عبارت بر اساس یک داستان واقعی از آن دسته عباراتی است که وقتی در ابتدای یک فیلم قرار می‌گیرد، حس و حال کنجکاوی هر تماشاگری را قلقلک می‌دهد و کاری می‌کند که شاخک‌های تماشاگر تیز شود. این عبارت در کمتر فیلم ایرانی نقش می‌بندد و به‌نظر می‌رسد که سینمای ایران چندان علاقه‌ای به ساخت اقتباس‌های سینمایی از حوادث واقعی ندارد. در واقع باید گفت فیلمهای ایرانی براساس واقعیت تعداد بسیار محدودی هستند و ما قصد داریم در این مطلب بهترین فیلم های ایرانی بر اساس واقعیت را معرفی کنیم. این شما و این بهترین فیلم های ایرانی با داستان واقعی. با ویجیاتو همراه باشید.
نکته مهم پیش از خوانش این فهرست اینست که لیست بهترین فیلم های ایرانی که براساس واقعیت ساخته شده اند یک لیست از برترین تا بدترین نیست. در واقع آثاری که به عنوان بهترین فیلم های ایرانی با داستان واقعی گردآوری شده همگی ارزشمند هستند و رتبه‌بندی نشده‌اند. همچنین بیشتر این آثار متعلق به سینمای پس از انقلاب است چرا که در دوران فیلمفارسی سازی که مربوط به قبل از سال ۱۳۵۷ شمسی است، کمتر اثری درباره وقایع تاریخی ساخته شده است. در ادامه فهرست برخی از بهترین فیلمهای ایرانی که بر اساس واقعیت ساخته شده‌اند، مشاهده می‌کنید:
- روز سوم
- چهارراه استانبول
- لاله
- لانتوری
- ماجرای نیمروز
- طلاخون
- غلامرضا تختی
خفاش
| بازیگران | بیژن امکانیان ژاله صامتی پریسا شاهنده هوشنگ منصورخاکی رامبد شکرآبی |
| کارگردان | علی اصغر شادروان |
| سال انتشار | ۱۳۷۶ |
| ژانر | ترسناک |
علی اصغر شادروان سالهاست که در سینما فیلمی نساخته و آخرین اثری که روانه اکران کرده مربوط به اوایل دهه نود است. فیلم یکی مانده به آخر کارنامه شادروان اما اثری است که در سینمای ایران کمتر مثل آن ساخته شده و به داستان یکی از جنایتکاران مخوف ایران طی سالهای اخیر اشاره دارد؛ یعنی خفاش شب.
البته فیلم هیچ‌گاه ادعا نمی‌کند که به طور مستقیم درباره خفاش شب ساخته شده و قصد هم ندارد که روی این موضوع مانور دهد اما اکران آن درست چند ماه پس از دستگیری این قاتل سریالی و نزدیک بودن اسم فیلم با لقب این قاتل بالفطره، این شائبه را بیشتر ایجاد می‌کند که فیلم خفاش با الهاماتی از اقدامات این قاتل ساخته شده است. در واقع باید گفت این فیلم به عنوان یکی از فیلم های جنایی بر اساس واقعیت ایرانی، محصول سال ۱۳۷۶ است و چند ماه بعد از دستگیری و قتل خفاش شب ساخته شده و در آن به برخی کارهایی که خفاش شب در طول سلسله قتل‌های خود انجام داده بود نیز اشاره می‌شود.
محدودیت‌های زیادی در دهه هفتاد در سینما وجود داشت و بهانه‌هایی مانند اینکه نباید ارعاب و وحشت در بین مردم ایجاد کرد و… باعث شد تا کارگردان نتواند آنطور که باید، به مقوله خفاش شب و چگونگی تبدیل یک دزد به یک قاتل جانی بپردازد. با این حال فیلم خفاش اثری است که می‌تواند برای کسانی که این پرونده جنایی را به یاد دارند، جالب توجه باشد.
قرمز
| بازیگران | محمدرضا فروتن، هدیه تهرانی، کمند امیرسلیمانی، شهره سلطانی |
| کارگردان | فریدون جیرانی |
| سال انتشار | ۱۳۷۷ |
| ژانر | جنایی، درام |
ابتدای سال 76 بود که خبر شکنجه زنی به نام «ام‌البنین» در صفحه حوادث روزنامه ایران چاپ شد. این زن در بیمارستان درگذشت و قبل از آنکه به بمیرد، داستان تلخ زندگی خود را برای پرستاران تعریف کرده بود و پای این داستان تراژدیک به روزنامه‌ها هم باز شد و دل همه مردم ایران را به درد آورد. داستان درباره مرد روان‌پریشی بود که ام‌البنین نگون‌بخت را در زیرزمین خانه حبس کرده و او را تا سرحد مرگ کتک زده بود. بر اساس این گزارش مادر مرد هم در شکنجه زن فوت شده مشارکت داشت. فریدون جیرانی هم با نگاهی به همین موضوع فیلم خود را ساخت و البته پایان تلخ قصه واقعی را عوض کرد تا بلکه بتواند صدای زنان آسیب دیده باشد. او نقش زن را بسیار پررنگ‌تر کرد و از همسر او یک شخصیت منفی شیطانی خلق کرد که جزو بهترین آنتاگونیست‌های سینمای ایران به حساب می‌آید.
فریدون جیرانی از آن دسته کارگردانانی است که سعی کرده کارنامه هنری خود را همواره متنوع نگه‌دارد و در همه سبک و سیاقی فیلم بسازد. او در اواخر دهه هفتاد (سال ۱۳۷۶) فیلمی با نام قرمز ساخت که هم نام هدیه تهرانی را بیشتر از پیش به سر زبان‌ها انداخت و همچنین محمدرضا فروتن را تبدیل به یک سوپراستار در سینمای آن دوران کرد. فیلم قرمز درباره زنی مطلقه به نام هستی است که با یک مرد ازدواج می‌کند؛ مردی که دچار مشکلات روانی است و دائما او را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد. فیلم پیرامون پرونده‌ای ساخته شده بود که در دهه هفتاد جنجال به پا کرده بود و آن هم کشته شدن یک زن زیر شکنجه‌های همسر و مادر شوهرش بود. از این قبیل پرونده‌ها در ایران به کرات وجود دارد اما جیرانی برای اولین بار بود که جسارت ساخت چنین اثری را در سینمای ایران پیدا کرد و درباره خشونت خانگی علیه زنان فیلمی ساخت که تا امروز هم مانند آن کمتر ساخته شده است. قرمز، همچون شخصیت اصلی‌اش، فیلمی شورشی و متفاوت بود و حتی نحوه پوشش هدیه تهرانی در فیلم نیز این موضوع را داد می‌زد. پیراهنی که تهرانی در فیلم به تن داشت هم جلوهای از این آوانگاردی بود و قرمز را تبدیل به اثری پیشرو کرده بود.
قرمز در هفدهمین جشنواره فیلم فجر (بهمن ماه سال ۱۳۷۷) به اکران درآمد و بحث‌های زیادی در پی اکران آن شکل گرفت. این فیلم نامزد ۸ سیمرغ بلورین (بهترین فیلم، بهترین بازیگر نقش دوم زن (کمند امیرسلیمانی)، بهترین فیلمبرداری (محمود کلاری)، بهترین موسیقی متن (بابک بیات)، بهترین تدوین و بهترین صداگذاری) شد و دو سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد و بهترین بازیگر نقش اول زن را به دست آورد.
فیلم ملی و راه‌های نرفته‌اش نزدیک‌ترین اثر به قرمز است که در سالهای اخیر بار دیگر درباره پدیده خشونت علیه زنان ساخته شده و هر دو فیلم اثری قابل توجه در زمینه اطلاع‌رسانی درباره این بحران هستند.
شب‌های تهران
| بازیگران | میترا حجار، شقایق فراهانی، یوسف مرادیان و فرهاد آئیش |
| کارگردان | داریوش فرهنگ |
| سال انتشار | ۱۳۷۹ |
| ژانر | جنایی، رازآلود |
داریوش فرهنگ هم از کارگردانانی است که به ژانرهای مختلف سینمایی سرک کشیده و سعی کرده آثار متفاوتی در کارنامه هنری خود داشته باشد. فیلم شب‌های تهران او که در اواخر دهه هفتاد اکران شد، مانند فیلم خفاش به قتل‌های زنجیره‌ای خفاش شب اشاره دارد؛ قاتلی که در دهه هفتاد ستون روزنامه‌ها را لرزاند و زندگی بسیاری از زنان و دختران را گرفت.
