۱۰ فیلم تماشایی درباره بحران هویت

هویت به عنوان یک شناسه برای انسان، می‌تواند مصداق یک راز باشد، و البته حتی یک بحران کامل؛ در این مطلب از سلسله مقالات موضوعی «ویجیاتو» پیرامون آثار سینمایی، مضمون فیلم‌هایی هستند که بحران هویت را به بهترین شکل بررسی می‌کنند. (هشدار اسپویل؛ در این مطلب داستان این آثار مورد واکاوی جزئی قرار گرفته است)

وقتی از واقعیت عینی اطراف خود غافل بمانید چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا واقعیت حتی عینی است یا فقط یک موضوع یا دیدگاه است؟ روان بی‌نهایت پیچیده انسان تصاویر فریبنده‌ای در اطراف ما ایجاد می‌کند و باعث می شود آنچه را که می‌بینیم واقعی بدانیم. اما شاید آنچه برای ما واقعی است ممکن است برای دنیای اطراف ما اینطور نباشد. بحران هویت یعنی همین. ما فیلم‌های زیادی با این مضمون داشته‌ایم و بسیاری از آنها جزو بهترین‌هایی هستند که تا به حال در سینما ساخته شده‌اند. این مقاله نگاهی به فهرست فیلم‌های برتر درباره بحران هویت دارد.

---

«The Bourne Identity»

مت دیمون در فیلم «هویت بورن» در نقش جیسون بورن از خواب بیدار می‌شود و نمی‌داند که کیست. او توسط یک ماهیگیر در دریای مدیترانه پیدا می‌شود که گلوله‌ها و یک پروژکتور لیزری را از بدنش خارج می‌کند. لیزر یک مکان بانک و یک شماره صندوق امانات را نشان می‌دهد که بورن در مورد آن تحقیق می‌کند. حضور او توسط یک بخش مخفی از عملیات CIA مورد هدف قرار می‌گیرد؛ اما جیسون با داشتن توانایی‌هایی که نمی‌داند از کجا آمده‌اند برای یافتن هویت خود تلاش می‌کند. و این موضوعی است که او را مجبور می‌کند تا با گذشته نامعلوم خود برخورد کند و از آن پیشی بگیرد. احساس پیاده‌روی در بازی‌ای که قوانین آن را نمی‌دانید، یک موقعیت باخت و باخت است، و هویت بورن چنین چیزی است.

«Enemy»

جیک جیلنهال در فیلم «Enemy» یا دشمن نقش استاد دانشگاه آدام بل را بازی می‌کند. آدام بل، استاد تاریخ دانشگاه، زندگی آرام و یکنواختی در تورنتو دارد. او به توصیه یکی از همکارانش فیلمی را اجاره می‌کند و بازیگری را که به‌طرز عجیبی شبیه خودش است، در فیلم می‌بیند. آدام با جستجو در اینترنت، نام بازیگر را که آنتونی کلر است پیدا می‌کند. آدام دو فیلم دیگر را که آنتونی در آنها بازی کرده را اجاره می‌کند و ذهنش درگیر مردی می‌شود که به نظر می‌رسد همزاد فیزیکی اوست.

وقتی آدام تصمیم می‌گیرد به دنبال بازیگری که شبیه خود اوست بگردد، زندگی غم انگیز او زیر و رو می‌شود. آدام با خانه آنتونی تماس می‌گیرد، اما در عوض به همسر باردارش می‌رسد و باعث سردرگمی بیشترش می‌شود. آنتونی و آدام همدیگر را ملاقات می‌کنند، دومی از اینکه چقدر شبیه به هم هستند اما چقدر متفاوت عمل می‌کنند شوکه می‌شود. هر دو مرد توسط شریک زندگی خود مشکوک به خیانت هستند، اما متوجه می‌شوند که آنها یک مرد هستند و زندگی دوگانه‌ای دارند. این اثر مصداق بارز بحران هویت و طرح سوال «من کی‌هستم؟» است.

