نقد فیلم Old – جزیره‌ وحشت

اِم نایت شیامالان در دوران حرفه‌ای خود به عنوان یک نویسنده و کارگردان هالیوودی فیلم‌های هیجان انگیز و جذابی را روانه سینما کرده است. آثاری چون «حس ششم»، «نشانه‌ها» و همچنین «Split» گواهی بر این مدعاست؛ در واقع با نگاهی به کارنامه کاری او متوجه‌ خواهیم شد که اکثر ما از تماشای بیشتر فیلم‌های او لذت برده‌ایم. البته، متأسفانه او همچنین تعدادی از بدترین فیلم‌های تاریخ را نیز ساخته است که به نظر من فیلم «The Happening» در این شاخه از همه مهمتر است. با این اوصاف، آخرین فیلم او یعنی «Old» به این بدی نیست، اما خیلی خوب هم نیست. مسئله بزرگ این تریلر علمی تخیلی این است که شیامالان نمی‌داند چگونه زمان را با جزئیات طرح جالبش پُر کند. در ادامه برای آشنایی بیشتر با فضای این اثر با نقد فیلم Old همراه ویجیاتو باشید.

فیلم «Old» یا «پیری» اقتباسی از یک رُمان گرافیکی با عنوان «قلعه شنی» نوشته پیر اسکار لوی و فردریک پیترز است، اما مفهوم اصلی آن کاملاً شیامالانی است. تصور کنید گذشت یک سال از نظر فنی برای همه یکسان است، اما تأثیرات آن سال برای یک کودک پنج ساله بیشتر از یک فرد 40 ساله احساس می‌شود. در فیلم «پیری» ساحلی عجیب وجود دارد که گروهی از شخصیت‌ها که چند خانواده را شامل می‌شوند، برای گذراندن لحظاتی خوش به آنجا می‌روند. در واقع آنها به خواسته مدیریت یک هتل ساحلی به صورت ویژه به آن مکان می‌روند. اما موضوع اینجاست که گذشت زمان در این ساحل عجیب با سرعت گمراه‌کننده و ماوراءالطبیعه (1 ساعت = 2 سال) می‌گذرد. این امر افراد مختلف در سنین مختلف را به طور متفاوتی دچار یک انحراف در رشد و زندگی می‌کند. در واقع یک روز در این مکان به معنی یک عمر است.

اما سوال اساسی پس از شنیدن این ایده جالب چیست؟! آیا این یک اثر هیجان‌انگیز دیگر از فیلمساز باسابقه‌ای چون ام نایت شیامالان خواهد بود یا یک اشتباه ناهموار دیگر از او است؟ جواب کمی دشوار است، اما پاسخ ترکیبی از هر دو این موارد است. همان‌طور که گفته شد فیلم Old بر گروهی از افراد تمرکز می‌کند که در ساحلی به ظاهر اجتناب ناپذیر پیر می‌شوند؛ بنابراین ما به عنوان مخاطب نه با یک اثر هیجان‌انگیز هیچکاکی که با ظرافت ساخته شده است روبرو هستیم و نه با اثری که طرفداران سالها بعد از آن به عنوان یک افتضاح یاد کنند.

این اثر یک فیلم سرگرم‌کننده و گاهاً مضحک است که تقریباً تک تک نقاط قوت و ضعف سینمای شیامالان را به عنوان یک فیلمساز در خود جای داده است. در حالی که جزئیات طرح آن چندان مورد بررسی قرار نمی‌گیرد، اما به عنوان یک تریلر وحشتناک 108 دقیقه‌ای که هدف آن شوک دادن و سرگرم کردن مخاطبان به همان اندازه است، موفق می‌شود. اما قطعاً مشکل اصلی این فیلم در دل فیلمنامه آن نهفته است.

