یک فیلم ترسناک خوب مخاطب را به وحشت می‌اندازد. اما یک فیلم ترسناک عالی ذهن آنها را به هم می‌زند. و ما در این مطلب از ویجیاتو به دنبال رسیدن به همان تعریف دوم هستیم. در طول سال‌ها، ژانر ترسناک روی بسیاری از گرایش‌ها تمرکز کرده است، اما فیلم های ترسناک روانشناختی در این شاخه تأثیرات ماندگاری داشته‌اند. پس بیایید باهم مروری بر بهترین فیلم های ترسناک روانشناختی تاریخ سینما داشته باشیم.
Smile | 2022
یک لبخند هرگز اینقدر ناراحت کننده نبوده است؛ فیلم لبخند برای طرفداران آثار ترسناک چیزی شبیه به یک هوای تازه بود. تبلیغات فیلم سطحی از رمز و راز را به محتوای فیلم اضافه کرد که در طول تماشای خود اثر تکامل یافت و بینندگان را ترساند و در عین حال خوشحال کرد. این فیلم دکتر رز کاتر روانشناس را پس از اینکه شاهد یک حادثه آسیب‌زا و خشونت‌آمیز با یکی از آخرین بیمارانش بود، دنبال میکند.
ما در این فیلم شاهد لبخندی از سوی قربانی‌های یک موجود پنهان هستیم که به معنای واقعی عذاب آور است. کاتر در تلاش برای پایان دادن به چرخه ناشی از این موجودیت غمگینِ با لبخند، روابط و سلامت عقل خود را قربانی حل یک چرخه دیوانه‌وار میکند. (شما می‌توانید نقد فیلم «لبخند» را در اینجا مطالعه کنید)
American Psycho | 2000
سرمایه داری هرگز اینقدر ترسناک نبوده است؛ داستان فیلم روانی آمریکایی یا American Psycho به دنبال کریستین بیل در نقش پاتریک بیتمن خوش تیپ و کاریزماتیک است. حوادث درون این فیلم که بر اساس رمان محبوب برت ایستون الیس ساخته شده است، در اواخر دهه 1980 میلادی اتفاق می‌افتد و بلافاصله لحن کلاسیک آثار ترسناک را به آن می‌بخشد. روانی آمریکایی از آن دست فیلم‌هایی است که اخیراً دوباره محبوبیت پیدا کرده است و بسیاری از طرفداران تماشای آن را با دوستانشان به اشتراک می‌گذارند.
قدرت ستاره‌‌هایی که در American Psycho وجود دارند غیرقابل انکار است، با حضور افرادی مانند ریس ویترسپون، جرد لتو و ویلم دفو در کنار کریستین بیل. این فیلم ژانرهایی مانند ترسناک و کمدی را در هم می‌آمیزد و بر روان‌شناسی پشت جنایت‌های وحشتناک بیتمن تمرکز دارد. روانی آمریکایی یک عنصر اصلی برای بسیاری از طرفداران آثار ترسناک است، و از آنجایی که هنوز خیلی‌ها آن را ندیده‌اند بهترین پیشنهاد برای تماشا است.
The Thing | 1982
ترسناک ترین فیلم های جهان به بررسی این می‌پردازند که واقعاً به دام یک هیولا افتادن چگونه است؛ و در فیلم The Thing جان کارپنتر محیط هولناکی را برای مجموعه‌ای از حملات یک جانور در حال تغییر شکل فراهم میکند. این فیلم جان کارپنتر در ابتدا توسط تعدادی از منتقدان رد شد، اما چند دهه بعد، این اثر دوباره مورد توجه قرار گرفت و به عنوان یکی از بهترین پیشنهادهای این ژانر شناخته شد.
موجود یک فیلم خیلی ترسناک علمی تخیلی و هیجان انگیز است که می‌تواند فضایی متشنج و شوم از پارانویا و شک ایجاد کند. انزوا، بیگانگی و سوء ظن، مضامینی هستند که در اجرای فوق العاده وحشتناک جان کارپنتر از موجود خودنمایی می‌کنند.
