تاریخچه کنترلر پلی استیشن – از دیجیتال تا دوال سنس

کنترلر پلی استیشن یکی از نمادین‌ترین طراحی‌ها را در صنعت بازی های ویدیویی دارد. از معرفی اولیه‌ی خود در سال 1994 و نسخه‌های مکرر کنترلر دوال شاک تا آینده‌ی پلی استیشن با کنترلر دوال سنس، این گیم پد توانسته میلیون‌ها بازیکن را به برخی از بهترین تجربه‌های گیمینگی که این صنعت برای چیزی بیش از دو دهه ارائه داده، متصل کند.

سونی به طرز استواری به فرمولی برنده دست پیدا کرده است و تقریبا هر نسخه از کنترلر، منعکس‌کننده‌ی ظاهر فرمان شکل و خاص آن‌ها، و همچنین دکمه‌های نمادینشان است. با این حال تمایل به ارائه‌ی کنترلری که بازیکنان را با روش‌هایی جدید و ابتکاری، بیشتر درگیر این بازی‌های مجازی بکند، باعث شده است که این کنترلر از جهاتی جالب و بین نسل‌های کنسولی مختلف تکامل بیابد. به همین دلیل ما تاریخچه‌ی کامل کنترلر پلی استیشن را گردآوری کرده‌ایم: از نسخه اصلی که در کنار پلی استیشن 1 عرضه شد گرفته تا کنترلر پلی استیشن 5 با نام دوال سنس.

تماشا کنید: دوال سنس پلی استیشن 5 در برابر کنترلر ایکس باکس سری ایکس

تماشا با کیفیت بالا در یوتیوب

کنترلر دیجیتال پلی استیشن (پلی استیشن 1 - سال 1994)

این یکی از نمادین‌ترین کنترلرهایی است که تاکنون تولید شده است. کنترلر «دیجیتال» (نامی که در آن دوره‌ی زمانی با آن شناخته می‌شد) گیم پدی بود که سونی از آن برای عرضه کردن برند پلی استیشن در سال 1994 استفاده کرد.

این کنترلر در کنار نسل اول کنسول پلی استیشن منتشر شد، اما هنوز هم می توانید پژواک‌هایی از طراحی اصلی Teiyu Goto (خالق کنترلر پلی استیشن) را در کنترلرهای فعلی نیز مشاهده کنید. این گیم پد با شکل و شمایل مشخصش و همچنین دکمه‌های مثلث، دایره، ضربدر و مربع شناخته شده‌ی خود، درست به اندازه‌ی Kratos یا Nathan Drake بازتابی از برند پلی استیشن است.

هرچند دکمه‌های جهتی آن و همچنین اتکایش بر استفاده از چهار دکمه‌ی اصلی، نه تنها نشانگر آن دوره‌ی زمانی و تشابهش با کنترلر کنسول SNES است (با توجه به این که پلی استیشن در ابتدا به عنوان نمونه‌ی اولیه SNES CD-ROM توسعه داده شده بود، تعجبی ندارد)، بلکه مسلما آزمون گذر زمان را نیز با موفقیت پشت سر گذاشته است.

کنترلر دیجیتال از سال 1994 تا 1997 استفاده شده و تنها تغییراتی جزئی در طول این مدت روی آن اعمال شد، اگرچه تولید آن در انتهای چرخه‌ی عمر پلی استیشن 1 به پایان رسید تا راه را برای اولین تحول بزرگ در طراحی‌اش باز کند.

کنترلر دو آنالوگی پلی استیشن (پلی استیشن 1 - سال 1997)

با افزایش دامنه‌ی مجموعه بازی‌های پلی استیشن، جاه طلبی مهندسان سونی نیز به همان اندازه افزایش یافت. کنترلر دو آنالوگی‌ای که در اوایل سال 1997 عرضه شد، از جهاتی یک آزمایش به شمار می‌رفت (اولین کنترلر آنالوگ رسمی برای پلی استیشن) که به دلیل این که سونی در تلاش برای معرفی کردن راه‌هایی جدید برای بازی کردن بود، وارد میدان شد.

افزودن دو آنالوگ به کنترلر به این منظور بود که در نتیجه‌ی گشت و گذار سازندگان در قلمروی طراحی بازی‌های سه بعدی، به بازیکنان آزادی بیشتری در کنترل حرکات و دوربین داده شود. دکمه‌ی «آنالوگ» که زیر دکمه‌های Start و Select قرار گرفته بود، می‌توانست در صورت پشتیبانی کردن یک بازی از متد کنترلی بهبود یافته‌ی این کنترلر، ویژگی «Flightstick» آن را روشن و یا خاموش کند.