فیلم درباره دو دختر به نام شیرین و مینا است که در حال تحقیق روی پرونده‌ای از قتل‌های زنجیره‌ای هستند که شباهت زیادی به قتل‌های خفاش شب دارد. فیلم در واقع از دل داستان خفاش شب، یک داستان جنایی دیگر خارج کرد و در این بین اشارات زیادی به خود خفاش شب و نحوه قتل‌هایش کرد.
فیلمنامه خیابان عشق ممنوع که تهمینه میلانی آن را به رشته تحریر درآورده، سرمنشا ساخت فیلم شب‌های تهران بوده که کمی تا قسمتی بین فیلمنامه اصلی و فیلمی که ساخته شد تفاوت وجود دارد (به علت محدودیت‌های سینمای ایران در آن روزها و نظارت و سانسور بیش از حد و جلوگیری از سیاه‌نمایی).
این فیلم به عنوان یکی از فیلم های جنایی بر اساس واقعیت ایرانی، در برخی لحظات و مقاطع درصدد آسیب‌شناسی علل و عوامل وقوع جرم و بزهکاری نیز بر می‌آید. شب‌های تهران یک واقعیت است از تهران و دهه هفتاد ترسناکی که گذراند و جرم و جنایت‌های زیادی که در آن زمان رخ می‌داد. این فیلم می‌تواند یک سند تاریخی برای دوران سیاه تهران باشد و روزنامه‌نگاران حوادث آن زمان را ارج می‌نهد که چقدر برای پخش اخبار قتل و جنایت تحت فشار بودند و با این حال، شجاعانه کار خود را انجام می‌دادند.
شایان ذکر است میترا حجار، شقایق فراهانی، یوسف مرادیان و فرهاد آئیش بازیگران فیلم شب‌های تهران هستند.
روز سوم
| بازیگران | پوریا پورسرخ، باران کوثری، برزو ارجمند و حامد بهداد |
| کارگردان | محمدحسین لطیفی |
| سال انتشار | ۱۳۸۵ |
| ژانر | جنگی |
فیلم های واقعی زیادی بر اساس جنگ ایران و عراق ساخته شده که می‌توانند تعداد آثار معرفی شده در این لیست را زیاد کنند اما واقعیت اینست که تعداد کمی از آنها، سرشان به تنشان می‌ارزد و واقعا بر اساس واقعیت ساخته شده‌اند. یکی از این آثار درخشان که داستان تلخ و واقعی را از روزهای جنگ تحمیلی یادآور می‌کند، فیلم روز سوم به کارگردانی محمد حسین لطیفی است.
موضوع خرمشهر در جنگ ایران و عراق، یکی از پرپتانسیل‌ترین موضوعاتی است که سینمای ایران بارها و بارها به آن پرداخته است. با این حال فیلمی مثل روز سوم، توانسته بسیار بهتر از سایر آثار به این موضوع بپردازد و جنگ در این شهر را همراه با درامی خانوادگی ادغام کرده و یک اثر سینمایی جذاب خلق کند.
آنطور که اعلام شده این داستان برداشتی آزاد از یک ماجرای واقعی می‌باشد که در آن همه عوامل زنده می‌مانند. داستان درباره خواهر و برادری است که همراه سایر مردم در حال مقاومت از شهر هستند. به جرات می‌توان گفت این فیلم جزو معدود بازی‌های خوب پوریاپورسرخ را با خود به همراه دارد و حامد بهداد و باران کوثری نیز توانستند در فیلم بدرخشند.
ملودرام، درامی است مردم پسند با مجموعه ای از فصل های پرهیجان، احساساتی و روز سوم دقیقا در همین ژانر گام برمی‌دارد. فیلم درواقع یک موضوع خانوادگی را در بستر جنگ روایت می‌کند. در این فیلم می‌توان دید که جنگ چقدر وحشتناک است اما در دل همین ترس و وحشت، می‌توان شاهد داستان‌های خوبی بود. در سراسر فیلم اثری از شعارهای ارزشی و یا مسائل مذهبی توسط یک نفر از رزمندگان دیده نمی‌شود و همین موضوع باعث شده که فیلم به‌جای پرداختن به مسائل سیاسی، جنگ را از دید ملی نشان دهد و مردم بیشتری فیلم را بپسندند.
ارتفاع پست
| بازیگران | حمید فرخ‌نژاد رضا شفیعی‌جم لیلا حاتمی گوهر خیراندیش امیرکاوه آهنین‌جان محمدعلی اینانلو شهرام قائدی امیر آقایی مهدی ساکی |
| کارگردان | ابراهیم حاتمی‌کیا |
| سال انتشار | ۱۳۸۱ |
| ژانر | اکشن، ماجراجویی |
ابراهیم حاتمی کیا در فیلم ارتفاع پست، یک داستان واقعی را تبدیل به اثری ملودرام-سیاسی می‌کند و یکی از بهترین آثار کارنامه هنری خود را با کمک گروه بازیگری خارق‌العاده‌اش خلق می‌کند. این فیلم به واقعه هواپیماربایی توسط خالد حردانی می‌پردازد؛ مردی که در سال ۱۳۷۹ قصد ربایش هواپیمای پرواز ۱۴۹۳ اهواز-بندرعباس را داشت. هواپیماربایان دلیل این اقدام خود را فقر اقتصادی اعلام کردند و جنجال بسیار زیادی در پی داشتند.
۴ هواپیماربایی که در واقعیت به این اقدام دست زدند، نتوانستند راهی از پیش ببرند و پس از دستگیری در آستانه اعدام قرار گرفتند. حکم اعدام آنها متوقف شد و آنها به زندان افتادند و در نهایت خود حاتمی کیا بود که در ۳۱ فروردین ماه ۱۳۹۹، نامه‌ای به رییس قوه قضاییه وقت نوشت و درخواست عفو آنها را کرد. هواپیماربایان واقعی بعد از ۲۰ سال زندان، در فروردین ماه ۱۴۰۰ آزاد شدند.
ابراهیم حاتمی‌کیا، فیلم ارتفاع پست را از روی ماجرای این ۴ هواپیما ربا ساخت که مرداد ماه سال ۸۱ به نمایش درآمد و جوایز متعددی را هم برد. فیلم یک اثر اعتراضی است و درباره مردمی صحبت می‌کند که خشمگین هستند اما دلشان در این آب و خاک گیر کرده است. فیلم مانند آثار اولیه حاتمی کیا که انتقادهای درست و به‌جایی به سیاستمداران داشت، درباره رفتارغلط صاحبان قدرت است و سومدیریت‌ها است. این فیلم پس از آژانس شیشه‌ای ساخته شد و همان مسیر را دنبال کرد، بگذریم از اینکه حاتمی کیای امروز هیچ ربطی به حاتمی کیای دهه هشتاد و هفتاد ندارد و معنی اعتراض را فراموش کرده است.
چیزی که قاسم (با بازی حمید فرخ نژاد)، شخصیت اصلی این فیلم می]واهد، چیزی است که هنوز هم بعد از ده‌ها سال، نسل زد در اعتراضات اخیر خود به دنبال هشتند؛ آن هم بهره‌مندی از حقوق اولیه حیات و زندگی. تبعیض، توزیع نامتوازن ثروت در جامعه، فساد و بی‌عدالتی است که ارتفاع این هواپیما (بخوانید میهن) را هر روز پست‌تر می‌کند.
جالب است بدانید هواپیماربایان در آن زمان اعلام کردند که ملاقات‌هایی با اصغر فرهادی هم داشته‌اند و او هم در کنار حاتمی کیا فیلمنامه این اثر را را نگارش در آورده اما در نهایت این حاتمی‌کیا بوده که پیشنهاد اصلی را به آنها داده و فیلم‌شان را ساخته است. اینکه ارتقاع پست اگر توسط اصغر فرهادی ساخته می‌شد تبدیل به چه اثری می‌شد، از جمله مواردی است که می‌تواند تا مدتها با ذهن هر آدم فیلم‌بینی، بازی کند.
