از دستگاه‌های آرکید و کارتریج‌ها تا دیسک‌های معمولی یا همان CD یا عرضه به شکل DVD و بعدها به شکل دیسک‌های بلوری (BluRey). این روند انتشار و عرضه بازی‌ها به صورت فیزیکی در طول سی سال گذشته بود. عرضه‌ای که در اوایل کاملا به شکل فیزیکی بود و بعدها با پیشرفت شبکه‌های اینترنتی و فضای آنلاین، عرضه دیجیتالی بازی‌ها هم ممکن شد و روشی جدید برای عرضه بازی‌ها به وجود آمد. اما دنیای دیجیتال بازی‌ها قرار است تا نقشی جدی‌تر در صنعت ایفا کنند.
شاید بسیاری همچنان لذت داشتن دیسک و وارد کردن آن به درایو کنسول را به هر چیز دیگری ترجیح بدهند. اما دنیای امروز به سمت فضای دیجیتال حرکت می‌کند و وضعیت‌های اقتصادی و محیط‌زیستی هم ایجاب می‌کند تا عرضه‌های فیزیکی کمتر یا حتی متوقف شوند. در سال‌های اخیر، بازی‌های مستقل عمدتا به صورت مستقل عرضه شدند. از طرفی غول‌های صنعت مثل مایکروسافت و سونی هم به انتشار کنسول‌های دیجیتالی روی آوردند. در ماه‌های اخیر هم متوجه شدیم که دو بازی موردانتظار Alan Wake II و نسخه جدید Like a Dragon قرار است که فقط به صورت دیجیتالی منتشر شوند. خبر نحوه انتشار این دو بازی با انتقاداتی همراه بود اما به نظر می‌آید که این دو بازی در ابتدای یک صف طولانی قرار گرفتند و انتشار دیجیتالی بازی‌ها قرار است که به یک ضرورت برای توسعه‌دهندگان تبدیل شود.
در این مقاله قصد داریم تا به جوانب مختلف این موضوع بپردازیم و ببینیم آیا عرضه دیجیتالی بازی‌ها قرار است به یک اتفاق غیرقابل اجتناب تبدیل شود یا یک ترند زودگذر است. با ویجیاتو همراه باشید.
رویکردی به نفع سازنده
در مصاحبه‌ای که سم لیک و کایلی رولی، کارگردانان بازی Alan Wake 2 با رسانه یوروگیمر داشتند، این دو به این نکته اشاره کردند که روند انتشار دیجیتالی بازی‌ها به سازندگان این اجازه را می‌دهد تا بازی را تا یک روز قبل از عرضه پولیش کنند و ایرادات را رفع کنند. در ساختار عرضه فیزیکی، سازندگان یک ماه قبل از تاریخ انتشار باید بازی را روی دیسک‌ها بریزند و زودتر برای فروشگاه‌ها بفرستند تا در روز انتشار آماده فروش باشند. روند عرضه دیجیتالی زمان بیشتری را به سازندگان می‌دهد و این موضوع سبب می‌شود تا با بازی بهینه‌تری روبرو باشیم. حتما در جریان هستید که اخیرا چند بازی در زمان عرضه با مشکلات فنی متعدد روبرو بودند. از طرفی رمدی به این نکته هم اشاره می‌کند که عرضه دیجیتال باعث شده تا آن‌ها قیمت بازی را افزایش ندهند.
انتشار تماما دیجیتالی بازی‌ها ممکن است گام مهمی برای پایان دادن به یکی از رایج‌ترین مشکلات اخیر بازی‌های مدرن باشد. همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم تعداد بازی‌هایی که در روز عرضه دچار مشکلات فنی هستند بسیار زیاد شده است. جریانی که شاید از سال 2020 و با عرضه بازی Cyberpunk 2077 بیشتر مورد توجه قرار گرفت و پس از این بازی، با عناوین بزرگ و کوچکی روبرو بودیم که با کیفیت بد فنی و گاها نصفه‌کاره عرضه شدند. در جدیدترین مثال می‌توان به عنوان Redfall اشاره کرد که با وجود انتظارات بالایی که از آن می‌رفت به یک اثر ناامیدکننده تبدیل شد و کیفیت بازی کاملا گویای این مسئله بود که توسعه بازی در میانی‌ترین حالت ممکن قرار داشته است. عجله ناشران و گاهی اوقات مدیریت بد تیم توسعه‌دهنده از اصلی‌ترین دلایل وضعیت بد بازی‌ها هستند. عرضه تماما دیجیتالی بازی‌ها هیچ چیزی را درباره کیفیت نهایی یک بازی تضمین نمی‌کند اما بالاخره تاثیراتی بر کیفیت اثر نهایی خواهد داشت.