شکل بزرگتر و دکمه‌های شانه‌ای بلندتر آن به عنوان استانداردی در ساخت نسخه‌های بعدی تعیین شدند و طولی نکشید که بازی‌هایی به جز Mech Warrior 2 و Colony Wars (دو بازی از عناوین انگشت شماری که هنگام عرضه شدن، از ویژگی کنترل با آنالوگ‌ها پشتیبانی می‌کردند) از طراحی جدید پشتیبانی کردند. البته عمر کنترلر دو آنالوگی کوتاه بود، آن هم به خاطر این که تحولی دیگر در افق نزدیک ظاهر شد.

دوال شاک (پلی استیشن 1 - سال 1997)

از نظر فنی، دوال شاک اولین کنترلر سونی نبود که پشتیبانی از ویژگی Rumble را به پلی استیشن آورد. یک نوع خاص از کنترلر دو آنالوگی که تنها در برخی نواحی ژاپن قابل دسترسی بود، در واقع به ویژگی لرزش مجهز شده بود. اگرچه بد نام بودن این کنترلر به خاطر غیرقابل اعتماد بودنش و ناتوانی سونی برای عرضه کردن یک جایگزین مقرون به صرفه از آن در سایر نقاط دنیا، باعث شد که خیلی سریع به تاریخ بپیوندد.

کنترلر دوال شاک در انتهای سال 1997 وارد بازار شد. استفاده از آنالوگ‌هایی با سرهای لاستیکی راحت‌تر، سیستم رامبل دو موتوره برای ارائه دادن بازخوردهای قابل لمس و غافلگیرکننده (که نام این کنترلر را توجیه می‌کند) و یک طراحی کلی جمع و جورتر، تضمین کرد که دوال شاک یکی از آن تجهیزات جانبی اختیاری نیست و برعکس یک وسیله‌ی به شدت مورد نیاز برای بازی کردن است. Ape Escape و Metal Gear Solid دو مورد از اولین استفاده کنندگان از این تکنولوژی جدید بودند و زمینه‌ی لازم را برای تغییر شیوه‌ی مورد استفاده‌ی سازندگان در طراحی بازی و استفاده از پشتیبانی رامبل را فراهم کردند.

دوال شاک 2 (پلی استیشن 2 - سال 2000)

پلی استیشن 2 پرفروش‌ترین کنسول بازی در تمام تاریخ است، بنابراین احتمالش زیاد است که با دوال شاک 2 آشنا باشید. این کنترلر در سال 2000 با سیستم جدید بسته بندی شد و بلافاصله مفهوم بازی کردن را برای یک نسل کامل از بازیکنان تعیین کرد.

اگر چه این کنترلر به جز کمی سبک‌تر بودن، فرق چندانی با دوال شاک اصلی ندارد، اما در عوض با یک رنگ آمیزی کاملا مشکی (که استانداردی جدید در حرکت به جلو برای سونی تعیین کرد) عرضه شد. دوال شاک 2 همچنین از آنالوگ‌هایی با دامنه‌ی حرکتی بهتر نسبت به نسخه‌ی قبلی خود، و همچنین دکمه های رویی و شانه‌ای حساس به فشار بهره می‌برد تا امکان شناسایی ورودی‌های ظریف‌تر را هم فراهم کند. این بدان معناست که توسعه دهندگان قادر بودند تا بازیکنان را به روش‌هایی که قبلا تجربه نکرده بودند، غرق در بازی‌های خود کنند. هر چه که باشد، اعمال فشار بیشتر روی دکمه‌های مختلف برای رسیدن به نتایج متفاوت، امروزه نیز همچنان یکی از موارد همیشگی گیمینگ محسوب می‌شود.

بومرنگ (پلی استیشن 3 - عرضه نشد)

صادقانه بگویم، من هنوز هم لحظه‌ای که سونی کنترلر بومرنگ را در E3 2005 نمایش داد، به یاد می‌آورم. در حالی که ما باید به مشخصات فوق العاده‌ی سیستم، اندازه و قیمت بسیار بالای آن، تعداد واقعا حیرت‌آور پورت‌های اتصال ارائه شده، سازگاری آن با بازی‌های پلی استیشن 2 و اضافه شدن یک پخش کننده Blu-Ray تمرکز می‌کردیم، این بومرنگ (نام داده شده به این کنترلر توسط کاربران جوامع آنلاین گوناگون) بود که نمایش را ربود

البته حاضرم شرط ببندم نه به آن صورتی که سونی انتظار داشت. این کنترلر قرار بود تا بازتابی از رویکرد جدید پلی استیشن برای پرداخت به کنسول و طراحی بازی‌ها باشد. این کنترلر برای کشف کامل مفهوم سیستم سرگرمی طراحی شده بود و حتی یک دکمه‌ی اختصاصی را نیز در اختیار بازیکنان قرار می‌داد تا بتوانند به راحتی از برنامه‌ها خارج شده و به صفحه‌ی اصلی برگردند.