چهارراه استانبول
| بازیگران | بهرام رادان، محسن کیایی، ماهور الوند و سحر دولتشاهی |
| کارگردان | مصطفی کیایی |
| سال انتشار | ۱۳۹۶ |
| ژانر | اکشن، درام، مهیج |
فیلم چهارراه استانبول درباره حادثه غمگین آتش سوزی پلاسکو، یکی از بزرگترین پاساژهای لباس و پوشاک در پایتخت است اما این موضوع را داستان اصلی خود قرار نداده. در واقع آتش سوزی پلاسکو بخشی از داستان فیلم است و جزو عناصر فیلمنامه به شمار می‌رود اما هسته اصلی آن نیست.
این فیلم را مصطفی کیایی ساخته است و بازیگرانی چون بهرام رادان، سحر دولتشاهی، مهدی پاکدل، محسن کیایی و ماهور الوند در آن نقش آفرینی می‌کنند. فیلم داستان جوانی به نام احد است که به عنوان کارگر در یکی از فروشگاه‌های پلاسکو فعالیت دارد. او یک دختر به اسم لادن را دوست دارد که متاسفانه به اصرار خانواده‌اش باید با پسرعمویش ازدواج کند و شانسی برای ازدواج با احد ندارد. لادن در نهایت از خانه فرار می‌کند و پیش احد قایم می‌شود. آنها قصد مهاجرت از ایران و فرار دارند اما محل خفای لادن که مغازه احد در پاساژ پلاسکو است، طی آتش سوزی این پاساژ با خاک یکسان می‌شود و احد سعی می‌کند تا لادن را از این مخمصه نجات دهد. همچنین احد بخاطر بدهی مالی که دارد، می‌خواهد خودش را جای قربانیان پلاسکو جا بزند تا بلکه شر طلبکاران را از زندگی‌اش کم کند.
«چهار راه استانبول» از فیلمنامه پیچیده‌ای برخوردار است. فیلمنامه‌ای شلوغ و پر از هرج و مرج که برخلاف سایر فیلمهای کیایی، شعارزده نیست. اساسا فیلمهای کیایی درباره مبارزه جوانان با شرایط اقتصادی سیاسی مملکت است و چهارراه استانبول نیز از این قاعده خارج نیست. شخصیت های آثار او در میان انبوهی از اتفاقات مرتبط و غیر مرتبط فرود می‌آیند و در نهایت هم به رستگاری خاصی می‌رسند. فیلمهای او گاه بیش از حد شعار زاده می‌شود اما با این وجود باید اعتراف کرد آرمانخواهی که کیایی به دنبالش است، ستودنیست.
فیلم از جلوه‌ّای ویژه خیلی خوبی نسبت به سایر آثار در سینمای ایران بهره می‌برد و از معدود آثار ایرانی است که توانسته یک حادثه دلخراش و بزرگ را لحظه به لحظه بازسازی کند. استفاده درست از تصاویر آرشیوی در کنار این جلوه های ویژه پرقدرت نیز کمک شایانی به ساخت این فضای پرالتهاب نموده است.
لاله
| بازیگران | سام قریبیان ایرج نوذری نیکی کریمی میترا حجار محمد صادقی امیرعلی دانایی همایون ارشادی آزیتا حاجیان لیلا اوتادی |
| کارگردان | اسدالله نیک‌‌نژاد |
| سال انتشار | ۱۳۹۹ |
| ژانر | بیوگرافی، درام |
فیلم لاله یکی از پرحواشی‌ترین و پرهزینه‌ترین فیلمهای تاریخ سینماست. فیلمی که در نهایت با یک مارکتینگ افتضاح و زمان‌بندی اکران نامناسب، باعث شد کمتر کسی بتواند آن را ببیند.
فیلم به زبان انگلیسی تولید شده و مدت زمان طولانی تقریبا سه ساعته‌ای دارد. این فیلم تصویری تازه از زنان توانمند ایرانی را نشان می‌دهد. لاله در این فیلم با موانع زیادی روبرو می‌شود و مردان سد راه او می‌شوند و نمی‌گذارند که به راهش ادامه دهد. فیلم ضعف‌های زیادی دارد اما از نظر جلوه‌های ویژه یک سر و گردن از فیلمهای دیگر ایرانی بهتر عمل می‌کند وسعی کرده شبیه به فیلمهای درام مسابقه‌ای هالیوودی باشد و در این تقلید، تا حد زیادی موفق عمل کرده است. فیلمبرداری بسیار درخشان فیلم برگ برنده آن است و بازی بد بازیگران، پاشنه آشیل این فیلم به حساب می‌آید.
فیلم سینمایی «لاله» با بازی سارا امیری، ایرج نوذری، همایون ارشادی، محمد صادقی، میترا حجار، سام قریبیان، نیکی کریمی به اکران درآمد و البته منابع مالی آن حواشی زیادی داشت. زمان تولید این فیلم تقریبا ده سال به درازا انجامید و در نهایت هم با وجود بودجه هنگفتی که برای فیلم در نظر گرفته شده بود، فیلم کمتر از صد میلیون تومان در گیشه فروخت.
این فیلم درباره لاله صدیق، قهرمان اتومبیل‌رانی ایران است. او متولد ۱۳۵۵ بوده و در رشته‌های زیادی از جمله اتوموبیلرانی و سوارکاری مدال آورنده بوده است. لاله صدیق در یک فیلم کوتاه به اسم Girl Racer که مستندی برای شبکه بی بی سی بود نیز شرکت کرد. خود صدیق بعد از نمایش لاله در یک گفتگوی رسانه‌ای عالام کرد که فیلم حدود هشتاد درصد به زندگی‌اش شباهت دارد.
لانتوری
| بازیگران | نوید محمدزاده مریم پالیزبان باران کوثری |
| کارگردان | رضا درمیشیان |
| سال انتشار | ۱۳۹۵ |
| ژانر | عاشقانه، درام، جنایی |
فیلم لانتوری به کارگردانی رضا درمیشیان و با نقش آفرینی نوید محمدزاده، مرم پالیزبان، باران کوثری، مهدی کوشکی و بهرام افشاری در سال ۱۳۹۴ تولید شد. این فیلم بر اساس یک پرونده خاص کیفری ساخته نشده اما مجموع پرونده‌های اسیدپاشی در شهرهای مختلف کشور را دستمایه ساخت خود قرار داده و با حالت شبه مستندی که دارد، سعی کرده دست روی این موضوع بگذارد و یک اثر انتقادی درباره آن بسازد. فضای مستند گونه‌ی لانتوری به درام و پرداخت قصه لطمه‌ای وارد نکرده است و لانتوری با این فرم ویژه ارتباط خاصی با مخاطب بر قرار کرده است. فیلم در عین حال به موضوع بخشش و عفو نیز می‌پردازد و درس زندگی را به تماشاگران خود یاد می‌دهد.
فیلمنامه لانتوری تقریبا از زندگی آمنه بهرامی گرفته شده، زنی که پس از دادن جواب منفی به خواستگارش با واکنش تند او مواجه شد و به صورتش اسید پاشیده شد. داستان فیلم درباره پسری به نام پاشا است که سر دسته یک باند خلافکاری است و عاشق مریم. مریم اما از پاشا دل خوشی ندارد و نمی‌خواهد با این مرد زندگی کند و در نهایت پس از تلاش‌های متعدد پاشا، این مرد تصمیم می‌گیرد روی صورت او اسید بپاشد و مریم هم در برابر این اقدام وحشیانه پارسا، تقاضای قصاص چشم در برابر چشم می‌کند.
رضا درمیشیان همواره انتقادات تند و تیزی به شرایط جامعه داشته و عمده آثاری که ساخته روی خط قرمز سینمای ایران حرکت می‌کند. لانتوری هم دقیقا به همین شکل است و از بهترین فیلم های ایرانی بر اساس واقعیت به شمار می‌رود. فیلم شبیه به کسی است که با آشفتگی زیاد، مشکلات خود را وسط یک میدان شلوغ داد می‌زند. درمیشیان این بار خیلی صریح‌تر دست به انتقاد پرداخته و یک فیلم تاثیرگذار ساخته که بعید است پس از تماشای آن، تا مدتها از ذهن فراموش شود.
