نگاهی به بهترین آنتولوژی‌های دنیای سینما

تماشای کوتاه و یهویی، سبک سلیقه‌ای خاصی را می‌طلبد. چه با یک سیتکام انیمیشنی روبرو باشیم چه با یک سریال دراما از شبکه‌ی اچ‌بی‌او، بعضی از ما واقعاً توان ساعت‌ها وقت گذاشتن برای روایت‌های طولانی را نداریم. فیلم، از این نظر بهتر است چرا که با یک نفس تمام محتوا را روبروی بیننده قرار می‌دهد؛ چه نود دقیقه باشد چه سه ساعت، در یک نوبت می‌توان آن را صرف کرد! اما می‌دانید بهترین پیشنهاد، برای چنین سلیقه‌ی دمدمی مزاج و تنوع‌طلبی چیست؟ فیلم‌های مجموعه‌ای یا آنتولوژی، کلکسیونی گلچین شده از چند قطعه کوتاه سینمایی ارائه می‌کنند که به عنوان یک میان وعده یا یک تماشای کوتاه، واقعاً عالی هستند.

فیلم‌های آنتولوژی را زیاد در تئاترها نمی‌بینیم و مثل هر فرم سینمایی دیگر، با چالش‌های مخصوص به خود روبرو هستند؛ کیفیت نامتوازن بین قسمت‌ها، عدم ارتباط معنادار بین قسمت‌های متفاوت و ناهماهنگی بین کارکنان، همگی می‌توانند یک چنین فیلمی را آلوده کنند. با این حال، فرم آنتولوژیک به سازندگان این اجازه را می‌دهد که آزادانه دست به خلاقیت بزنند و تجارب جدید بیافرینند؛ کاری که با روایت‌های طولانی‌تر توان انجامش را ندارند. نتایج به دست آمده مسلماً نابرابر خواهد بود، اما بهترین فیلم‌های آنتولوژی نمونه‌های موفقی هستند که در آن‌ها تلاش خلاقانه به خوبی به ثمر نشسته است؛ در آن‌ها با تلاش‌هایی منحصر به فرد روبرو می‌شویم که لحن روایی، درون‌مایه و ساختار، همگی آزموده می‌شوند و تجارب جدیدی از این ابزارهای سینمایی بیرون می‌زند.

Invitation to the Dance (1956)

سال انتشار	1956
کارگردان	جین کلی
بازیگران	تامارا تومانوا، ایگور یوسکویچ، تامی رال
امتیاز IMDB	6.4

استودیو MGM و جین کلی (Gene Kelly)، هر دو درباره Invitation to the Dance شک‌ها و ملاحظاتی داشتند؛ در اینجا کلی برای اولین بار به عنوان یک کارگردان تنها، در پروسه تولید پر مشکل فیلم حضور دارد. استودیو اطمینان زیادی به جذابیت تجاری این اثر داشت و کلی را مجبور به حضور در تقریباً تمام این فیلم کرد. او قصد داشت که فیلم را به روی پرده سینما ببرد و در دسترس تعداد زیادی از علاقه‌مندان قرار دهد اما نهایتاً متقاعد شد که تلویزیون مقصد نهایی Invitation to the Dance خواهد بود. اما برنامه‌های رقص تلویزیونی در دهه 1950 میلادی اصلاً سطح تولیدی به این اندازه نداشتند و هیچ کجا همانند سه سکانس باله که در اینجا ارائه می‌شود، این چنین با رقصنده‌های مشهور بین المللی روبرو نبودیم.

اینکه یک استودیوی بزرگ اجازه می‌دهد ستاره‌ای بزرگ یک فیلم مین‌استریم که تماماً بر اساس پانتومیم و طراحی رقص‌های پیچیده است را کارگردانی کند، چیزی می‌باشد که امروزه کمتر شاهدش هستیم؛ بخاطر همین دلیل هم شده باید سری به این فیلم زد. همچنین باید افزود که روایت داستان از طریق صحنه‌های رقص واقعاً شگفت‌انگیز است و با طراحی‌های سبک‌دار ترکیب شده است؛ خصوصاً می‌توان به سکانس Sinbad the Sailor اشاره کرد که در آن ترکیبی رویاگونه با انیمیشن‌های ساخته شده توسط Hanna-Barbera را می‌بینیم.

