نقد فیلم Memory – در جستجوی عدالت

فیلم «Memory» یا «حافظه» یک اثر هیجان‌انگیز لیام نیسونی است؛ این عبارت را می‌توان این گونه تعریف کرد که این شکل آثار در چند سال گذشته خود به یک ژانر جدید در سینمای هالیوود بدل شده است. ژانری که عنصر اصلی آن کسی نیست جز لیام نیسون؛ این بازیگر 69 ساله ایرلندی که در واقع کار خود را با چنین آثار اکشنی در سن بازنشستگی دوباره شروع کرده و به محبوبیت جهانی بیشتری دست یافته، بیش از ده سال است که از تصویر یک بازنشسته جنگی که با کمک فیلم «Taken» ساخته شده، استفاده می‌کند و استودیوها خوشحالند که با مشارکت او پروژه‌های ارزان قیمت جدیدی را بسازند که به طور منظم درآمد خوبی به همراه دارد. حالا این فیلم نیز در همین مسیر معنی می‌شود. در ادامه با نقد فیلم Memory همراه ویجیاتو باشید.

همین ابتدا لازم به ذکر است که Memory بازسازی فیلم بلژیکی «The Memory of a Killer» در سال 2003 است که بر اساس کتاب De Zaak Alzheimer نوشته جف گیرارتز ساخته شده است. اما چیدمان داستانی این اثر سینمایی نویدبخش یک تریلر جالب است. در این فیلم لیام نیسون در نقش الکس لوئیس، یک قاتل قراردادی خبره بازی می‌کند که علیرغم سنش، با مهارت و دقت دست به قتل‌های تمیز و حرفه‌ای می‌زند. در واقع او مصداق یک گرگ تنها است که در خفا وارد و خارج می‌شود و بدون رحم شکار خود را می‌کشد. اما همین شخص آدمکش به ظاهر بدون احساس، یک قانون اخلاقی دارد؛ او به کودکان آسیب نمی‌رساند.

در آخرین ماموریت این قاتل، وقتی او از کشتن یک دختر 13 ساله برای یک سازمان جنایتکار قدرتمند امتناع می‌ورزد، خودش تبدیل به یک هدف می‌شود. حالا اوباش، پلیس محلی، ماموران FBI و ماموران اطلاعاتی مکزیک وارد معرکه می‌شوند تا او را به زانو درآورند. اما نکته اینجاست که این خلاصه به طرز ماهرانه‌ای مخاطب را گیج می‌کند و چیزهای بیشتری را در داستان اصلی پنهان می‌کند. باید بدانید در این فیلم علاوه بر نیسون، بیننده با شخصیت اصلی دیگری با بازی گای پیرس نیز آشنا می‌شود و اساسا خود فیلم بسیار عمیق‌تر و تاریک‌تر از آن چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد.

آنچه که خطرات داستانی این فیلم را افزایش می‌دهد آن است که شخصیت الکس با بازی نیسون از بیماری آلزایمر و از دست دادن شدید حافظه رنج می‌برد. این مشکل دقیق مانند گره شخصیت لئونارد در «Memento» کریستوفر نولان است. در این فیلم شخص الکس از بازوی خود به عنوان دفترچه حافظه استفاده می‌کند و سرنخ‌ها و اطلاعات را روی آن می‌نویسد تا بتواند آن‌ها را به خاطر بسپارد. در همین حال، یک خط داستانی موازی با شخصیت اصلی دیگر، مامور اف‌بی‌آی وینسنت سرا، با بازی گای پیرس شروع به خودنمایی می‌کند که در حال رسیدگی به پرونده قاچاق انسان است. در واقع این خط داستانی چیزی است که خط اصلی روایت خواهد بود که در هنگام مشاهده فیلم نکته جالبی است.

کارگردان فیلم مارتین کمپبل، که «کازینو رویال» و «گرین لنترن» را نیز ساخته است، سعی می‌کند با فیلم «Memory» درام تلخی خلق کند که از فرم و بازیگران خودش بیشترین سود را می‌برد، اما باید بیان کرد که روایت این اثر تا قبل از رسیدن به نیمه اول فیلم و مخصوصا در پرده ابتدایی کار بیش از حد مبهم است؛ و این در حالی است که طرح داستان در نهایت آنقدر چیز پیچیده‌ای نیست که بتوان آن را خیلی جدی گرفت. نکته مهم دیگر پیرامون این فیلم عنوان آن است. در واقع به نظر من خنده‌دار است که نام اصلی فیلم «Memory» است. اگرچه خلاصه داستان حول محور آلزایمر شخصیت اصلی می‌چرخد، اما در واقع، در اینجا آنقدر کم به آن زمان داده شده است که می‌توان عنوان فیلم را با خیال راحت به چیزی مانند «در جستجوی عدالت» تغییر داد.