این فیلم به عنوان یکی از فیلم های جنایی ایرانی بر اساس واقعیت، سعی دارد با استفاده از موضوعی خاص که ریشه در احساسات عمومی دارد و با نشان دادن تصاویری قصاص، مخاطب خودش را جذب نماید و در این راه خیلی بی‌پرده این کار را می‌کند و خشونت تمام عیاری در زیر پوست فیلم جریان دارد که به مذاق هرکس خوش نمی‌آید.
منصور
| بازیگران | محسن قصابیان حمیدرضا نعیمی علیرضا زمانی‌نسب سید جواد هاشمی قاسم زارع لیندا کیانی |
| کارگردان | سیاوش سرمدی |
| سال انتشار | ۱۴۰۰ |
| ژانر | بیوگرافی، جنگی، درام |
منصور داستان شهید ستاری را روایت می‌کند و یکی از مستندترین فیلمهای دفاع مقدس در تاریخ سینمای ایران است. در این فیلم بازیگرانی به نقش آفرینی اشخاص تاریخی مهم حاکمیت کشور پرداختند و ما در فیلم می‌توانیم هاشمی رفسنجانی و حتی رهبر ایران را در قالب شخصیت‌های سینمایی ببینیم.
تا پیش از ساخته شدن چند فیلم درباره زندگی شهدا و کسانی که در جنگ ایران و عراق، سالها درگیر بودند؛ کسی درباره زندگی و کارهای آنها نمی‌دانست. فیلمهایی مانند ایستاده در غبار، چ، غریب (که همگی می‌توانند در فهرست برترین فیلم های ایرانی بر اساس واقعیت قرار بگیرند) کاری کردند تا وجهه انسانی شهدا بیش از پیش برای تماشاگران ایرانی روشن شود. فیلم منصور در بین آثاری که گفته شد، یک تفاوت عمده دارد و آن هم اینست که سندیت فیلم بیشتر از آنهاست. در واقع فیلم شبیه به یک مستند درباره نیروی ارتش هوایی در زمان جنگ ایران و عراق است و داستانی روایت می‌کند که در عین هیجان انگیز بودن، درگیر شعارهای سیاسی فیلمهای اینچنینی نمی‌شود و روی وجهه فرماندهی و صلابت شهید ستاری، دست می‌گذارد. درواقع ظاهراً در ابتدای امیر قرار بوده «منصور» یک مستند باشد تا یک فیلم سینمایی اما به دلیل لوکیشن‌هایی که برای مستند ساخته شده، سازندگانش تصمیم گرفتند به‌جای مستند، فیلم سینمایی بر اساس شخصیت منصور ستاری بسازند.
فیلم درباره تلاش‌های منصور ستاری طی سالهای جنگ برای مجهز کردن نیروی هوایی ارتش ایران است. ارتش در زمان جنگ اقدامات بسیار مهمی انجام داده که زیر سایه اقدامات سپاه و بسیج مانده و کمتر کسی درباره آنها شنیده است.
میزانسن پرطمطراق و جلوهای ویژه این فیلم در کنار بازی خوب بازیگر اصلی اثر، کاری کرده که منصور از نظر بصری فیلمی دلنشین باشد.
نشان دادن انواع خصوصیات اخلاقی ستاری و تاکید روی اینکه او یک انسان عادی ولی شجاع بوده و نه یک سوپرهیروی خاص، کاری کرده که شخصیت اصلی قصه شخصیتی قابل لمس باشد. ستاری نه آنقدر شخصیت خوبی دارد که بخواهد قهرمان حسابش بیاوریم و نه آنقدر تاریک است که تبدیل به ضد قهرمان شود. شوخی‌ها و کل‌کل‌هایی که این فرمانده می‌کند از او قهرمانی مردمی ساخته و تماشای این قهرمان مردمی حس تحمیلی از جنس ارشادهای حاکمیت و پروپاگاندا به مخاطب نمی‌دهد.
فیلم منصور یک فیلم دفاع مقدسی است اما در آن خبری از شلیک یک گلوله هم نیست. این یک اثر کاملا درام خانوادگی است و رنگ و بوی سیاست نیز در آن زیاد حس نمی‌شود. یک سری محدودیت‌های سیاسی مانع از پرداخت درست به چالش‌ها شده و یک سری موارد هم به ضعف‌های کارگردانی برمی‌گردد اما به‌طور کلی منصور اثر مهمی در آثار بیوگرافی سینمای ایران است که تماشای آن را نباید از دست داد.
دو گانه ماجرای نیمروز
| بازیگران | احمد مهرانفر، مهرداد صدیقیان، هادی حجازی‌فر و جواد عزتی |
| کارگردان | محمدسین مهدویان |
| سال انتشار | ۱۳۹۵ |
| ژانر | جنگی، بیوگرافی |
دو فیلم ماجرای نیمروز از بهترین فیلم های تریلر سیاسی در چند سال اخیر سینمای ایران هستند و محمدحسین مهدویان را به عنوان یک کارگردان خلاق و برتر در این ژانر به سینمادوستان ایرانی معرفی کردند. این اثر فیلمی است که تماشاگر مخالف خود با عقایدی ۳۶۰ درجه خلاف فیلم را هم پای فیلم می‌نشاند چرا که تمام تعاریف یک سینمای تریلر سیاسی را در خود دارد و گروه بازیگری بی‌نظیری در کنار کارگردان هوشمند آن، آن را همراهی می‌کند.
فیلم ماجرای نیمروز درباره تضاد بین ایدئولوژی‌هاست و به موضوع نبرد مجاهدین و نیروهای اطلاعاتی در اوایل انقلاب می‌پردازد. وجود تعداد زیادی کاراکتر در این فیلم باعث شده که تماشاگر در وهله اول فکر کند کارگردان نمی‌تواند همه اینها را به مخاطب معرفی کند اما فیلمنامه کامل و نسبتا طولانی اثر کاری می کند تا همه کاراکترهای فیلم دارای شناسنامه مخصوص خودشان باشند.
هر دو فیلم یک درام جاسوسی درجه یک هستند که مانند آنها در سینمای ایران کم پیدا می‌شود. نیروهای امنیتی که کاراکترهای مثبت فیلم هستند دیدگاه‌های جورواجوری دارند و همگی قدیس نیستند. نیروهای منفی هم شخصیت‌هایی کاملا سیاه نیستند و از دیدگاه کاملا انسانی به آنها نگاه شده است. در تیم همیشگی مهدویان باید به نقش هادی بهروز، مدیر فیلمبرداری و سجاد پهلوان‌زاده تدوینگرش هم اشاره کرد که اولی قاب‌بندی‌ها و رنگ و نور فوق‌العاده‌ای به کار می‌دهد و باعث می‌شوند فیلم از نظر فنی یک سر و گردن از آثار همرده خود بالاتر باشد. مهدویان مهارت بالایی در فضاسازی اتفاقات واقعی در بستر سینمایی دارد و به همین دلیل تصویری که او از زمان اوایل انقلاب و گروه مجاهدین و عملیات مرصاد و… ترسیم کرده، از لحاظ سینماتوگرافی واقعا قابل تحسین است.
میزانسن‌ها، شبیه‌سازی صحنه به دهه‌ی ۶۰ و موسیقی و همه و همه در خدمت فیلم و روایت آن در آن برهه تاریخی خاص است. صحنه‌های اکشن فیلم نیز بسیار باورپذیر از آب درآمده‌اند و فیلم در جلوه‌های ویژه هیچ کمی و کم‌لطفی از خود برجای نمی‌گذارد.. در نهایت می‌توان به جرات این ادعا را روا داشت که مهدویان در زمان حال، بهترین کارگردانی است که در مورد حوادث بعد از انقلاب، فیلمهای سینمایی جذاب و دوست داشتنی می‌سازد.
طلاخون
| بازیگران | ابراهیم شهاب حسینی حسام منظور ترنم کرمانیان زری خوشکام بهار قاسمی |
| کارگردان | ابراهیم شیبانی |
| سال انتشار | ۱۴۰۱ |
| ژانر | بیوگرافی، جنایی |
طلاخون بر اساس یک داستان واقعی در مورد زندگی مهین قدیری، قاتل سریالی است که در سال ۱۳۸۹ اعدام شد. پیش‌تر مستندی با نام مهین نیز در سینمای ایران ساخته شده که نگاهی به زندگی این قاتل سریالی دارد.