«Memento»

گای پیرس در فیلم ماندگار و تماشایی «یادگاری» به کارگردانی کریستوفر نولان، شخصیت لئونارد شلبی است، مردی که پس از ضرب و شتم دو مهاجم، دچار از دست دادن حافظه کوتاه مدت شد، سپس همسرش را مورد تجاوز جنسی قرار داد و او را کشت. تنها راه او برای یادآوری این رویداد از طریق عکس‌ها و افرادی است که از آنها به عنوان یادآور استفاده می‌کند. لئونارد که مجبور است دائماً گام‌های خود را برگرداند و مکرراً با همان سرنخ‌ها مواجه شود، در نهایت متوجه می‌شود که مهاجم یک سال پیش کشته شده است و هرگز دو جنایتکار وجود نداشته‌اند. لئونارد که نمی تواند واقعیت دزدیده شده خود را بپذیرد و حقیقت را باور ندارد، تصمیم می‌گیرد به خودش دروغ بگوید تا کنترل زندگی خود را دوباره به دست بگیرد.

این اثر نولان بحران هویت را به گونه‌ای تماشایی مورد سوال و واکاوی قرار می‌دهد. همه می‌دانند که داستان‌های مرسوم شروع، میانه و پایان دارند و معمولاً به این ترتیب بیان می‌شوند. با این حال، کریستوفر نولان تصمیم گرفت فیلم خود را به ترتیب معکوس نمایش دهد. این یک فیلم معمایی جذاب به سبک نوآر است که از انتها تا ابتدا از داستانی جالب سود می‌برد. استفاده استادانه نولان از داستان‌سرایی غیرخطی، الهام‌بخش بسیاری از فیلم‌شناسی بعدی او بوده است.

«A Beautiful Mind»

فیلم «A Beautiful Mind» یا «ذهن زیبا» با بازی راسل کرو در نقش جان نش برنده جایزه نوبل اقتصاد؛ او در استراتژی اقتصادی تئوری بازی‌ها و همچنین کار برای دولت ایالات متحده پیشرفت‌هایی چشم‌گیر ایجاد می‌کند. جالب است بدانید او بعداً وظیفه یافتن الگوهایی را در نشریات دکه‌های روزنامه فروشی آمریکایی به منظور شکست شوروی بر عهده گرفت. با این حال، این ریاضیدان از اسکیزوفرنی پارانوئید رنج می‌برد که مستقیم به بحران هویت متصل می‌شود.

اما نکته اینجاست که مأموریت او هرگز واقعی نبود، همچنین افرادی که او را به خدمت گرفتند نیز چنین نبودند. نش را دیوانه می‌دانستند، سپس در بیمارستان‌های روانی تحت درمان قرار می‌گرفت، تا اینکه سرانجام به دانشگاه بازگشت و یاد گرفت که با بیماری روانی خود کنار بیاید و واقعیت را از داستان متمایز کند. در واقع این فیلم رویکردی جذاب در بازیابی هویت برای انسانی دارد که از یک مغز سرشار از انرژی برخوردار است، اما بیماری هویت او را مخدوش کرده است.

«Shutter Island»

فیلم هیجان انگیز و روانشناختی مارتین اسکورسیزی داستان تد دنیلز، یک کارآگاه با روانی آشفته را روایت می‌کند که به همراه همکار خود برای بررسی ناپدید شدن یک زن به یک پناهگاه منزوی در جزیره‌ای دور افتاده می‌آید. اما با پیش‌روی داستان به زودی متوجه می‌شویم که تد در واقع یک بیمار از همین آسایشگاه است و همسرش را با اسکیزوفرنی خود کشته است که فرزندانشان را در سیاهی غرق کرده است. با این تفاسیر طولانی شدن احساس گناه او را در حالت انکار قرار داده است زیرا تد داستان خود را می‌سازد تا حقیقت بی رحمانه را فراموش کند. او دنیای خودش را می‌سازد و اطرافیانش را شخصیت‌های آن جهان می‌بیند. اثری شوکه کننده پیرامون بحران هویت!

«The Machinist»

«ماشینیست یا ماشین‌چی» داستان ترور رزنیک، کارگر صنعتی بی‌خوابی را روایت می‌کند که پس از یک سری حوادث عجیب و غریب که در خانه و محل کارش اتفاق می‌افتد، شروع به زیر سوال بردن واقعیت پیرامون هویت و وجودش می‌کند. ترور به طور تصادفی پسری را با ماشینش کشت و از آنجا دور شد. پس از این ماجرا ذهن او گرفتار احساس گناه است که منجر به بی‌خوابی می‌شود. ذهن آشفته او باعث می‌شود که همه چیز را جدا از واقعیت ببیند، زیرا حواس منحرفش به تاریک ترین حالت افراطی خود می‌رسد. این فیلم پیرامون بحران هویت فوق‌العاده خوب و عمیقاً دارای جوی است که محکم ساخته شده است و نقش اصلی آن کریستین بیل نیز عالی است.