این طرح از نظر تئوری دارای ایده خوبی است و من پیش از تماشا فکر می‌کردم این اثر پتانسیل جالب توجهی دارد، اما نحوه نوشتن فیلمنامه در اینجا کل پروژه را مخدوش می‌کند. مشکل طرح فیلمنامه این است که فقط یک خلاصه دیوانه کننده خلق شده؛ در واقع تنها یک ایده به ظاهر خفن شگل گرفته و رها شده است. شما باید یک فیلمنامه بلند را با مطالب جالب پُر کنید تا بتوانید مخاطبان خود را با اثر بهتر درگیر کنید و شیامالان در اینجا این کار را به درستی انجام نمی‌دهد. اگر فیلم «Old» فقط ایده‌ای را پیرامون پیری سریع و دگرگون کننده که زندگی خانواده‌ای را در تعطیلات خراب می‌کرد به نتیجه منطقی خود می‌رساند، توصیف آن به مراتب ساده‌تر بود.

اما فیلم «پیری» در قلب این روایت عجیب خود، عروسکی تودَرتو با انتخاب‌های هُنری عجیب و غریب قرار داده که فیلم را از یک اثر علمی تخیلی ترسناک به میدان درامی احساسی می‌کشاند. این رویکرد در روایت کمی بیش از حد معمول سنگین است، بنابراین خیلی از حوادث درون فیلم، آن عمق احساسی مورد نظر فیلمساز را برآورده نمی‌کند. در واقع گسترش پیچ و تاب‌های درون فیلم و پاسخ گویی به آن‌ها به نحوی است که گویی رمز و راز‌های هر شش فصل سریال «Lost» در طول 108 دقیقه در حال باز شدن است؛ آن هم با اسرار اضافی و چین و چروک‌های بیشتر…!

از طرف دیگر شیامالان سعی می‌کند ضعف فیلمنامه را با دیالوگ‌هایی که بین شخصیت‌ها نقل می‌شود، جبران کند. برای مثال از همان صحنه اول گیر افتادن در پهنای عجیب ساحل، شخصیت‌ها کنایه‌های ناخوشایندی به پیری و مرگ می‌زنند که جالب نیست. شخصیت‌ها همچنین به طور گسترده در مورد پشتوانه‌های ملودراماتیک خود و نظریه‌هایی در مورد اینکه چرا همه آنها به سرعت پیر می‌شوند، توضیح می‌دهند. اما مشکل اینجاست که تعداد کمی از این گفت‌و‌گوها در واقع شبیه چیزی است که یک انسان واقعی در چنین شرایطی می‌گوید. بنابراین، شیامالان خوش شانس است که حداقل فرضیه اصلی فیلم بدون توجه به این جزئیات همچنان برای مخاطب کاملاً درگیرکننده است.

به طور کلی فیلم Old به نسبت ایده دیوانه‌وار درونش لحظات تعلیق آفرین جالبی دارد که شیامالان توانسته آن‌ها را به خوبی اجرا کند. با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از فیلم تأثیرات هولناک جسمی و روحی پیری سریع بر شخصیت‌های اصلی را به تصویر می‌کشد، شیامالان از این فرصت استفاده می‌کند و تعدادی سناریوی بسیار نگران‌کننده را برای به چالش کشیدن شخصیت‌ها ارائه می‌دهد. چالش‌هایی که شکل‌گیری یک نوزاد در یک دقیقه تا نابودی روان یک زن جوان به خاطر تغییر زیبایی ظاهری‌اش به پیری را شامل می‌شود.

از سوی دیگر تیم بازیگری نیز یکی از نکات مثبت این فیلم است. ویکی کریپس واقعاً برای من برجسته بود، عملکرد او طوری طراحی شده است که شما را با او همدرد می‌کند، و این چیزی است که به خوبی کار می‌کند. من واقعاً شخصیت او را دوست داشتم. گائل گارسیا برنال نقش شوهر کریپس را بازی می‌کند و عملکرد او نیز به خوبی طراحی شده است. او برای شخصیت کریپس شریک خوبی است و ثابت می‌کند که بسیار دوست داشتنی است.

اما من به عنوان یک مخاطب همیشه خوشحالم که الکس ولف را در فیلمی مشاهده می‌کنم. چرا که او بازیگری جوان و با استعداد است که فهم درستی از نقش‌هایش دارد. بنابراین، همانطور که او را در فیلم‌های قبلی کارنامه‌ کاری‌اش یعنی موروثی، جومانجی و خوک دوست داشتم، در این اثر نیز دوست دارم. او کار خوبی را با آنچه به او داده شده انجام می‌دهد. من همچنین می‌خواهم نیکی آموکا برد را برای عملکردش بیشتر بشناسم و او را ستایش کنم، قبل از این هرگز او را ندیده بودم اما می‌خواهم چیزهای بیشتری از او ببینم، چرا که او بسیار با استعداد به نظر می‌رسید. اساساً تیم بازیگری از کوچک‌ترین عضو تا بزرگترین، همه خوب هستند.