طلاخون به داستان زندگی یک مادر فداکار و مهربان می‌پردازد که در خارج از خانه یک قاتل سریالی است. این داستان شبیه به آثار جنایی هالیوودی است و فیلم نیز سعی دارد تا بتواند از این آثار تقلید کند و در این راه تا حدی موفق می‌شود.
اگر شخصیت پردازی قاتل اصلی فیلم بهتر انجام می‌شد و انگیزه قتل‌های او برای ما بیشتر روشن می‌شد و ما با زوایای پنهانی از این کاراکتر آشنا می‌شدیم، کاراکتر ناهید (که اقتباسی از شخصیت مهین است) می‌توانست تبدیل به یکی از ضد قهرمانان برتر تاریخ فیلم های ایرانی برگرفته از واقعیت تبدیل شود. متاسفانه در حال حاضر شخصیت‌پردازی کاراکتر ناهید فقط در حد یک مادر تلاشگر است نه یک قاتل سریالی که بتواند بار هیجان انگیزی به فیلم اضافه کند.
فیلمساز تلاش کرده است در طلا خون از هر گونه خونریزی و خشونت پرهیز کند و بیشتر به آسیب‌های اجتماعی که منجر به تبدیل شدن یک زن خانه‌دار و مومن به یک قاتل شده، مانور دهد.
فیلم طلاخون هر چند یکی از فیلم های جنایی ایرانی بر اساس واقعیت به شمار می‌آید ولی از منظر جنایی فیلم ضعیفی است و نمی‌تواند تبدیل به یک اثر جنایی پر از دلهره و معما باشد با این حال نیمه اول فیلم می‌تواند راضی کننده ظاهر شود و به‌طور کلی شهاب حسینی نیز بار اصلی فیلم را بر دوش می‌کشد و بازی خوبش، می‌تواند مخاطب را پس از تماشای این اثر راضی نگه دارد. بهار قاسمی برای بازی در نقش ناهید هم پا به پای شهاب حسین می‌درخشد و بازیگران خردسال فیلم نیز به راحتی می‌توانند در کنار بازیگران باتجربه فیلم ظاهر شوند و از آنها کم نیاورند.
واقعیت امر اینست که می‌توانست با چندین بار بازنویسی در فیلمنامه کیفیت بهتری داشته باشد و فیلم پتانسیل تبدیل شدن به یک اثر سایکودرام را داشته اما در نهایت تبدیل به یک ملودرام جنایی شده و سوژه خود را تقریبا هدر داده است.
۲۳ نفر
| بازیگران | مجید پتکی سعید آلبوعبادی رضا نوری عبدالحلیم تقلبی مالک محمدآبادی ابوالفضل امیری حسین پوریده محمد رشنو |
| کارگردان | مهدی جعفری |
| سال انتشار | ۱۳۹۷ |
قهرمان پروری در سینمای دفاع مقدس سر و شکل تازه‌ای به خود گرفته و تعالی این موضوع در فیلم ۲۳ نفر دیده می‌شود. فیلم روایت گروهی از رزمندگان نوجوان ایرانی است که در جریان جنگ ایران و عراق در سال 1361 به اسارت نیروهای عراقی درآمدند. در واقع داستان این فیلم اقتباسی از خاطرات خودنوشت «احمد یوسف‌زاده»، یکی از این ۲۳ رزمنده نوجوان است.
فیلم بیشتر از انکه یک روایت سینمایی داشته باشد شبیه به یک اثر تلویزیونی خوب است. این موضوع با توجه به بودجه خوبی که فیلم داشته کمی قابل تامل است. مهدی جعفری کارگردان این فیلم است که از سال ۱۳۷۳ آثار کوتاه داستانی ساخته و در فیلمهای معروفی از سینمای دفاع مقدس مانند اتوبوس شب به عنوان مدیر فیلمبرداری حضور داشته. او مستندی درباره این ۲۳ نفر ساخت و سپس تصمیم گرفت که این مستند را تبدیل به یک اثر سینمایی بلند کند.
۲۳ نفر یک اثر اقتباسی به شمار می‌رود و همگی می‌دانیم که فیلمهای اقتباس از ادبیات در سینمای ایران به ندرت دیده می‌شوند. فیلم نسبت به کتاب تغییرات ریز و درشتی داشته تا حالتی سینماتیک پیدا کند .
فیلم درباره اسارت رزمندگان ساخته شده و از همین رو چندان شاهد صحنه‌های جنگی و مبارزه و اکشن در آن نیستیم. بازی هر ۲۳ نوجوان فیلم درخشان است و بازی گرفتن از این تعداد نوجوان در کنار یکدیگر، کار سختی بوده که کارگردان از پس آن برآمده است. در واقع می‌توان گفت هدایت موفقیت آمیز بازیگران، توانسته ضعف‌های فنی و اجرایی دیگر کار را جبران کند.
کارگردان در مستندسازی فیلم خود و نزدیک کردن آن به واقعیت نیز تلاش بسیاری کرده است. به عنوان مثال او با استفاده از فیلمهای مستند در سکانس دیدار صدام با ۲۳ اسیر ایرانی در میانه فیلم و همینطور استفاده از دیگر تصاویر آرشیوی از این ۲۳ نفر، اثر خود را به یک مستند جنگی شبیه‌تر کرده و به آن ارزش دو چندانی داده است.
فیلم ایرادات ریز و درشتی دارد اما نگاهی که به پدیده جنگ و حضور بچه‌ها در این میدان بی‌رحم داشته، نگاهی دلی است. شخصا با حضور کودکان در میدان جنگ موافق نیستم اما تماشای ۲۳ نفر نشان می‌دهد که همین اشتباه (از دیدگاه نگارنده) به چه شکل در جنگ به وجود آمده است و چه مسیر پر فراز و نشیبی را طی کرده است.
غلامرضا تختی
| بازیگران | حمیدرضا آذرنگ، ماهور الوند، فرهاد آئیش، بهنوش طباطبایی، آتلیا پسیانی |
| کارگردان | بهرام توکلی |
| سال انتشار | ۱۳۹۷ |
| ژانر | بیوگرافی، ورزشی |
محسن تختی، شاهرخ شهبازی، علیرضا گودرزی، حمیدرضا آذرنگ، فرهاد آئیش، ماهور الوند، بهنوش طباطبایی، ستاره پسیانی
غلامرضا تختی از معدود فیلمهای بیوگرافی-ورزشی ارزشمند در سینمای ایران است که به‌زیبایی هرچه تمام‌تر داستان جهان پهلوان تختی را روایت می‌کند. بهرام توکلی توانسته فیلمی غرورآفرین از تختی بسازد. او در کنار سعید ملکان ساخت این فیلم را برعهده گرفته است و زندگی پرفزار و نشیب تختی را به تصویر می‌کشد و با قدرت کارگردانی خود، این کار را طوری انجام می‌دهد که شایسته این قهرمان ملی است.
توکلی در سینمای ایران خوب درخشیده و با فیلمهایی مانند اینجا بدون من و تنگه ابوقریب (که آن هم بر اساس یک واقعیت تاریخی از میدان جنگ ایران و عراق است) نشان داده که سینما را می‌شناسد. او جاه‌طلبانگی خاصی در سینما دارد و تلاش کرده سینمای ایران را به بدنه سینمای جهان نزدیک‌تر بسازد.
فیلم غلامرضا تختی می‌تواند به مثابه یک راکی ایرانی تلقی شود با این تفاوت که قهرمانش یک شخصیت ملی و واقعی است که برای بسیاری از نسل‌های حاضر، حتی برخی از پدران و مادران ما، شخصیتی نامعلوم دارد و هنوز هم شبیه به یک راز سربسته است.
تختی فردی است که کمتر کسی با او زاویه و دشمنی دارد و از افراد با گرایش تند حزب‌اللهی تا افراد مخالف با سیاست‌های کشور، نسبت به او احترام خاصی دارند. ساختن یک فیلم بر اساس چنین شخصیتی که بتواند این همه قشرهای متضاد با یکدیگر را راضی نگه‌دارد، کار آسانی نبوده و کارگردان تا حدی توانسته به این مطلوبیت همگانی برسد هرچند در نهایت بازهم با تیغ انتقاد برخی تندروها مواجه شد.