حافظه مطمئناً از نگاه مضمون و محتوا یک اثر جاه‌طلبانه است و موضوعات مختلفی مانند کودک آزاری، قاچاق جنسی، بی عدالتی، فساد و مبارزات مردی را که در حال از دست دادن کنترل ذهن و حافظه خود است، کاوش می‌کند. اما مشکل این است که به این مضامین قبلاً در فیلم‌های بهتری پرداخته شده است، حتی در مورد قاتل سالخورده مبتلا به آلزایمر. علاوه بر این، پیچ و تاب‌ها در این تریلر به راحتی قابل پیش‌بینی هستند، اگر چند فیلم هیجان‌انگیز دیگر را در زندگی خود دیده باشید، متوجه حرف من می‌شوید. البته، اصیل نبودن به خودی خود بد نیست، اما حافظه حتی با این کلیشه‌های آشنای داستانی خود هم کار خاصی انجام نمی‌دهد.

با این اوصاف طرح و ایده فیلم بسیار پیچیده‌تر و دراماتیک‌تر از آثاری چون «Homefront» با بازی جیسون استاتهام است که هنگام تماشای تریلر، می‌توانید ناخواسته «حافظه» را با آن مقایسه کنید. از یک طرف، ما قاتلی را پیش روی خود داریم که در تمام زندگی خودش افراد خاصی را از بین برده، اما با بیماری (آلزایمر) روبرو شد که قبلاً شخصیت برادرش را تخریب کرده بود. علاوه بر این، او باید با بی عدالتی آشکاری روبرو شود که می‌تواند حتی سیستم مختصات اخلاقی او را نیز متزلزل کند. از سوی دیگر، ما در این فیلم با موضوع سنگین اعمال مجرمانه علیه مهاجران و فرزندانشان و همچنین دنیای بدبینانه قاچاق انسان مواجه هستیم که در آن جان انسان‌ها در بازی‌های قدرتمندان به عنوان ابزار معامله در می‌آید.

در طول مسیر حرکت فیلم، تاملاتی در مورد ناتوانی دستگاه قضایی آمریکا در برابر دشمنان امنیت مردم و شروران وجود دارد، اما فیلم به دنبال کاوش آن نیست و تنها به صورت کلیشه‌ای به آن می‌پردازد. همچنین لازم به ذکر است که فیلم «Memory» از پایه و اساس یک اکشن تمام عیار نیست؛ اما فیلم به اندازه‌ای یک اثر معمولی چند صحنه اکشن بازی تفنگی دارد که به لحن حادثه‌ای ماجرا کمک می‌کند تا افت خاصی نکند. اگرچه شایان ذکر است که در اینجا نیز قهرمانان شبیه ابرقهرمانان دیوانه نیستند، بلکه افرادی زنده هستند که می‌توانند خسته شوند. و به همان اندازه واقع بینانه به آنها صدمه وارد می‌شود.

برای مثال لیام نیسون با وجود نزدیک شدن به 70 سالگی، بسیار باوقار در نقش خود ایستاده است. اگرچه بسیار خسته به نظر می‌رسد. شاید سوال پیش آید که آیا این خستگی و سکون شخصیت جزئی از پرداخت همان شخصیت است یا خود بازیگر با اجرای صحنه‌های اکشن سنگین مشکل دارد؟! به نظر من در این فیلم، این سبک روشی برای نمایش یک شخصیت خسته و بیمار است؛ هرچند سن نیسون نیز خود گویای همه چیز است.

در ادامه نقد فیلم Memory باید به این نکته اشاره کرد که توسعه طرح این فیلم منجر به نتایج جالبی می‌شود که قابل پیش‌بینی است، هرچند سرنوشت شخصیت‌ها به دور از راهی است که ما قبلاً در فیلم‌های مشابه به آن عادت کرده‌ایم. بنابراین، اشتباه نمی‌کنم اگر بگویم هم برای نیسون و هم برای پیرس، اینها قدرتمندترین و دراماتیک‌ترین نقش‌های چند سال اخیر هستند. در واقع همه چیز فیلم در پایان آن به سمت یک نوآر بسیار غم‌انگیز می‌چرخد. بخش کوچکی از این فیلم به طرز شگفت انگیزی اصیل است، برای مثال یک قتل زیبا در یک سالن ورزشی وجود دارد. این صحنه کوتاه با چنان کارایی انجام می‌شود که می‌خواهید همه عوامل تولید را تشویق کنید.

به طور کلی، ما در فیلم Memory یک تریلر مبهم، اما جذاب داریم که در مورد ناقص بودن سیستم قضایی، بدبینی جهان نسبت به همه، عواقب آسیب‌های دوران کودکی و این واقعیت که گاهی حتی بالاترین مقام نمی‌تواند شما را از قصاص نجات دهد، حرف‌های کوتاه اما جالبی دارد. بنابراین، شخصاً غیرممکن است که من اثری چون حافظه را یک پروژه پیش پا افتاده بنامم که در آن لیام نیسون سر همه را زیر آب می‌کند، زیرا این فیلم به ظاهر ساده، به ما چیز‌های بسیار بیشتری از یک اکشن بدون فکر پیشنهاد می‌کند. نتیجه: برای مشاهده توصیه می‌شود.