«Fight Club»

«باشگاه مبارزه» دیوید فینچر به عنوان یک اثر پسامدرن، عنصر ضد تثبیت شخصیت را به عنوان یک برزخ اجتناب ناپذیر در فیلمش نظر می‌گیرد. راوی با بازی ادوارد نورتون از زندگی راحت و امنیت شغلی خود ناراضی است. او با تایلر دوردن فروشنده صابون با بازی برد پیت ملاقات می‌کند که به او راه‌های ضد مصرف گرایی و چگونگی براندازی جامعه را به او می‌آموزد. در واقعیت راوی می‌آموزد که این افکار ناخودآگاه اوست که آشکار شده و او را به دلیل نیاز به بازیابی مجدد هویت خود به تایلر دوردن تبدیل کرده است.

بدون شک باشگاه مبارزه اثری مهیج و یک شبه کلاسیک پرزرق و برق، باهوش، شیک و پرشور از دیوید فینچر است، فیلمی که هویت را زیر سوال می‌برد و با درک ما از واقعیت بازی می‌کند. در این اثر خاص قهرمان داستان از بی خوابی و اختلال اضطراب رنج می‌برد. ذهن او واقعیت خاصی را در اطراف خود ایجاد می‌کند که به او اجازه می‌دهد از چنگال زندگی مدرن فرار کند و زندگی عاری از پول، توقع و سطحی نگری داشته باشد. این خودیابی در دل بک بحران هویت است.

«Taxi Driver»

بار دیگر اثری تماشایی از مارتین اسکورسیزی در لیست قرار می‌گیرد که بحران هویت را از زاویه‌ای جالب مورد واکاوی قرار می‌دهد؛ در دل این اثر رابرت دنیرو در قامت شخصیت تراویس بیکل، یک کهنه سرباز جنگ ویتنام است که در شیفت شب یک شهر پر از آشوب تبدیل به راننده تاکسی شده است. بیشتر شب‌ها، تراویس بی خواب با مسافرانی بی شرم و متفاوتی روبرو می‌شود. او با PTSD یا همان اختلال اضطراب پس از سانحه و بی‌خوابی خود با بازدید از سالن‌های سینمای بزرگسالان و نوشتن صحبت‌های دلپذیر خود کنار می‌آید.

در واقع تراویس با وجود چنین مشکلات دردناکی، تنها در یک شهر پر از جنایت در نیویورک زندگی می‌کند که سلامت جسمی و روانی او را رفته رفته بدتر می‌کند. تراویس که نیاز به تغییر دارد، تصمیمی رادیکال می‌گیرد، ترکیبی از زوال اخلاقی و رهایی شخصی. این اثر بحران هویت را به شکلی تماشایی به زیر رادار توجه خود می‌کشاند که این در نوع خود یک ویژگی تماشایی است.

«Mulholland Drive»

داستان این فیلم به صورت پیوسته نمی‌باشد به طوری که قصه این فیلم در چند وهله اتفاق می‌افتد. دیوید لینچ با «Mulholland Drive» برخی از گیج‌کننده‌ترین، ترسناک‌ترین و دلخراش‌ترین رازهای تاریخ سینما را خلق کرد. واقعا هیچ توضیح جامعی برای اتفاقات فیلم وجود ندارد. بتی زنی جوان، جذاب و جاه طلب است که رویای بزرگ شدن در پر زرق و برق ترین صنعت سینمای جهان را دارد. او با یک زن فراموش شده آشنا می‌شود که در هویت خود گم شده است.