فیلم بازهم روی زندگی شخصی تختی کمتر تمرکز می‌کند و سعی می‌کند بیشتر به حواشی سیاسی اجتماعی این پهلوان بیندیشد؛ موضوعی که البته فیلم را ضعیف نکرده اما از ماهیت اصلی آن که یک اثر اتوبیوگرافی است؛ دور کرده است. میزانسن فیلم بی‌نظیر است و تصاویر چشم‌نوازی در فیلم وجود دارد که در کمتر اثری که ساخت سینمای ایران باشد؛ آنها را دیده‌ایم. فیلم از تصاویر آرشیوی واقعی نیز استفاده کرده و سیاه و سفید بودن آن کاری کرده تا با اثری روبرو باشیم که بیشتر شبیه به واقعیت آن دوران است. با دیدن تختی انگاری با فیلمی از هالیوود روبرو هستیم که روایتگر سالهای دهه شصت و هفتاد میلادی است و تمامی شخصیت‌ها و البسه و ماشین‌ها و… به همان شکل درآمده‌اند.
در این بین نباید بازی‌های عمیق و تاثیرگذار بانوان بازیگر این فیلم را نباید فراموش کرد؛ بازیگرانی که حضوری بسیار بسیار کوتاه در این فیلم دارند اما توانستند بازی‌های هنرمندانه‌ای از خود ارایه دهند. از آن طرف بازی بازیگر تختی که فردی ناشناخته است نیز تا حد زیادی توانسته از پس ماموریت خود بربیاید اما سایر بازیگران مرد فیلم، کم‌فروغ ظاهر شده‌اند.
هناس
| بازیگران | مریلا زارعی، بهروز شعیبی، سیاوش طهمورث |
| کارگردان | حسین دارابی |
| سال انتشار | ۱۴۰۰ |
| ژانر | عاشقانه، درام |
هناس جزو آثار نسبتا جدید فهرست برترین فیلم های ایرانی برگرفته از واقعیت است و اخیرا نیز در پلتفرم‌های VOD به نمایش در آمده است. فیلمی درباره ترور یکی از دانشمندان هسته‌ای که توانسته نظر برخی از منتقدین را به خود جلب کند. حسین دارابی کارگردان این فیلم بوده که در موسسه سینمایی سوره آثار کوتاه فراوانی ساخته که همگی آثار نازل و کم ارزشی بودند. او علاقه زیادی به پرداخت به امنیت ملی و درونمایه ملی‌گرایانه دارد و در این راه به ساخت هناس رسیده است. دارابی با هناس توانست تا حدی جایگاه سینمایی خود را تثبیت کند، هرچند هناس هم بی‌ایراد نیست و صرفا با دستمایه قرار دادن سوژه غمگین خود است که می‌تواند روی قشری از جامعه تاثیر بگذارد.
این فیلم داستان واقعی داریوش رضایی نژاد، دانشمند هسته ای را روایت می کند که در سال 1390 در مقابل منزلش ترور شد. ما قرار است داستان بخش‌هایی از زندگی شهید داریوش رضایی‌نژاد را با محوریت همسرش، شهره پیرانی تماشا کنیم. فیلم سعی می‌کند یک اثر خانوادگی باشد تا یک اثر سیاسی و شعارزده و این اتفاق تا سی دقیقه ابتدایی فیلم به خوبی پیش می‌رود اما پس از آن، فیلم کاملا به دست انداز افتاده و تبدیل به اثری بی‌منطق می‌شود که صرفا تلاش دارد شعار سیاسی خودش را به گوش مخاطب برساند و بس.
فیلمنامه نگاهی کلیشه ای به سوژه خود داشته است اما بازی خوب مریلا زارعی می‌تواند تا حدی روی این نقص فیلمنامه کلاه بگذارد. مریلا زارعی توانست روند تغییر یک شخصیت به واسطه اتفاقات پی در پی را به خوبی به نمایش بگذارد.
درخت گردو
| بازیگران | محمدحسین مهدویان |
| کارگردان | پیمان معادی، مینا ساداتی، مینو شریفی و مهران مدیری |
| سال انتشار | ۱۳۹۸ |
| ژانر | درام، جنگی |
درخت گردو از غم‌انگیزترین آثار سینمای ایران به حساب می‌آید و درباره حادثه تراژیک و اندوهبار بمباران شیمیایی شهرهای جنوبی کشور است. در دل این فیلمنامه سرگذشت مردی کًرد، با بازی پیمان معادی را می‌بینیم که برای نگه داشت خانواده خود به هر دری می‌زند.
ساخت فیلمهایی بر اساس یک حادثه تاریخی نیازمند یک فیلمنامه قدرتمند است که درخت گردو فاقد آن است اما با این وجود فیلم می‌تواند گلیم خود را از آب بیرون بکشد و آن هم با تحریک حس ناسیونالیسمی که در تماشاگران ایرانی وجود دارد. فیلم به قدری غمگین است که تماشای آن تا مدتها می‌تواند روی روحیه مخاطب اثر بگذارد. محمدحسین مهدویان که کارگردان قابلی در نسل جدید سینماگران ایران است، درخت گردو را بر اساس واقعیت ساخته و اینکه بدانیم چنین داستان غم‌انگیزی در دنیای واقعی رخ داده، بار غمگین بودن فیلم را صد برابر می‌کند. باید اعتراف کرد سکانس‌های غم‌انگیز در فیلم وجود دارند و گریه خوبی هم از مخاطب می‌گیرند. بازیگران ماهر و توانمندی که در درخت گردو حضور دارند هم به زیباتر بودن فیلم افزوده‌اند.
درخت گردو فیلمنامه قرص و محکمی ندارد و کارگردان به داستان بیش از حد غمگین خود تکیه کرده و مطمئن بوده که تماشاگر از شنیدن و دیدن قصه فیلمش، چشمانش را به تمام اشکالات آن می‌بندد. ایمانی که کارگردان داشته، موضوع درستی بوده و فیلم با وجود تمام ایرادات و مشکلاتش، همچنان اثری تماشایی، بخصوص برای ما ایرانیان به حساب می‌آید.
در این فیلم هم مانند بسیاری از آثار مهدویان، تکنیک جلوتر از فیلمنامه است. موسیقی فیلم نیز یک شاهکار تمام عیار است که نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد. در هر حال نباید فراموش کرد درخت گردو فیلم مهمی است و در مورد موضوع بسیار مهم و دهشتناکی سخن می‌گوید که حتما و باید در خاطر و حافظه تمام ایرانیان و حتی جهانیان باقی بماند تا نفرین به جنگ تا ابد از سوی مردم ادامه داشته باشد و هیچکس چنین چیزی را برای هیچ مملکتی نخواهد.
روز صفر
| بازیگران | امیر جدیدی، ساعد سهیلی |
| کارگردان | سعید ملکان |
| سال انتشار | ۱۳۹۸ |
| ژانر | معمایی، هیجانی |
فیلم روز صفر اکشن‌ترین فیلم موجود در فهرست فیلمهای ایرانی براساس واقعیت است و اثری است هیجان انگیز که بر اساس یک ماموریت واقعی ساخته شده است. داستان این فیلم در مورد نحوه و چگونگی دستگیری عبدالمالک ریگی توسط وزارت اطلاعات ایران است.
سعید ملکان که سالیان سال در زمینه تهیه‌کنندگی و چهره‌پردازی در سینمای ایران فعالیت کرده، برای اولین بار دست به نوشتن فیلمنامه با همکاری بهرام توکلی زده و خودش فیلمی را جلوی دوربین برده که سکان هدایت ساختش را بر عهده داشته است.
«روز صفر» دیر به جریان می‌افتد و بعد از سکانس افتتاحیه کشدارش، ناگهان با ورود انبوه اطلاعات پراکنده به فیلم، مخاطب خود را گیج می‌کند اما این نقص آرام آرام برطرف می‌شود و فیلم می‌تواند طی مدت زمان نسبتا طولانی خود، خودش را پیدا کند. فیلم می‌تواند حس میهن پرستانه مخاطب عام را تا حد زیادی برانگیخته کند و با بازی موش و گربه‌ای که بین نهادهای اطلاعاتی و ریگی به جریان می‌اندازد، هیجان خوبی را به مخاطب تزریق می‌کند.