یکی دیگر از نکات مورد توجه در این موضوع آن است که امروزه بازی‌های فیزیکی تنها به یک واسطه تبدیل شدند. بسیاری از بازی‌های مجبوب این روزها مثل Animal Crossing یا سری کال آو دیوتی به صورت ماهیانه محتواهای آنلاین مختلفی دریافت می‌کنند. برای دسترسی به این محتواها بازیکن باید از فضای دیجیتال و آنلاین استفاده کند و دیسک فیزیکی در این موقعیت کاربردی ندارد. البته که اخیرا نسخه‌های فیزیکی بازی کال آو دیوتی حتی یک اثر کامل هم نبودند و بازیکنان باید بخش‌هایی مثل کمپین بازی را به همراه آپدیت‌های بازی به صورت دیجیتالی دانلود می‌کردند. دریافت پشتیبانی‌های طولانی‌مدت از بازی‌ها هم نیازمند فضای دیجیتال است و همین موضوع نشان می‌دهد که دیسک‌های فیزیکی خیلی وقت است که از روند مدرن توسعه بازی‌ها دور شدند.
به طور مثال در چند سال اخیر بازی‌های لایوسرویس و آنلاین محور کمتر به سراغ فرم فیزیکی رفتند. بسیاری از این بازی‌ها برای ارائه محتوا از سرورهای مخصوص خودشان استفاده می‌کنند و چیزی در دیسک‌ها قرار نمی‌دهند. این اتفاق به طور ویژه‌تری برای بازی‌های Free to Play رخ می‌دهد. به همین دلیل دیسک‌های فیزیکی در این نقطه نقش یک واسطه فیزیکی را اجرا می‌کنند و هدف دیگری ندارند. یک اتفاق دیگر هم که در دنیای بازی‌های آنلاین رخ می‌دهد و باز هم به نفع انتشار فیزیکی بازی‌ها نیست، این موضوع است که برخی بازی‌ها به علت عدم استقبال خوب طرفداران یا حتی عدم انتشار برنامه درست برای پشتیبانی، خیلی زود به پایان خط می‌رسند. اتفاقی که اصلا برای بازیکنان امروزی غریب نیست. بازی‌هایی مانند LawBreakers یا Final Fantasy XIV (به صورت موقت) با گذشت چند مدت به پایان خط رسیدند و داشتن نسخه فیزیکی آن‌ها هیچ فایده‌ای برای خریدارش نداشت.
با این حال همان‌طور که اشاره کردیم، عرضه دیجیتالی بازی‌ها موضوع ناآشنایی برای مخاطبان بازی‌های ویدیویی نبوده است. سال‌هاست که اکثر بازی‌های مستقل به صورت دیجیتالی عرضه می‌شوند و انتشار نسخه فیزیکی آن‌ها یا به صورت ادیشن‌های خاص یا به شکل بسیار محدود بوده است. اما اخیرا مایکروسافت با انتشار دیجیتالی بازی Hi-Fi Rush نشان داد که بازی‌های AAA هم می‌توانند به این شکل عرضه شوند. بنابراین این روند انتشار موضوع غریبی نیست و تعداد نمونه‌ها کم نیستند.
دردسرهای انتشار تماما دیجیتالی
با وجود تمام مزایایی که انتشار دیجیتالی بازی‌ها برای سازندگان و ناشران دارد، اما آیا این روند باید به طور کامل انتشار فیزیکی بازی‌ها را کنار بزند؟ نه لزوما. خرید بازی‌های دیجیتال همچنان دردسرهایی دارد که شاید گارد مخالفان را همچنان بالا نگه دارد. به طور مثال یکی از مشکلات آن است که خرید دیجیتالی یک بازی تنها به حساب خریدار مرتبط است. اگر خریدار به هر دلیلی حساب خودش در پلتفرم را از دست بدهد به معنای آن است که دیگر دسترسی به عنوانی که برای آن هزینه کرده نخواهد داشت. در صورتی که در طرف بازی‌های فیزیکی، خریدار مالک مطلق آن دیسک است. می‌تواند آن را بفروشد یا پیش خودش نگه دارد و از آن دیسک روی کنسول‌ها و حساب‌های مختلف استفاده کند. موضوع دیگر آن است که با خرید فیزیکی بازی دیگر نیازی به اتصال به اینترنت نیست و می‌توان به طور مستقیم از تجربه بازی لذت برد. به این موضوع هم باید اشاره کرد که پیدا کردن نسخه دیجیتالی بازی‌ها راحت‌تر از نسخه فیزیکی‌ست اما محدودیت‌های نسخه فیزیکی به طور کلی کمتر است.
