانسی واقعی او زمانی ست که این فرصت را پیدا می‌کند تا در زندگی‌اش انسان بهتری باشد. بعد از ورود آن دو کشاورز با لباس های غیرتشریفاتی و صورت های خسته، همه مخاطبان به طور کاملا ناخودآگاه حس می کنند که راب به زودی قرار است بر سر یک دوراهی قرار بگیرد.

وقتی تصاویر به اندازه کلمات تکان دهنده هستند

فیلم آب‌های تیره تنها یک اثر افشاگرانه نیست که با لو رفتن پیام آن، لطف دیدنش از دست برود. فیلم پر از شخصیت‌های فرعی اثرگذار و صحنه‌های کمتر دیده شده از گاوهای در حال احتضار است که دیگر شباهتی به حیوانات طبیعی ندارند. زندگی کشاورز سخت‌کوش فیلم در ایالت ویرجینیای غربی را به راحتی می‌توان به زندگی تمام کشاورزان و گاوداران در سراسر جهان تعمیم داد. از سوی دیگر زندگی این حاشیه نشینان دور از مرکز، چیزی نیست که هر روز در خبرها و فیلم‌های سینمایی دیده باشیم.

از این منظر هم، فیلم آب‌های تیره به دلیل نشان دادن تصاویری گاه مستندگونه از افراد بسیار معمولی جامعه امتیاز مثبتی می‌گیرد. نکته جالب دیگری که نباید آن را نادیده گرفت، نشان دادن حجم زیادی سند و کلمات تایپ شده در طول فیلم است، آن هم به نحوی که مخاطبان را با راب همراه می کند. جای تعجب است که چطور تصویر کردن چنین حجمی از کاغذها ریتم فیلم را کند و خسته کننده نکرده است. این موضوع قطعا به کارگردانی حساب شده تاد هینز برمی‌گردد.

کارگردان با تدوین موازی زمان را می شکند و به موقع به مخاطب اطلاع رسانی می‌کند. دقیقا زمانی که همسر راب کلافه شده و می خواهد بداند راب مشغول چه کاری است، ما هم منتظر پاسخ هستیم. در واقع راب همزمان به رییس خود، به همسرش و به ما توضیح می‌دهد که قضیه تا چه حد جدی است. حتی دیدن بزرگسالی آن نوزادی که بارها در طول فیلم عکسش  را می بینیم و برای عارضه اش ترحم می‌کنیم، به باورپذیرتر شدن و واقعی تر شدن فیلم کمک بسیاری کرده است. دیدن کودکان دوچرخه سواری که در لبخندشان چیزی غیرعادی وجود دارد و از سوی دیگر، شنیدن ترانه‌ای از رادیو درباره زادگاه مادری (با وجود همه محرومیت‌هایش)، چیزی فراتر از یک فیلم سرگرم کننده و هیجان انگیز را به ما نشان می‌دهد.

هالیوود چه زمانی دست به افشاگری می زند؟

شاید برایتان سوال شده باشد که چرا هالیوود که متعلق به بزرگ ترین سرمایه داران حال حاضر است، گاهی دست به ساخت فیلمی میزند که منافع تعدادی از سرمایه‌داران را به خطر می اندازد. اما بعد از دیدن فیلم Dark Waters مطمئن شدم که آنچه درباره هالیوود فکر می کردم واقعیت دارد.

فیلم آب های تیره، به انتقاد جدی از شرکتی معتبر در آمریکا به نام دوپون (Dupont) می پردازد و حتی با یک روش علمی به همراه نمونه‌گیری، ثابت می‌کند که این شرکت یکی از خطرناک ترین شرکت‌ها برای سلامتی بشر است چرا که حقیقت را نیز مخفی کرده است. در چنین فضایی که عملکرد این شرکت ها به حد رسوایی رسیده، هالیوود وارد می‌شود و با ساخت فیلم‌هایی مثل آب های تیره، هم به نام خود اعتباری می‌بخشد و هم با نشان دادن مقداری از انتقادات این حس را به مخاطبان می‌دهد که : «نگران نباشید...جهان حرف شما را شنید.»

اما وقتی بعد از اتمام فیلم در اینترنت سرچ کردم، متوجه شدم که شرکت دوپون همچنان یکی از سه مرکز ساخت مواد شیمیایی در جهان، آن هم با سودهای خالص و ناخالص بسیار زیاد است و همچنان مشغول ساخت انواع ظروف تفلون. در واقع هیچ کس نمی‌تواند در این شرکت ها را تخته کند فقط می تواند تا حدی ابروی آن ها را بریزد و در نهایت مقداری خسارت بگیرد. این دقیقا پیام فیلم Dark Waters است. در نهایت می توان گفت هالیوود هیچ خطری برای سرمایه داران در دنیای واقعی ندارد.

وجود قهرمانان مثبت جزیی جدانشدنی از این فیلم هاست، به نحوی که فیلم افشاگرانه بدون قهرمان در هالیوود نمی‌بینیم. ناگفته نماند که این سیستم‌های انحصارطلبانه، امروز نه فقط در آمریکا بلکه در همه کشورها از جمله ایران ریشه دوانیده و آن ها را آلوده و تیره کرده است (فقط کافی است که کلمه تفلون را سرچ کنید تا با حجم زیادی از شرکت های توزیع کننده آن در ایران مواجه شوید).

البته این تعداد از آثار افشاگرانه آنقدر در هالیوود اندک هستند که تقریبا به چشم نمی آیند اما آن‌ها (فیلمسازان بین‌المللی) یاد گرفته اند که چطور با به لرزه انداختن پایه های سیستم سرمایه داری، آن را مستحکم تر کنند. این موضوعی است که در سینمای ایران هنوز جای کار دارد و نتوانستیم از این ابزار در این راه‌ها استفاده کنیم.

با همه این‌ها، فیلم آب‌های تیره از ساختاری هنرمندانه و تاثیرگذار برخوردار است و توانسته به خوبی چهره متظاهرانه و به ظاهر خیرخواهانه این شرکت‌ها را نشان دهد. مهم تر از هر چیزی این گونه فیلم ها اگر به صورت گسترده مورد توجه قرار گیرد می‌تواند سود این شرکت های ضد بشری را کاهش دهد.

جمع بندی

فیلم آب‌های تیره با آنکه بر آگاهی بخشی به مخاطبان تاکید دارد اما توانسته به خوبی استانداردهای ژانر تریلر را نیز حفظ کند. موسیقی مارسلو زارووس در بعضی صحنه‌ها حتی حسی حماسی به این اتفاق می‌بخشد و می‌تواند بارها خون مخاطبان را به جوش بیاورد. در این میان فضای خانوادگی در فیلم، توانسته کنتراست و تضاد خوبی با صحنه های خشک دادگاه و محل کار راب ایجاد کند و بیننده را بیشتر به خود جذب سازد.