حرکت های دوربین، میزان اهمیت مولف به گریم، با توجه به آن که خود از گریمور های خوب سینمای ایران است، حجم بالای میزان سن، ایجاد کنش دراماتیک از طریق اصلاح رنگ و نور و… به تماشاگر ثابت می‌کند که ملکان بر جزییات فیلم خود توجه ویژه‌ای داشته است. روز صفر فیلم لحظه است و از ابتدا تا انتها، حس ناسیونالیستی را در ذهن مخاطبش زنده می‌کند و یک دستاورد بصری خلاقانه و ناب است.
فیلم از لحاظ ساختار و ابعاد فنی کامل و بی‌نقص است و جلوه‌های ویژه فیلم بالاتر از سایر آثار ایرانی است و کیفیت قابل قبولی دارد. امیر جدیدی نیز توانسته در قامت یک قهرمان در سینمای اکشن به خوبی ظاهر شود و آنتاگونیست فیلم نیز با بازی خوب ساعد سهیلی درست از آب درآمده است.
علفزار
| بازیگران | پژمان جمشیدی، سارا بهرامی، ستاره پسیانی، ترلان پروانه، صدف اسپهبدی، مائده طهماسبی |
| کارگردان | کاظم دانشی |
| سال انتشار | ۱۴۰۰ |
| ژانر | درام، جنایی |
علفزار جدیدترین اثر فهرست بهترین فیلم های ایرانی بر اساس واقعیت به حساب می‌آید و یکی از جنجالی‌ترین آنها هم است. فیلمی که پا را فراتر از خط قرمز سینمای ایران می‌گذارد و داستان خود را طوری بدون سانسور پیش می‌برد که مخاطب را به هاج و واج وادار می‌کند! مشخص نیست که این فیلم چطور توانسته از تیغ سانسور در امان بماند اما علفزار داستانی را روایت می‌کند که کمتر کسی جرات بازگو کردن آن را داشته است.
علفزار همچنین برنده چهار سیمرغ بلورین از جشنواره فجر شد و مخاطبین زیادی را نیز در سینماها داشت و در واقع توانست هم نظر منتقدین سینمایی و هم تماشاگران عام را جلب کند. فیلم بر اساس چند پرونده کیفری ساخته شده و ترکیبی از چندین پرونده جنجالی است که برخی از آنها پایشان به رسانه‌ها هم باز شد (مثل تجاوز به مهمانان یک باغ در برابر شوهران آنها) و برخی نیز برای اولین بار است که در فیلم بازگو می‌شوند (مثل کشته شدن یک بچه در جریان تعقیب و گریز یک پلیس و دزد بر اثر تیر هوایی). ما کمتر فیلمی را در ایران داریم که بیشتر اوقات آن در دادگاه بگذرد و علفزار یکی از آنهاست.
فیلم روایتگر زندگی یک بازپرس قضایی به‌نام امیرحسین است که در اطراف تهران کار بازپرسی می‌کند. دقیقا در زمانی که امیرحسین آماده انتقال به‌شهر تهران است، درگیر پرونده جنجالی فساد اخلاقی خانواده‌ی شهردار می‌شود و خرده داستان‌های دیگری نیز او را درگیر می‌کنند که همگی پرونده‌های جنجالی به شمار می‌روند؛ مانند شناسنامه داشتن یک بچه حرامزاده که والدینش به دنبال کارهای او آمده‌اند. فیلم به عنوان یک فیلم دادگاهی، تعلیق و هیجان خوبی در ابتدای راه خود دارد، ماجرا وقتی پیچیده‌تر می‌شود تماشاگر به وجد می‌آید.
پژمان جمشیدی در این فیلم بازی کاملا متفاوتی از خود ارائه می‌کند و سایر بازیگران نیز می‌توانند فضای ملتهب و دادگاهی فیلم را به خوبی به تصویر بکشند. بازیگران فرعی‌تری مثل صدف اسپهبدی وجود دارند که در فیلم غوغا به پا می‌کنند و می‌درخشند و به‌طور کلی باید گفت گروه بازیگری علفزار می‌توانند همگی مانند یک ستاره درخشان عمل کنند.
فیلم علفزار یک فیلم سیاسی نیست اما شاید بیشتر از خیلی فیلمهای سیاسی حرف‌های آنسوی خط قرمزی می‌زند که از حوصله مخاطب کم سن و سال خارج ست. در نهایت باید یادتا باشد مفاهیمی مانند تجاوز، فحاشی، اشاره به استعمال مواد مخدر و مشروبات الکلی، اشاره به روابط جنسی نامشروع از موارد پرتکرار در این اثر است و از همین رو تماشای آن برای افراد زیر ۱۶ سال به‌هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
حاجی واشنگتن
| بازیگران | عزت‌الله انتظامی اسماعیل محمدی ریچارد هریسون لودویکو دللویویو دینو ماریو ماریو دوناتونه ماسیمو ژیگانتی |
| کارگردان | علی حاتمی |
| سال انتشار | ۱۳۶۱ |
| ژانر | بیوگرافی، تاریخی |
علی حاتمی فیلمهای تاریخی زیادی ساخته که می‌توان آنها را در این لیست آورد اما همانطور که در مقدمه مطلب گفته شده، سعی بر آن داشتیم تا فیلمهای تاریخی را جدا بدانیم و آنها را در ژانر آثار بر اساس واقعیت نیاوریم. با این حال قضیه حاجی واشنگتن با آثاری مثل کمال‌الملک و … تفاوت دارد چرا که برگرفته از سرنوشت یک شخصیت کمتر معروف تاریخی است. در واقع ما با زندگی کسی سر و کار داریم که یک فرد جاودان و نام‌آوازه در تاریخ ایران نیست اما علی حاتمی آنچنان به زندگی این فرد سر زده و آن را به تصویر کشیده که انگار همه ایرانیان حاجی واشنگتن را می‌شناسند.
این فیلم در واقع اولین اثر علی حاتمی است که پس از انقلاب ساخته شده اما پس از ۱۶ سال توقیف به اکران درآمد. «حاجی واشنگتن» داستان زندگی شخصی به نام حاج حسینقلی خان نوری صدرالسلطنه، اولین سفیر ایران در آمریکا در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار را روایت می‌کند.
حاجی واشنگتن یک سفیر تقریبا نادان است که هیچی زبان انگلیسی نمی‌داند و مترجمش هم دست کمی از خودش ندارد. او نه آداب سیاسی بلد است و نه می‌داند باید چطور در یک کشور فرنگی رفتار کند. او فردی فرصت‌طلب و پول‌دوست است و کمی هم خل و چل است. هرچند به‌نظر می‌رسد در واقعیت تاریخی، این شخص دچار این مشکلات و رفتارها نبوده و به‌عنوان مثال گفته می‌شود که حسینقلی خان خیلی هم به زبان انگلیسی مسلط بوده. با این حال فیلم حاجی واشنگتن رویکردی طنز به این موضوع داشته و یک اثر کمدی سیاه ساخته که در تاریخ سینمای ایران ماندگار شده و دلیل این ابقا بی‌شک به بازی بی‌نظیر بازیگر نقش اول فیلم برمی‌گردد. بازی عزت‌الله انتظامی در این فیلم، یکی از بهترین‌های کارنامه بازیگری او است.
در فیلم حاجی واشنگتن، علی حاتمی داستانی مهم را در یک روایت تاریخی از سر می؛ذراند و پر از نمایه‌ها و اشارات و کنایات را در اثر خود گنجانده است تا نهایتا یک پیام گل درست را به تماشاگرش ارائه کند: بازگشت به اصالت خویش. شخصیت حاجی واشنگتن کاراکتری است که هویتش را در غرب از دست داده و از همین رو دچار مشکلات زیادی شده و مورد آزمون قرار می‌گیرد. او فردی است که در نهایت با برگشت به اصالت خودش می‌تواند دست و پایش را جمع کند.
میزانسن‌های بسیار خوب کارگردان و دقت عمل علی حاتمی در طراحی صحنه و لباس حتی گریم بازیگران و همچنین قدرت بی‌بدیل او در دیالوگ‌نویسی (کاری که مثلا حسن فتحی در آثارش سعی می‌کند انجام دهد و رسما گند می‌زند!) را نیز نباید فراموش کرد و این موارد را باید پکیج موفقیت حاجی واشنگتن (در کنار بازی ناب انتظامی) دانست.
