سوکت AM5 چیست؟

طی سال‌های گذشته شاهد تغییر و تحولاتی اساسی در صنعت کامپیوتر و به ویژه پردازنده‌ها و چیپست‌های منحصر به آن‌ها بوده‌ایم. در این مدت کمپانی‌های مادر ای‌ام‌دی (AMD) و به طور ویژه اینتل (Intel) اقدام به تولید این پردازنده‌ها و مادربردهای میزبان آن‌ها نموده‌اند.

اینتل در بازه‌ی یک دهه‌ی گذشته به منظور بروزسانی امکانات برد و پردازنده‌های خود به صورت ممتد اقدام به تغییر و به روز رسانی سوکت‌های اتصالات برد و پردازنده‌ی خود می‌نمود. این در حالی است که AMD برای مدت طولانی قریب به شش سال با AM4 را به مدت شش سال در حال اجرا نگه داشت، اما اکنون زمان تغییر فرا رسیده است و سوکت AM5 بزرگترین تغییر پیش روی AMD است.

---

سوکت AM5 چیست؟

AM5 نوع جدیدی از سوکت‌های AMD است که برای سری پردازنده‌های Ryzen 7000 معرفی شده است. سوکت AM5 هنوز در معماری پردازنده‌های Zen 4 عرضه نشده‌ است اما این سوکت قرار جایگزین سوکت قدیمی AM4 شود تا پردازنده‌های جدید Zen 4 Ryzen را در خود جای دهد.

کمپانی اینتل هر چند سال یک بار نوع سوکت خود را تغییر می‌دهد در حالی که کمپانی AMD سوکت AM4 را به مدت شش سال یعنی از سپتامبر ۲۰۱۶ در حال اجرا نگه داشته است، این سوکت با تمام چهار نسل از CPU‌های Zen 2 ،Zen+ ،Zen و Zen 3 سازگار است. اما اکنون زمان تغییر فرا رسیده است. این دگرگونی با حرکت از AM4 به AM5 با تغییر از DDR4 به DDR5 و PCIE 4.0 به PCIE 5.0 همراه است.

کمپانی AMD و سازنده اعلام کردند که قصد پشتیبانی طولانی و تمرکز بر روی پلتفرم AM5 را دارند. همان‌طور که این حمایت از چیپست‌های AM4 صورت گرفت. در حال حاضر، مشخص نیست که چند نسل از پردازنده‌ها در آینده توسط مادربردهای AM5 پشتیبانی می‌شوند، اما طبق اعلام پشتیبانی طولانی مدت امکان برنامه‌ریزی و صرفه‌جویی را برای کاربران فراهم کرده‌‌اند.

---

تاریخ انتشار AM5

انتشار مادربردهایی با سوکت AM5 قرار است در کنار پردازنده‌های Raphael سری Ryzen 7000 که اولین پردازنده‌هایی با هسته‌های Zen 4 هستند، معرفی شود. تاریخ انتشار هنوز کمی مبهم است، اما در جریان سخنرانی این شرکت در CES ۲۰۲۲، اعلام شد که این پردازنده‌ها در نیمه دوم سال ۲۰۲۲ عرضه خواهند کرد.

در طول کنفرانس CES ۲۰۲۲، نسخه مهندسی شده پردازنده Ryzen ۷۰۰۰ نیز ارائه شد که در Halo Infinite در ۵ گیگاهرتز تمام هسته‌ها کار می‌کردند. AMD در هنگام عرضه معماری‌های جدید Zen از یک الگو زمانی پیروی نمی‌کند، درنتیجه نمی‌توان تاریخ انتشار دقیقی بیان کرد.

اما با توجه به این واقعیت که، AMD در اوایل سال ۲۰۲۲ به‌روزرسانی Zen 3 (Zen3+) خود را راه‌اندازی می‌کند، گفته می‌شود که نسل جدید دقیقا قبل از آن Zen 4 و AM5 عرضه می‌شوند. همانطور که می‌دانیم پردازنده Zen 4 و سوکت AM5 باید به طور همزمان منتشر شوند زیرا یکی بدون دیگری بی‌فایده خواهد بود.