یا یک لس آنجلس رویایی به آرامی به شبکه‌ای کابوس‌وار از واقعیت‌های ویرانگر تبدیل می‌شود، زیرا بتی دایان زنی ناامید و ناامن که دیوانه‌وار عاشق بازیگری به نام کامیلا رودز است دچار بحران شده است. همچنین یک قاتل دست و پا چلفتی پس از دزدیدن کتابی پر از شماره تلفن و قتل سه نفر فرار می‌کند. اینجاست که مغز انسان سوت می‌کشد؛ دوید لینچ ما را در دنیایی عجیبو پیچیده وا می‌دارد تا واقعیت فیلم را تفسیر کنیم و درک ما از طرح داستان و شخصیت‌ها به ما کمک می‌کند تا هویت واقعی شخصیت‌های آن را تفسیر کنیم.

«Persona»

شاید بدیهی‌ترین نوشته یا عنوان در فهرست، یعنی فیلم «Persona» به سادگی بهترین اثر درباره بحران هویت باشد. این فیلم شامل داستان آلما، پرستاری است که مسئولیت مراقبت از بازیگری لال به نام الیزابت را بر عهده دارد. آنها به زودی به کلبه‌ای منزوی نقل مکان می‌کنند، جایی که آلما رازهای عمیقاً صمیمی و ناراحت کننده زندگی گذشته خود را با الیزابت در میان می‌گذارد.

در ادامه این دو به روش‌های عجیب و غریب مرموز باهم دیگر پیوند می‌خورند تا جایی که شخصیت هایشان ادغام می‌شود. آنها نقش‌های خود را تغییر می‌دهند و اعمال یکدیگر و انتخاب‌های انجام شده توسط آنها در زندگی گذشته را زیر سوال می‌برند. در دل این اثر سینمایی کلاسیک درد، احساسات، نشاط و اندوه فراوانی وجود دارد که برگمان به زیبایی هر چه تمام به فیلم القا می‌کند، که آن را به تجربه‌ای عمیقاً شخصی تبدیل می‌کند.

گزینه افتخاری: Synecdoche, New York

شما انتظار ندارید که همه چیز در فیلم چارلی کافمن ساده باشد. کافمن در اولین کارگردانی خود، روان کادن کوتارد را تشریح می‌کند؛ یک هنرمند تئاتر بیمار که بر روی یک نمایش صحنه بزرگ کار می‌کند که می‌تواند اثر بزرگ او باشد. تعهد افراطی کادن به نمایشنامه شروع به محو کردن خطوط داستانی و واقعیت در سراسر جهان می‌کند. عصبانیت شدید او به عنوان یک هنرمند و میل به اینکه دوباره احساس مهم بودن کند، او را به پوسته‌ای از یک فرد مخدوش و بدون هویت تبدیل کرده است، زیرا زندگی‌اش در دنیای خود می‌گذرد و به طرز دردناکی شاهد مرگ عزیزانش است.

---

کلام پایانی: هویت دلیل وجود شخصیت هاست؛ به عنوان یک بیننده، شما با یک شخصیت همذات پنداری می‌کنید. آنها که هستند یا چه می‌کنند، کم و بیش همان چیزی است که هویت را در مدیوم سینما تعریف می‌کند. در این میان تفاوت این است که شخصیت‌ها گاهی در آثار متفاوت یک کاریکاتور یا کلیشه را نشان می‌دهند. با این حال، ویژگی‌های عاطفی آن‌ها، خودنگاره‌های واقعی را ترسیم می‌کنند. در مجموع مطالعات شخصیت آینه‌ای را به مخاطب نشان می‌دهد که روانشناسی و اختیارات افراد را زیر سوال می‌برد. شخصیت‌ها از طریق گفتار و کردارشان یا به چهره‌های آشنا تبدیل می‌شوند یا مضحکه‌های عیر قابل باور.

علاوه بر این موارد، هویت می‌تواند یک راز کامل باشد. ندانستن اینکه شما کی هستید یا یک شخصیت کیست، ترس وجودی یا سرخوردگی در شخصیت و مخاطب را القا می‌کند. درک چرایی، چگونگی و چیستی یک شخص یک تعهد، یک چشم‌انداز هیجان‌انگیز، و یک عمل شگفت‌انگیز از خودیابی است. از یک روش به روش دیگر، هویت با شرایط فعلی در این سفر تطبیق می‌یابد یا به آن اعتراض می‌کند. هویت تجربه است که به آرامی ماهیت یک فرد را تغییر می‌دهد و تثبیت می‌کند. اکنون با چنین نگاهی ۱۰ فیلم تماشایی درباره بحران هویت را به شما معرفی کردیم.