بیدار شو آرزو
| بازیگران | بهناز جعفری مهران رجبی مهدی جعفری محمدحسین اکبری |
| کارگردان | کیانوش عیاری |
| سال انتشار | ۱۳۸۳ |
| ژانر | درام |
حوادث و بلایای طبیعی از جمله مواردی هستند که سوژه فیلمسازان زیادی در دنیا شده و در ایران نیز این اتفاق به ندرت رخ داده است. یکی از بهترین آثاری که پیرامون این حوادث غم‌انگیز ساخته شده اثر سینمایی بیدار شو آرزو از کیانوش عیاری است که در دهه هشتاد به اکران درآمد. فیلم درباره حادثه غمبار زلزله بم است.
این فیلم هیچ‌گاه به اکران عمومی نرسیده و تنها در برخی سینماها معدود اکران شده است؛ آن هم بعد از چندین سال وقفه. فیلم داستان یک معلم جوان در روستایی واقع در حواشی شهر بم است که بعد از آمدن زلزله و خروج از زیر آوار، می‌فهمد که همکارش جان سپرده و به شهر می‌رود تا این موضوع را اطلاع بدهد. او در شهر بم تازه با ابعاد واقعی این زلزله رخ به رخ می‌شود و سعی می‌کند به تک تک مردم شهر کمک کند و برای این کمک از هیچ کاری، حتی مرده‌شوری، دریغ نمی‌کند.
عیاری باور دارد که فیلمش از خود زلزله تلخ‌تر است چرا که دست روی ابعادی گذاشته که ناظران بیرونی یک زلزله، از آن غافل مانده‌اند. دوربین او تلاش می‌کند تا از هر رخنه‌ای که راهی برای ورود به لایه‌های زیرین آوار باز می‌کند، تصویری دقیق‌تر از ابعاد فاجعه به دست تماشاگر دهد.
فیلم سه روایت را به طور موازی نشان می‌دهد، یکی داستان معلم روستا، یکی داستان یک مرد در شهر بم که خانواده‌اش زیر آوار هستند و یکی هم داستان مینا و خواهرش. هر سه داستان، روایتی هولناک و غمگین دارند و برخلاف فیلم درخت گردو که فیلمنامه در آنجا نقش خاصی ندارد، عیاری با فیلمنامه‌ای درخشان، به نمایش ابعاد فاجعه‌آمیز زلزله بم می‌پردازد. درواقع . او سعی کرده نگذارد تلخی ِ واقعی زلزله و آسیب‌های فراوان آن بر فیلمش حاکم شود و فیلمش را همچنان یک اثر داستانی نگه داشته است. بیدار شو آرزو یک تراژدی تمام عیار است که عیاری با ساختنش، تمام نهادهای مسئول را نشانه گرفته و ضمن انتقاد از وضعیت بم، به همدلی و غمگین بودن شرایط این شهر زلزله زده اشاره کرده است.
عنکبوت
| کارگردان | محسن تنابنده ساره بیات شیرین یزدان‌بخش ماهور الوند فرید سجادی حسینی |
| بازیگران | ابراهیم ایرج زاد |
| سال انتشار | ۱۴۰۰ |
| ژانر | درام، جنایی |
عنکبوت درباره قاتل سریالی زنان روسپی خیابانی شهر مشهد است؛ یک قاتل سریالی که در زمان دستگیری‌اش مشخص شد مرتکب به قتل ده‌ها زن شده است. این فیلم تقریبا در یک بازه زمانی یکسان با اثری به نام عنکبوت مقدس در سینماهای ایران اکران شد. عنکبوت مقدس را ایرانیان خارج کشور ساختند و فیلیم ممنوعه به حساب می‌آید و عنکبوت نیز فیلمی است که در داخل ساخته شده و دست روی سوژه حساسی گذاشته شده است. هر دو فیلم درباره این قاتل هستند و یکی از آنها نگاه سیاسی‌تری به این موضوع دارد (فیلم ساخته شده در خارج) و دیگری نگاه اجتماعی‌تری به آن انداخته است.
فیلم سینمایی «عنکبوت» به عنوان یکی از ترسناک ترین فیلم ایرانی بر اساس واقعیت فیلم های جنایی ایرانی بر اساس واقعیت، دومین ساخته ابراهیم ایرج زاد به تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی است. فیلم بخاطر محدودیت‌هایی که در سینمای ایران وجود داشته، تا حد زیادی نمی‌تواند آن چیزی که باید را از هولناک بودن جنایات سعید حنایی، قاتل زنجیره‌ای زن‌های خیابانی مشهد، نشان دهد. با این حال محسن تنبانده سعی می‌کند که بتواند با وجود این زنجیرها که دست و پای فیلمنامه را بستند، به‌خوبی نقش این قاتل را بازی کند.
فیلم با برشی از زندگی سعید آغاز می شود و سعی می‌کند تا زندگی این مرد را به خوبی نشان دهد. تنابنده بازیگر حرفه ای است و می داند که ایفای چنین نقشی قطعا حساسیت‌های خاص خودش را دارد. با این حال تبدیل شدن سعید به مردی که قاتل بالفطره است اما پیچشی است که در فیلمنامه درست از آب در نیامده و اینکه یک راننده تاکسی به زن او دست درازی کند و او را یک شبه تبدیل به قاتل کند، چندان محلی از اعراب ندارد. روش قتل‌های او نیز به‌خوبی به تصویر کشیده و کارگردان با حربه‌های سینمایی کاری کرده تا این سلسله قتل‌ها شبیه به اقدامات تکراری نشوند. فضاسازی کارگردان در طول فیلم به این مساله کمک کرده و دکوپاژ درست کارگردان و استفاده‌ی صحیح ترکیب از نور و قاب‌بندی‌های اصولی به خوبی جنون و ترس و قتل را نشان می‌دهد.
داستان و روایت عنکبوت آنقدر مهیج و جذاب است که بیننده را با وجود نقص‌هایی که در فیلم حاکم است، با خود به همراه بکشاند. با این حال فیلم در نیمه دوم خود دچار یک سرازیری می‌شود و نمی‌تواند مانند نیمه اولش، بدرخشد.
همچنین توصیه می‌کنیم که اگر علاقه‌مند به آثار سینمایی ایران هستید، مطلب مرتبط با فیلم های عاشقانه ایرانی را نیز مطالعه کنید.
جمع بندی بهترین فیلم های بر اساس واقعیت ایرانی
در اینجا فهرست بهترین فیلم های ایرانی با داستان واقعی ویجیاتو به اتمام می‌رسد. همانطور که گفته شد ما در سینمای ایران کمتر آثاری را در این سبک و سیاق فیلمسازی داریم و امید می‌رود تا با بخت و اقبالی که برخی از فیلمهای این فهرست در گیشه پیدا کردند، روند ساخت فیلمهای ایرانی براساس واقعیت بیشتر شکل بگیرد. عدم آگاهی نسل جدید ایران از تاریخ معاصر خود باعث بروز مشکلات زیادی شده که اینگونه فیلم‌ها می‌توانند این نقص را جبران کنند. شما کدام یک از برترین فیلم های بر اساس واقعیت ایرانی را دیده‌اید و جای چه اثر سینمایی را در این فهرست خالی می‌بینید؟ حتما نظر خود را در بخش کامنت‌ها با ما در میان بگذارید.
حاجی واشنگتن، چهارراه استانبول، طلاخون، ارتفاع پست، عنکبوت، بیدار شو آرزو و قرمز از بهترین فیلم های برگرفته از واقعیت ایرانی هستند.
فیلم لاله با حواشی زیادی که به همراه داشت و با شست مالی که در گیشه خورد، جنجالی‌ترین اثر در این زمینه به شمار می‌رود.
بله فیلم ارتفاع پست بر اساس حادثه واقعی ۴ هواپیما ربا و هایجک هواپیمای ۱۴۹۳ اهواز بندرعباس ساخته شده است.
دوگانه ماجرای نیم روز فوق العاده است
عنکبوت نمونه بارز عقاید تعصبانه است
چهار راه استانبول یک فیلمی است که واقعا اشک آدم در میاره
و منصور فیلمی است که مایه افتخار هر ایرانی است
روز صفر رو ببینید پشیمون نمی‌شید
جای شبی که ماه کامل شد تو این لیست خالیه
درخت گردو رو ببینید واقعا ناراحت می شید
خواهشاً نبینید