جدا از ایده خوب و تیم بازیگری با استعداد، کارگردانی ام نایت شیامالان نیز یکی دیگر از نکات شاخص این فیلم است. شیامالان کارگردانی نیست که به خاطر دوربین منحصر به فردش از او به نیکی یاد شود، چرا که او یک کارگردان کاربردی است که به نظر می‌رسد علاقه بیشتری به کار با بازیگرانش و شکل دادن به جنبه‌های لحن و اتمسفر یک فیلم دارد. اما فیلم Old ممکن است از نظر بصری جالب ترین اثر او تا به امروز باشد. زیرا با آزمایش انواع شیوه‌های تصویربرداری که به برجسته ساختن روحیه ناخوشایند و مبهم فیلم کمک می‌کند، جلو می‌رود. برای مثال او با استفاده از زاویه و ترفندهای فوکوس، از موقعیت مکانی دوربین فیلمبرداری بسیار عالی استفاده می‌کند تا سرعت تغییرات بچه‌ها را افزایش دهد و جلوه‌های آرایشی ظریفی را که بازیگران بزرگسال از صحنه‌ای به صحنه دیگر به دست می‌آورند، پوشش دهد.

البته همه این تکنیک‌ها برای همه کار نمی‌کند، زیرا او اغلب دوربین را در مکان‌های عجیب و غیر منتظره‌ای قرار می‌دهد که تعداد کمی از فیلمسازان دیگر در سطح او این کار را انجام می‌دهند؛ اما در مجموع تماشای کار متفاوت او به نسبت آثار گذشته‌اش زیباست. سبک فیلمبرداری شیامالان همچنین از موقعیت و لوکیشن باشکوه جمهوری دومینیکن نهایت استفاده را می‌برد و این تنها فیلم اوست که هیچ صحنه‌ای از آن در شهر خود کارگردان یعنی فیلادلفیا و پنسیلوانیا، فیلمبرداری نشده است.

در مجموع شخص شیامالان نشان می‌دهد که کماکان استعداد خود را در قصه گویی بصری یا ایجاد تنش از دست نداده است. فیلم Old در نوع خودش بسیار ترسناک است و وقتی فیلمنامه خواستار چیزی وحشتناک می‌شود، شیامالان دقیقاً می‌داند چه چیزی را نشان دهد و چه چیزی را نشان ندهد. برای مثال صحنه جراحی فوری اواسط فیلم احتمالاً مؤثرترین صحنه در این زمینه است که به خوبی از آب و گِل در آمده است.

در پایان باید گفت: روی هم رفته، فیلم Old بهترین فیلمی نیست که شیامالان ساخته است، اما با بدترین فیلم او نیز فرسنگ‌ها فاصله دارد. این اثر دارای مفهومی جذاب و پُر از ایده است و مانند همه فیلم‌های این کارگردان، به طور منحصر به فردی یک فیلم شیامالانی است. بنابراین، اگر سینمای این فیلمساز را تاکنون دنبال کرده‌اید، باید بدانید فیلم Old نیز با تمام ایرادات و شکاف‌های منطقی درون فیلمنامه‌اش شما را سرگرم خواهد کرد.

با بهترین انیمه‌ها از نگاه ویجیاتو آشنا شوید:

• معرفی بهترین انیمه‌های دهه‌ نود میلادی: از گاندام تا بسکتبالیست‌ها
• رمزگشایی از معروف‌ترین تئوری انیمه My Neighbour Totoro
• انیمه خوب ببینیم: معرفی آثار دلنشین سال 2020
• پیشنهاد هشت انیمه جذاب برای مخالفان انیمه 
• با بهترین انیمه‌های سال ۲۰۲۰ آشنا شوید
• برترین انیمه‌های پسا آخرالزمانی