Silence Of the Lambs | 1991
هانیبال لکتر در این فیلم تنها با 16 دقیقه زمان نمایش به نمادی در ژانر ترسناک تبدیل شد. تعداد کمی از فیلم‌های ترسناک با قدرت ماندگاری مشابه Silence of The Lambs یا سکوت بره‌ها وجود دارند. این اثر کلاسیک که در 1991 به سینما آمد، اقتباسی از رمان توماس هریس است و بر روی یک مامور FBI تمرکز دارد که یک قاتل سریالی وحشیانه را با کمک یک نفر به همان اندازه وحشتناک شکار میکند. بدون شک این فیلم همان چیزی بود که «هانیبال لکتر» را بر سر زبان ها انداخت.
هانیبال لکتر یک قاتل آدمخوار و یک روانپزشک است که دیدگاه منحصر به فردی را به شخصیت اضافه میکند. چیزی که ظاهر آنتونی هاپکینز را در نقش لکتر بسیار شگفت‌انگیز میکند این است که این بازیگر تنها برای شانزده دقیقه روی پرده است، اما این زمان برای ایجاد یک کابوس در ذهن تماشاگران بیش از اندازه کافی بود. از سکوت بره‌ها اغلب به عنوان یکی از تاثیرگذارترین فیلم های ترسناک روانشناختی تمام دوران نام برده می‌شود و این فیلم لحن بسیاری از آثار وحشتناک روانشناختی در آینده را دستخوش تغییرات تماشایی کرد.
Midsommar | 2019
فستیوال‌های تابستانی و آیین‌های بت پرستی برای خلق یک وحشت بزرگ با هم ترکیب می‌شوند. فیلم Midsommar از روز اکرانش به عنوان یک داستان موفقیت آمیز ترسناک شناخته می‌شود. این فیلم به کارگردانی آری استر، شامل گروهی از دوستان است که برای یک جشنواره تابستانی به سوئد سفر می‌کنند. آنچه در ادامه می‌آید، فرود آهسته به آیین‌های خشن و پیچ‌خورده با الهام از بت پرستی است که تماشاگران را مدت‌ها پس از پایان فیلم، با کابوس‌های شبانه‌ای روبرو میکند.
فیلم Midsommar ممکن است در فصول گرمتر سال اتفاق بیفتد، اما سزاوار جایگاهش در میان فیلم‌های کلاسیک ترسناک هالووینی است. ایده رفتن به سفری که از ابتدا تا انتهایش جز تحمل‌کردن رنج هیچ جذابیتی ندارد، به تنهایی می‌تواند ترسناک باشد. و حالا تصور کنید یک «وحشت سراسری» این سفر خسته‌کننده را دربرمی‌گیرد.
It Follows | 2014
در این فیلم ترسناک‌ترین استعاره از بیماری‌های مقاربتی شما را تا تاریک‌ترین لایه‌های ذهنتان دنبال میکند. یکی از اِلِمان‌های ژانر ترسناک در چند سال اخیر سرایت عوامل ناشناخته به انسان‌ها است، مثلاً گاهی عامل ناشناخته از طریق گاز گرفتن منتقل می‌شود و گاهی تزریق ویروس باعث تحولات عجیب‌وغریبی در بدن میزبان می‌شود. او تعقیب میکند را می‌توان فیلمی در همین حال و هوا دانست با این تفاوت که شاید از همه قواعد این ژانر پیروی نمی‌کند و به‌نوعی هنجارشکن است. داستان درباره دختر نوجوانی به نام جی است که درگیر موجود عجیب‌وغریبی می‌شود که او را تعقیب میکند و تنها راه خلاصی انتقالش به فردی دیگر است.
اگر طرفدار فیلم‌های ترسناک نامتعارف باشید حتماً از تماشای او تعقیب میکند، لذت خواهید برد. ژانر این فیلم اسلشر نیست؛ بنابراین با پاشیدن خون به درودیوار به سبک اره طرف نیستید. در عوض اگر حوصله کنید نوع جدیدی از ترس روانشناختی را تجربه خواهید کرد. تعلیق و تنش It Follows از آنجا ناشی می‌شود که موجودیت شرور می‌تواند شکل هر کسی را به خود بگیرد. به طور کلی، It Follows فیلمی عالی برای کسانی است که از ایده یک تهدید در حال وقوع ترسیده‌اند. این فیلم به اعماق ذهن شخصیت‌ها و بینندگان نفوذ میکند و آنها را نسبت به آنچه در آینده می‌آید بی‌اعتماد میکند.