Coffee and Cigarettes (2003)

سال انتشار	2003
کارگردان	جیم جارموش
بازیگران	روبرتو بنینی، استیون رایت، کیت بلانشت
امتیاز IMDB	7.0

فرمت انتولوژی مختص به فیلم نمی‌باشد، نمونه‌های بسیار زیاد و موفقی در ادبیات و تئاتر هم وجود دارند که از این چارچوب هنری بهره برده‌اند. اثر Coffee and Cigarettes، مجموعه‌ای از فیلم‌های کوتاه ساخته شده توسط جیم جارموش می‌باشد که شباهت زیادی به مجموعه‌های ساخته شده در قالب نمایشنامه دارد؛ با گروه بازیگران ساده و مکان مشابهی که در آن تمام قسمت‌های مجموعه فیلم‌برداری شده‌اند، الهامات مشخصی از تئاتر دیده می‌شود. روایت خیلی کمی در هر قسمت از فیلم وجود دارد و دیالوگ‌های بین موزیسین‌ها و بازیگرها ممکن است گاهی نپخته و بی‌هدف بنظر برسند؛ با این حال نمی‌توان انکار کرد که ترکیب‌هایی مثل آلفرد مولینا (Alfred Molina) و استیو کوگن (Steve Coogan) یا کیت بلانشت، باعث بالا رفتن سطح هماهنگی بر روی صحنه شده است و ارتباط‌های جالب و معناداری شکل داده است.

درون‌مایه‌هایی که گاه طنز هستند و گاه تاریک، به موضوعاتی مثل شهرت، اعتیاد و ارتباطات بیناشخصی می‌پردازند؛ ترکیب این موضوعات با فیلم‌برداری سیاه و سفید، سبک کاملاً خاصی دارد.

بطور کلی، اگر دوست دارید که چندین روایت جذاب را در قالبی جذاب ببینید، Coffee and Cigarettes به شما پیشنهاد می‌شود.

Spirits of the Dead (1968)

سال انتشار	1968
کارگردان	روژه وادیم، لویی مال، فدریکو فلینی
بازیگران	جین فاندا، ترنس استامپ، آلن دلون
امتیاز IMDB	6.4

اگر قبول کنیم که فیلم‌های موجود در یک آنتولوژی می‌توانند نابرابر باشند؛ یعنی بعضی از آن‌ها کیفیت بالاتر و متفاوتی نسبت به بقیه از خود نشان بدهند، پس باید اجازه دهیم که همان فیلم‌های بهتر، کل بار مجموعه را بدوش بکشند! برای نمونه Spirits of the Dead را داریم که در آن سعی شده سه داستان کوتاه از ادگار الن پو به روی صحنه نمایش برود؛ سه کارگردان متفاوت این قسمت‌ها را کارگردانی کرده‌اند؛ قسمت آغازین کار Metzengerstein است که توسط راجر وادیم کارگردانی شده، از نظر بصری بسیار زیباست اما هیجان و بار درام آن به اندازه کافی قوی نیست. William Wilson به کارگردانی لویی مال، در سطح بسیار بهتری قرار دارد و در طی آن شاهد هنرنمایی بی‌نظیر آلن دلون هم هستیم. با این حال، نقطه اوج این مجموعه، بدون شک قسمت پایانی آن یعنی Toby Dammit است که بازآفرینی نه چندان وفاداری از داستان Never Bet the Devil Your Head می‌باشد؛ کارگردانی آن بر عهده فدریکو فلینی، کارگردان بزرگ ایتالیایی بوده است و تفاوت‌های ایجاد شده در این فیلم کوتاه در مقایسه با داستان اصلی بسیار زیاد می‌باشد، اما می‌توان ردپای سبک پو را در اتمسفر مالیخولیایی فیلم پیدا کرد.