این کنترلر همچنین کاملا بی سیم بود وکه بار اول در بین کنترلرهای فرست پارتی پلی استیشن محسوب می‌شد. این یک دستگاه آینده نگرانه با زیبایی شناسی بصری بود که به طور گسترده مورد تمسخر قرار گرفت. در نهایت هم جریانات مربوط به آن، در حدی برای برنامه‌های بازاریابی پلی استیشن 3 به عنوان یک عامل منحرف کننده جلوه کرد که سونی هیچگاه آن را به بازار عرضه نکرد.

Sixaxis (پلی استیشن 3 - 2006)

اکنون یادآوری آن دشوار است، اما پلی استیشن 3 در واقع با کنترلری به بازار عرضه شد که از پشتیبانی رامبل (لرزش) برخوردار نبود. سونی پس از قضایای بومرنگ دوباره به سراغ میز برنامه ریزی رفته و با آنچه که قرار بود جانشینی برای دوال شاک 2 باشد، بازگشت. مطمئنا این کنترلر از نظر ظاهری، درست همانند مدل قبلی به نظر می‌رسید، اما از نظر ویژگی‌ها واقعا از آن پایین‌تر بود.

سونی در جریان ساخت کنسول پلی استیشن 3 وارد یک پرونده‌ی نقض حق ثبت اختراع شد و همین مورد مانع از این شد که سیستم به همراه کنترلری که دارای ویژگی رامبل بود، عرضه شود. حذف شدن ویژگی لرزش به مذاق تعداد بسیار زیادی از مردم خوش نیامد.

اگرچه طراحی سبک سیکس اکسیز، قابلیت کنترل بازی با حرکت دادن گیم پد و معرفی ویژگی اتصال بی‌سیم بلوتوث به کنسول‌های پلی استیشن، توانست تا حدی از نارضایتی‌ها بکاهد. اما این فقط خریداران اولیه بودند که درد یک کنترلر بدون رامبل را احساس می‌کردند، زیرا سونی کمتر از یک سال بعد، چاره ای برای رفع این مشکل داشت.

دوال شاک 3 (پلی استیشن 3 - 2007)

این همان دستگاهی است که پلی استیشن 3 باید با آن روانه‌ی بازار می‌شد. سونی در سال 2007 برند دوال شاک را دوباره به چرخش درآورد و ویژگی رامبل دوموتوره‌ی آن را هم بازگرداند.

دوال شاک 3 سنگین‌تر، خفن‌تر و یک دوباره سازی هوشمندانه بر یک طراحی شناخته شده بود و همین باعث شد که دوال شاک 3 به چیزی تبدیل شود که سیستم به آن نیاز داشت. طولی نکشید که سازندگان نشان دادند ویژگی لرزش چقدر در بازی‌ها مهم است.

مثلا هیدئو کوجیما جزو اولین کسانی بود که در عنوان Metal Gear Solid 4: Guns of the Patriots با هوشمندی هرچه تمام‌تر از این تکنولوژی استفاده کرد، دوال شاک 3 به راه اصلی برای تجربه کردن بازی‌ها در طول عمر پلی استیشن 3 تبدیل شده و تولید کنترلر سیکس اکسیز در سال 2008 به طور کامل قطع شد. دوال شاک 3 بهترین‌ها را از هر سو گرد هم آورده بود: ویژگی رامبل، پشتیبانی از کنترل حرکتی، ارتباطات بلوتوث و برخی تغییرات در طراحی اصلی کنترلر که تجربه‌ی کاربر با آن را ارتقا می‌داد.

دوال شاک 4 (پلی استیشن 3 - 2013)

آن تحول بزرگی که سونی از اولین روزهای پلی استیشن 3 به دنبال اعمالش روی کنترلرهای پلی استیشن بود را یادتان هست؟ آن‌ها بالاخره شانس انجام این کار را یک نسل بعد، با پلی استیشن 4 در سال 2013 بدست آوردند.