Hereditary | 2018
گاهی اوقات شیاطین این عالم به اندازه ترومای دردناک بینِ نسلی ترسناک نیستند. آری آستر، فیلمسازی است که ادعا میکند اولین کارگردانی آسیب زای او در ژانر وحشت بیشتر یک «ملودرام خانگی» است تا یک کابوس فراطبیعی، اما این را از من بشنوید: چند دقیقه از این درام عمیقا تأثیرگذار درباره خانواده‌ای داغدار در بحران به گونه‌ای می‌گذرد که موهای شما همچون یک چوب خشک سرد و ساکن می‌شوند. منصفانه است که بگوییم با تماشای فیلم فوق ترسناک موروثی در هیچ نقطه‌ای احساس امنیت نمی‌کنید.
در طول مدت دو ساعت اجرای آن در هیچ کجا احساس نمی‌کنید که می‌توانید بایستید و نفسی بکشید، یا حتی حدس بزنید که چه چیزی در راه است. آیا این یک فیلم ماوراء طبیعی است؟ یا آیا این تمرینی در غم و اندوه، شبیه بابادوک است؟ این جوابی است که شما باید آن را پیدا کنید. فیلم موروثی دارای تصاویری است که برای افراد با روحیات ضعیف مناسب نیست. در حالی که طرح جن زدگی در بسیاری از فیلم‌ها رایج است، اما پرداختن به روان انسان، آسیب‌های نسلی و پردازش غم و اندوه در یک فیلم نادر است. ترس‌های موجود در این اثر ناشی از مسائل واقع گرایانه و آسیب زا است و همین نکته‌ای است که تأثیری ماندگار بر بینندگانش می‌گذارد.
The Others | 2001
گاهی اوقات دنیای زنده‌ها با دنیای مرده‌ها ترکیب می‌شود؛ و چه چیزی ناشناخته‌تر از این وجود دارد؟! این واقعیت که «دیگران» اثر آلخاندرو آمنابار توانست تماشاگران را شوکه کند، آن هم دو سال پس از «حس ششم» اثر ام نایت شیامالان، گواهی بر رویکرد ماهرانه آمنبار به ژانر وحشت از نوع روانشناختی دارد. این فیلمساز اسپانیایی-شیلیایی پس از تولید فیلم گفته بود که وقتی نوبت به نوشتن فیلمنامه می‌رسد، او ابتدا با نوشتن پایانی پیچیده شروع کرده است. سپس شروع را نوشته و سپس با گردآوری نکات میانی درست فیلمنامه را به پایان رسانده است.
وقتی «دیگران» را دوباره تماشا می‌کنید، متوجه می‌شوید که دو قسمت اول فیلم مملو از نکات ظریف در مورد پایانی است که خواهیم دید، و قسمت پایانی فیلم چیزی است که اکثر بینندگان را پس از تماشا اولین بار آن در شوک فرو برد. اما با اجرای برجسته نیکول کیدمن، فیلم The Others ساخته الخاندرو آمنابار شبیه یک فیلم خانه جن زده سنتی است، اما درست تا پایان تکان دهنده فیلم همه چیز درهم می‌ریزد.
Misery | 1990
مانند بسیاری از بهترین فیلم‌های ترسناک، Misery اقتباسی از رمانی به همین نام بود. داستان استفن کینگ وسواس کنترل‌کننده و وحشتناک آنی ویلکس را نسبت به نویسنده مورد علاقه‌اش پل شلدون نشان می‌دهد، زیرا او را دستکاری و از وی سوء استفاده میکند. نقش آنتاگونیست اصلی را کتی بیتس بازی میکند و این فیلم یکی از پرطرفدارترین اقتباس‌های کینگ در تمام دوران است، اگرچه در سال‌های اخیر چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
تماشای آنی در حالی که با شلدون درگیر شده و تبدیل به یک هیولای کامل می‌شود، ذهن شلدون را به همان اندازه که بینندگان را به هم می‌ریزد، ویران میکند و آن را تبدیل به بهترین مکمل برای ماراتن فیلم های ترسناک روانشناختی میکند. بدون شک عاشقان ژانر وحشت باید این فیلم را تماشا کنند.