---

LGA 1718 چیست؟

سوکت جدید AMD به عنوان «LGA1718» تعیین شده است که شبیه به سوکت‌های اینتل است که در مجموع ۱۷۱۸ پین در سوکت وجود دارد. بزرگترین تغییر فیزیکی که در AM5 ارمغان آورده شده است سوئیچ از PGA به LGA (کوتاه شده land grid array) با ۱۷۱۸ پین است.

به این معنا که هیچ پینی در پردازنده‌های نسل بعدی AMD وجود نخواهد داشت و به جای قرار گیری روی پردازنده‌ این پین‌ها بر روی مادربرد قرار می‌گیرند. حرکت AMD از PGA به LGA به طور گسترده‌ای توسط کاربران pc مورد استقبال قرار گرفت. زیرا این تحول با مواردی مانند بهبود یکپارچگی سیگنال کاهش میزان بروز آسیب‌های ناشی از تماس پین‌ها همراه خواهد بود.

تایید شده است که این پلتفرم از حافظه دو کاناله DDR5 پشتیبانی می‌شود و پشتیبانی PCI Express Gen5 باید برای پردازنده‌های Zen4 Genoa (EPYC) منحصر به فرد باشند. این به این معنی است که پردازنده‌های مصرف کننده نسل بعدی AMD حمایت از PCIE Gen4 را حفظ خواهند کرد. درنتیجه پردازنده‌های AMD AM5 باید با Alder Lake-S اینتل رقابت کنند.

---

پشتیبانی HWINFO از AM5

سازگاری AM5 و Zen 4 در به‌روزرسانی نسخه ۷.۲۰ به HWINFO اضافه شد و به همراه آن اطلاعاتی در مورد تاریخ انتشار احتمالی AM5 ارائه شد. با انتشار پشتیبانی HWINFO از مادربردهای سری Ryzen 7000 و AM5 طی به‌روزرسانی صورت گرفته، می‌توانیم در مورد تاریخ انتشار آن حدس و گمان‌هایی داشته باشیم.

از نظر سابقه‌ای که HWINFO در اعلام پشتیبانی دارد، این اتفاق معمولا سه تا شش ماه قبل از راه‌اندازی یا عرضه، سازگاری فناوری را به خود اضافه می‌کند. این مبحث به این معنی خواهد بود که می‌توان انتظار انتشار AM5 را در اواسط سال ۲۰۲۲ میلادی داشته باشیم.

---

مکانیزم نصب سوکت AM5

اولین مادربردهای دارای سوکت AM5 باید بخشی از سری مادربردهای AMD ۶۰۰ باشد. یکی از قابل‌ توجه‌ترین اطلاعات به دست آمده از این سوکت وجود سخت افزار Igor’sLAB است که رندر سوکت AM5 خواهد بود.

با وجود سخت افزار Igor'sLAB متوجه تفاوت‌هایی در سوکت (LGA 1718) AM5 در مقایسه با LGA1700 خواهیم شد. به این معنی که صفحه پشتی اکنون به مکانیسم فعال‌سازی سوکت (SAM) با چهار پیچ وصل شده است که اطمینان حاصل کند که صفحه پشتی همیشه با سوکت هماهنگ است.

این فناوری به این دلیل است که تلاش برای نصب یک خنک کننده جدید به CPU‌ای مبتنی بر AM4 اذیت کننده است. درنتیجه برای اینکه صفحه پشتی سقوط نکند و در کیس رایانه شما ناپدید نشود این مکانیسم فعال‌سازی استفاده شده است. در نهایت صفحه پشتی هرگز یک اینچ جابه‌جا نمی‌شود و نصب خنک کننده آسان‌تر از همیشه خواهد بود.