دوال شاک 4 یک تحول اصلی و جدید در طراحی دوال شاک است. این کنترلر، صیقلی و چشم نواز است و یکی از برجسته‌ترین نسخه‌ها در تقریبا دو دهه پس از زمان انتشار کنترلر دیجیتال در کنار پلی استیشن اصلی به شمار می‌رود.

در حالی که دوال شاک 4 ظاهر نمادین و شاخص پیشینیان خود را حفظ کرده، این اضافه شدن صفحه‌ی لمسی و نوار نوری است که واقعا آن را از سایرین متمایز کرده است. سونی توانست این کنترلر را با بهترین ویژگی‌های موجود (همانند رامبل، سیستم کنترل حرکتی و پشتیبانی بی‌سیم) در کنار فناوری‌های جدید و بدون افزایش شدید وزن، طراحی کند.

معرفی یک دکمه اشتراک اختصاصی (که به ما اجازه می‌دهد تا بدون زحمت خاصی به گرفتن تصویر و ویدیو بپردازیم) شیوه‌ای که با آن به ارتباط و تعامل اجتماعی با Highlightهای بازی‌هایمان می‌پرداختیم را تغییر داد. در همان حال نیز دکمه Options توانست عملکردهای دکمه‌های Start و Select را در یک ورودی ثابت، ترکیب کند.

اصلاحاتی روی دکمه‌های شانه‌ای انجام پذیرفت که باعث شد آن‌ها بیشتر از قبل به مانند دکمه‌های محرک باشند، و عملکرد ارتقا یافته‌ی PS Button مرکزی هم تضمین می‌کرد که پلی استیشن 4 همچنان به عنوان مرکز سرگرمی در منزل شما محسوب شود. دوال شاک 4 هنوز هم یکی از چشمگیرترین و راحت ترین کنترلرهای سونی تا به امروز است.

دوال سنس (پلی استیشن 5 - 2020)

با توجه به اینکه سونی به نسل بعدی نگاه می‌کند، ممکن است مهم‌ترین تغییر در کنترلر پلی استیشن از زمان معرفی نافرجام بومرنگ را انجام داده باشد. کنترلر پلی استیشن 5 (با نام دوال سنس) دارای پژواک‌هایی از طراحی دوال شاک است، اما از یک بدنه‌ی ضخیم‌تر و دکمه‌های محرک پهن‌تر نیز استفاده می‌کند.

بدنه ضخیم‌تر و دکمه‌های پهن‌تر نه تنها برای اطمینان از این است که طیف وسیع‌تری از افراد بتوانند با کنترلر پلی استیشن 5 در دست خود احساس راحتی کنند، بلکه به عنوان یک روش برای اضافه کردن تکنولوژی‌های جدید به طراحی آن نیز به کار رفته است.

دوال سنس دارای یک ارتقای قابل توجه نسبت به پشتیبانی رامبل قدیمی است و از سیستم بازخورد لمسی و محرک‌های انطباقی استفاده می‌کند که لرزش‌های جهتی را مستقیما به نوک انگشتان شما منتقل می‌کنند. با این که قسمت اعظمی از طراحی کنترلر همانند قبل به نظر می‌رسد، اما مکان نوار نوری تغییر یافته و به کناره‌های صفحه لمسی منتقل شده است و خود کنترلر نیز دارای یک میکروفون داخلی است تا بتوانید در صورت نداشتن یک هدست سیمی یا بی سیم، با دوستانتان صحبت کنید.

اضافه بر تمام این موارد، دوال سنس همچنین نمایانگر استفاده از یک طراحی ظاهری دو رنگه و ترک شدن عادت استفاده از رنگ مشکی توسط سونی است که از سال 2000، آن را به عنوان استانداردی در تمام وسایل جانبی خود به کار برده بود. سونی حتی دکمه‌ی اشتراک‌گذاری را نیز با دکمه‌ی Create تعویض کرده است؛ موردی که ما هنوز جزئیاتی از عملکرد آن دریافت نکرده‌ایم. ذهن تنها می‌تواند تصور کند که سونی چه چیزهایی را در آن زمینه برایمان تدارک دیده است!

بیشتر بخوانید:

• کنترلر DualSense پلی استیشن 5 درباره برنامه‌های سونی برای نسل بعد چه می‌گوید؟
• کنترلر پلی استیشن 5 مجبورتان می‌کند تا «DualShock 4 را فراموش کنید»
• معرفی کنترلر پلی استیشن 5 چه واکنش‌هایی را به همراه داشت؟