Us | 2019
«ما» فیلم حیله‌گر اما مسحورکننده جردن پیل؛ در حالی که برخی از این فیلم به عنوان ادامه فیلم برنده اسکار «برو بیرون» نام می‌برند، اما بنا به شایستگی خود، این فیلم یک اثر ترسناک قدرتمند و کاملاً تماشایی است که خانواده‌ای را دنبال میکند که خود را در محاصره دژخیمان شبیه به خود می‌بینند. حتی اگر به طور کامل با انحرافات دراماتیک درون فیلم آشنا نباشید، اما این اثر به عنوان تمثیلی از تجربه سیاه‌پوستان در آمریکاست که در حال حاضر نمی‌توان آن را مرتبط‌تر با فضای امروز جهان احساس نکرد. با این حال، این فیلم حتی به عنوان یک قطعه ناب از فیلمسازی ژانری زیرکانه، بازهم اثری محکم و جذاب در این گونه است.
پیچیدگی این فیلم در پرده پایانی یکی از پرهیجان‌ترین افشاگری‌های سال‌های اخیر بود که باعث شد تا در پایان همه چیز بیشتری از آن بخواهند. جردن پیل نگفته است که آیا دنباله‌ای برای این فیلم وجود خواهد داشت یا خیر، اما احساس ترسناک موجود در پرسش «چه می‌شد اگر» پس از تماشای فیلم Us، یکی از پر فروش ترین فیلم های ترسناک آمریکا، باعث درگیری ذهنی بینندگان تا مدت‌ها بعد خواهد شد.
The Lighthouse | 2019
انزوا می‌تواند هر کسی را بشکند؛ فیلم ترسناک، گوتیک و سوررئالیستی رابرت اِگرز یعنی «فانوس دریایی» یک اثر وحشتناکِ روانشناختی است که عملاً مالیخولیایی بودن یک همکار و محیط کار را به زیبایی هرچه تمام به نمایش می‌گذارد. فانوس دریایی یک مثال عالی و غیر عادی از تجربه اوقات سخت در محیط کار است. این فیلم داستانی از دو نگهبان فانوس دریایی را نشان می‌دهد که سعی می‌کنند عقل خود را هنگامی که در یک جزیره دور افتاده گیر کرده‌اند، حفظ کنند. هنگامی که طوفانی رخ می‌دهد و آنها قادر به ترک پست خود نیستند، وسواس آنها در مورد نور فانوس راهنما آنها را به یک پایان وحشی و خشن سوق می‌دهد.
به طور کلی فانوس دریایی اثری است که در محدوده یک مکان کوچک اتفاق می‌افتد. در این فیلم ویلیام دافو و رابرت پتینسون در نقش دو نگهبان فانوس دریایی بازی می‌کنند که هنگام تمایل به همین فانوس دریایی دور افتاده به آرامی دیوانه می‌شوند. البته این فیلم در زیر سطح اولیه خود با ایده‌هایی ماورا طبیعی و حتی اساطیر نمادین یونان باستان بازی میکند که داستان فیلم را پیچیده‌تر از حد معمول جلوه می‌دهد. این پیچیدگی یک سوال خلق میکند که آیا این دو نگهبان فانوس دریایی به دلیل انزوا و استرس ذهن خود را از دست می‌دهند یا عناصر مافوق طبیعی رفتار آنها را هدایت میکند؟ این یک سوال عالی است که فیلم از جواب دادن به آن امتناع میکند.
Psycho | 1960
پدر معنوی فیلم های ترسناک روانشناختی؛ وقتی به آثار ترسناک کلاسیک فکر می‌کنید، اولین تصویری که به ذهنتان می‌رسد چیست؟ اگر این چاقوی برآمده صحنه دوش معروف از فیلم Psycho یا روانی است، شما تنها نیستید. با گذشت بیش از 50 سال، این فیلم ترسناک جذاب و کلاسیکِ هیچکاک هنوز کاملاً دلهره‌آور محسوب می‌شود. کسب عنوان «استاد تعلیق» کار آسانی نیست و کسی جز آلفرد هیچکاک سزاوارتر از آن نیست.