---

کولرهای AM5

در مورد کولرها، AMD در جریان سخنرانی اصلی شرکت در CES ۲۰۲۲ تایید کرد که سوکت AM5 کاملا با کولرهای مبتنی بر AM4 بدون نیاز به سخت افزار اضافی سازگار خواهند بود. این کار باعث می‌شود طی جابه‌جایی از AM4 به AM5 شما همچنان بتوانید از همان کولر‌های بادی یا مایع AM4 استفاده کنید.

---

مزایای سوکت AM5 چیست؟

مادربردهای جدید مطمئنا قابلیت‌های بهتری را ارائه می‌دهند. مهم‌تر از همه، سوکت AM5 (LGA1718) است که با کولرهای سوکت AM4 سازگار است. همچنین جابه‌جایی از PGA به LGA با ۱۷۱۸ پین نیز از مزایای مادربردی با سوکت AM5 است.

این جابه‌جایی علاوه بر کاهش احتمال آسیب به CPU در طول فرآیند نصب، باعث بهبود یکپارچگی سیگنال می‌شود. یکی دیگر از مزایای بزرگ «LGA» این است که فضای فیزیکی کمتری را اشغال می‌کنند و پایه‌های مادربرد مربوطه کوچک‌تر از پیکربندی PGA هستند. این امر فضای بسیار بیشتری را برای تماس‌های بیشتر در همان سطح باقی می‌گذارد.

این ساختار بسیار مفید است. زیرا همانطور که می‌دانید، CPU مغز کامپیوتر شما است که باید کاملا با بقیه سیستم و عملکرد‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های آن‌ها در آمیخته باشد، تا بتواند در پردازش‌ها بهترین کارایی را ارائه دهد. هرچه تعداد پین‌ها و نقاط ارتباطی CPU بیشتر باشد، CPU برای ویژگی‌های جدید کارآمد‌تر خواهد بود.

البته مشخص شده است که هر پین و صفحه تماس CPU کاربرد ندارد، برخی از آن‌ها از بین می‌روند و برخی دیگر اصلا استفاده نمی‌شوند. ولی حضور پین‌ها مثل لایه حفاظتی برای سیستم شما است، وگرنه رایانه شما هیچ ضربه‌ای را از دست نمی‌داد.

انواع CPUهای LGA ارزان‌تر هستند و نیاز به تلاش کمتری برای ساخت دارند. اگر منطقی در مورد آن فکر کنیم، ردیف کردن ۱۷۱۸ زمین مسی با روکش طلا بسیار ساده‌تر از ردیف کردن ۱۷۱۸ پین کوچک است که این پین‌ها کوچکتر از دانه‌های برنج هستند. در نهایت تغییر به LGA سوکت AM5 هم برای تجارت و هم برای مصرف کننده، مزایایی دارد.

البته ارتقاء به LGA تنها پیشرفت تکنولوژیکی قابل توجه در مورد AM5 نیست. گفته می‌شود که حافظه DDR5 به لطف فناوری کاملا جدید AMD RAMP در پلتفرم AM5 تقویت می‌شود. RAMP (کوتاه شده Ryzen Accelerated Memory Profile) است و پاسخی به پروفایل XMP 3.0 اینتل است و قرار جانشین A-XMP برای DDR4 باشد. علاوه بر پشتیبانی از DDR5، مادربردهای سوکت AM5 جدید از گزینه‌های ذخیره‌سازی و پردازنده‌های گرافیکی PCIe Gen5 پشتیبانی می‌کنند.

---

کلام آخر

AM5 نوع جدیدی از سوکت‌های AMD است که به منظور پشتیبانی از سری پردازنده‌های Ryzen 7000 معرفی شده است. همانطور که متوجه شدید اطلاعات زیادی درباره این سوکت هنوز منتشر نشده، اما با همین اطلاعات اندک می‌توان حدس زد که با فناوری جوانی سر‌ و کار داریم که بسیار آینده‌ دار خواهد بود و توسعه سخت افزاری کامپیوترهای خانگی را تسهیل می‌نماید.