از طرفی نسخه فیزیکی برخی بازی‌ها سبب می‌شود تا اثر تا مدت‌ها زنده بماند. به طور مثال بسیاری از بازی‌های قدیمی همچنان با کنسول‌های مخصوصی که دارند قابل بازی هستند و ممکن است هیچ نسخه دیجیتالی از این عناوین وجود نداشته باشد. اتفاقی که بیشتر برای دوست‌داران کنسول نینتندو آشناتر است. البته که امروزه قابلیت بکوارد (Backward Compatibility) باعث شده تا برخی از بازی‌های قدیمی زنده بمانند و از طرفی ارزش دیسک‌های فیزیکی هم همچنان حفظ می‌شود.
دیگر مسئله‌ای که شایان توجه است و در بازار ایران مسئله آشناتری‌ست بحث خرید و فروش بازی‌ست. خرید بازی‌های دیجیتالی چالش‌های خاص خودش را هم دارد در صورتی که خرید بازی‌های فیزیکی سرراست‌تر است. بر سر بحث فروش بازی، فروش نسخه دیجیتالی بسیار سخت و تقریبا ناممکن است. اما بازی‌های فیزیکی را می‌توان به فردی قرض داد یا آن‌ها را در فروشگاه‌های مجازی یا فیزیکی فروخت. البته که خرید بازی به طور کلی در ایران با این ارقام چالش‌برانگیز است و فرم دیجیتال و فیزیکی اهمیت چندانی ندارد.
راهکارهایی وجود دارد تا مشکلات ناشی از انتشار تمام دیجیتالی بازی‌ها را رفع کند. به طور مثال بازی‌هایی که نیاز به توسعه طولانی مدت دارند، می‌توانند نسخه‌ای دیجیتال از بازی عرضه کنند و بعدها و با کامل شدن بازی، انتشار نسخه فیزیکی را نیز در نظر بگیرند. این گونه تاخیر محتواهای مختلف هم به مانند موضوعات مشابه با یک واکنش منفی روبرو نمی‌شود و طرفداران راحت‌تر این تاخیرات را قبول می‌کنند. این گونه سازنده زمان بیشتری برای بهبود وضعیت بازی دارد و بازیکن هم حق انتخاب بین نسخه دیجیتالی و فیزیکی را دارد. البته که این راه‌حل مطمئنی نیست و از سویی ممکن است انتقاداتی به همراه داشته باشد. بازیکنانی که به دنبال نسخه فیزیکی هستند در این شرایط باید بیشتر صبر کنند و از بازیکنان دیگر عقب می‌مانند. نگاه منفی‌تر آن است که ممکن است عدم استقبال از نسخه دیجیتالی سبب شود تا انتشار نسخه فیزیکی هم در میانه راه کنسل شود.
اگر نگاهی به بازه زمانی اکتبر بندازیم، شاید انتشار دیجیتالی بازی Alan Wake 2 چندان هم تصمیم بدی برای رمدی نباشد. بازی اول الن ویک به علت آن که به صورت همزمان با بازی Red Dead Redemption عرضه شد با فروش ضعیفی مواجه شد و حتی ممکن بود که فرنچایز الن ویک به طور کلی فراموش شود. از قضا نسخه دوم الن ویک هم با انتشار دو بازی بزرگ و موردانتظار Marvel’s Spider-Man 2 و Assassins Creed Mirage همزمان شده و قطعا انتشار تمام دیجیتالی و تگ قیمت 60 دلار، Alan Wake 2 را در وضعیت خاصی قرار می‌دهد.
علی‌رغم مشکلاتی که ذکر کردیم، انتشار تمام دیجیتالی بازی‌ها ممکن است به یک روتین عادی تبدیل شود و به نظر این اتفاقی‌ست که بالاخره رخ خواهد داد. چرا که دنیا به سمت دیجیتالی شدن حرکت کرده و سرویس‌های استریمینگ و کلاود قرار است آینده صنعت را در دست خودشان بگیرند. این اتفاق قطعا به بهبود کیفیت بازی‌ها کمک می‌کند اما در این بین روند مالکیت و حق انتخاب بازیکن و البته ماندگاری بازی‌های قدیمی از بین می‌رود. اما هنوز به دوره تمام دیجیتالی دنیای بازی‌ها نرسیدیم و زمان برای پیدا کردن راه‌حل مناسب برای آینده وجود دارد. شاید ناشران بتوانند فرمول بهتری نسبت به رمدی پیدا کنند و علاوه بر حرکت بر مسیر پیشرفت، راهکاری برای حفظ سنت‌ها را هم ارائه دهند.
دیسک فیزیکی به نظر من اصلا نباید حذف بشه حتی اگه فقط یک درصد بازار هم باشه یعنی ریشه ها رو نباید فراموش کرد .