او این نام را با فیلم‌های زیادی که در طول سال‌ها ساخته بود توجیه کرده است، اما «روانی» شاهکار سینمایی تمام دوران حرفه‌ای او بود. شخصیت نورمن بیتس قرار است گوشه تاریک ذهن تمام کسانی که فیلم را تماشا کرده‌اند بماند. ماریون کرین پس از دزدیدن هزاران دلار از رئیسش به بدترین متل ممکن در جاده می‌رود. هیچکاک با استفاده از این چیدمان نوآر، حیله‌گرانه انتظارات را زیر و رو میکند و با دقت یک تریلر پیچیده روانکاوانه را می‌بافد که ترس، میل و روان انسان را تجزیه میکند.
The Shining | 1980
همه کارها از جمله نوشتن کتاب در اعماق یک هتل خالی از سکنه در کوهستان برفی هم باعث می‌شود مردم به معنای واقعی کلمه دیوانه شوند و سعی کنند خانواده خود را به قتل برسانند؛ حداقل، این درسی است که در دهه 1980 فیلم درخشش داشت.
اقتباس کوبریک از کتاب استفن کینگ یک سفر ذهنی روانشناختی است، البته به بهترین و ترسناک‌ترین راه‌ها. «درخشش» اثر استنلی کوبریک که از ذهن نویسنده استاد وحشت می‌آید، بالاتر از همه فیلم های ترسناک روانشناختی دیگر قرار دارد. این فیلم نشان می‌دهد که چگونه جک به آرامی به سمت جنون فرو می‌رود، زیرا اعتیاد به الکل او را درگیر میکند. کوبریک با دقت تمام تکه‌های دیوانه‌کننده این داستان را که باعث می‌شود به شدت احساس تنش کنید، به زیبایی به نمایش می‌گذارد.
این اثر سینمایی بدون شک یکی از بهترین فیلم های ترسناک تمام دوران سینما است. از طرفی ممکن است یکی از فیلم‌های ویژه‌ای باشد که باید در طول زندگی‌تان تماشا کنید. داستان خانواده‌ای که در هتلی پر از برف گیر افتاده‌اند به تنهایی برخی از ترسناک‌ترین سکانس‌های تاریخ را به نمایش می‌گذارد، اما احتمالاً این اجرای باشکوه جک نیکلسون است که علاقه‌مندان به سینما بیش از همه آن را به یاد می‌آورند. خوب، نیکلسون و آن دختران دوقلو دمدمی مزاج و آن پیچ و خم پرچین و یا آن آسانسور پُر از خون و آن زن زیر دوش همه و همه شناسنامه ژانر وحشت هستند.
کلام پایانی: ما از طیف گسترده‌ای از فیلم‌های ترسناک لذت می‌بریم. برخی از مردم ممکن است کلمه وحشت را بشنوند و بلافاصله به موجودات معروف این ژانر فکر کنند: زامبی‌ها، هیولای فرانکشتاین، خون آشام‌ها و غیره که دوست داشتنی هستند. گروهی دیگر ممکن است به فیلم‌های اسلشر ملحق شوند، با افراد بد بزرگ و ترسناکی مانند جیسون وورهیز و مایکل مایرز که قربانیان بی گناه را به زیر تیغ می‌کشند و باعث فریاد ملکه‌های جیغ می‌شوند؛ اینها نیز بسیار خارق‌العاده هستند.
اما بی‌تردید خاص‌ترین نوع فیلم ترسناکی که مورد توجه قرار نگرفته اما بسیار دوست‌داشتنی است، وحشت روانشناختی است. فیلم‌هایی که در دلشان یک موجود یا رویداد ماوراء طبیعی وجود ندارد (اگرچه گاهی اوقات چنین است!) اما در عوض بر نوعی کشف تدریجی و روشمند روان انسان تمرکز دارند. این ژانر دارای برخی از بهترین فیلم‌هایی است که تا به حال دیده‌اید. آیا می‌توانید زندگی قبل از درخشش استنلی کوبریک را تصور کنید؟ شاهکاری که اساساً محیط مخوف این دست آثار را به بهترین روش شکل داد، و منجر به تولید فیلم‌های ترسناک در 40 سال گذشته شد!
در کنار مقاله فوق، بد نیست سراغ مطالعه مطلب بهترین فیلم های اسلشر ویجیاتو نیز بروید و با عناوین شاخص آن بیشتر آشنا شوید.