Creepshow (1982)

سال انتشار	1982
کارگردان	جورج رومرو
بازیگران	هل هالبروک، آدرین باربو، فریتس ویور
امتیاز IMDB	6.8

از کمیک‌های EC برای ساختن انتولوژی‌های زیادی استفاده شده است؛ مثلاً Britain’s Amicus Productions چندین داستان آن را برای Tales from the Crypt در دهه 70 میلادی استفاده کرد. جورج رومروی کارگردان و استفن کینگ نویسنده ترجیح دادند که برای اقتباس به سراغ Creepshow بروند که کمیک‌بوکی مفرح، رنگارنگ و پر از طراحی‌های افراط‌گونه است. خدمه ساخت این انتولوژی اوقات خوب و شادی را در طول ساختش گذراندند.

اسفتن کینگ خودش در یکی از قسمت‌ها به عنوان جوردی وریل ایفای نقش می‌کند. هل هالبروک (Hal Holbrook) در یکی از قسمت‌ها به دنبال انتقام گرفتن از هیولای یخی می‌باشد و حضور لزلی نیلسن (Leslie Nielsen) هم در بسیاری از قسمت‌ها، به عنوان ویلن داستان، پررنگ و قابل توجه است.

در رابطه با کارگردانی رومرو نیز باید گفت که احتمالاً تعجب خواهید کرد که چقدر صحنه‌پردازی‌ها روشن و مفرح صورت گرفته و او چقدر در استفاده‌اش از تم‌ها و مفاهیم موجود در کمیک‌ها، آزادانه عمل کرده است. این دقیقاً مخالف با تصویری می‌باشد که از دیگر آثار رومرو که اکثراً تاریک و گرفته هستند، در ذهن داریم.

The Uncanny (1997)

سال انتشار	1977
کارگردان	کلود هِرو
بازیگران	پیتر کوشینگ، ری میلند، جوان گرینوود
امتیاز IMDB	5.7

تولید کنندگان آثار ترسناک تمایل بیشتری به فرمت آنتولوژی دارند و آثار خیلی خوبی می‌توان در این ژانر پیدا کرد که کمتر شناخته شده‌اند. The Uncanny یکی از نمونه‌های خیلی خوب در این زمینه است که غول‌های بازیگری در ژانر ترسناک مثل پیتر کوشینگ (Peter Cushing) و دونالد پلزنس (Donald Pleasance) را در خود جای داده. پلزنس به عنوان برگ برنده این مجموعه در آخرین قطعه حضور پیدا می‌کند، در حالی که کوشینگ خودش را در قامت یک تئوریستین پارانوییک و توطئه‌جو معرفی کند که باور دارد گربه‌ها با قدرت‌های اهریمنی خود به زندگی انسان‌ها تأثیر می‌گذارند. قطعه میانی این مجموعه نیز درباره دختری به حضانت گرفته شده است که توسط ناخواهری خود مورد سواستفاده قرار می‌گیرد، شاید ارتباط گرفتن با آن کمی سخت باشد اما پایان‌بندی راضی کننده‌ای دارد.

History of the World, Part 1 (1981)

سال انتشار	1981
کارگردان	مل بروکس
بازیگران	مل بروکس، دام دی‌لوئیس، مدلین کان
امتیاز IMDB	6.8

با بک‌گراند کاری که از مل بروکس در تلویزیون و اسکچ کمدی (Skecth Comedy) سراغ داریم، برایمان تعجب برانگیز است وقتی می‌بینم تنها یک آنتولوژی از او وجود دارد. در History of the World, Part I، موضوعات بسیار متفاوتی به تصویر کشیده شده است؛ از The Ten Commandments تا Star Wars، در این آنتولوژی تنوع وجود دارد و هر کدام مدت زمان متفاوتی دارند. طولانی‌ترین و مهم‌ترین قطعه شاید The Roman Empire باشد که در آن بازیگران مهم‌تری ایفای نقش کرده‌اند و پرخرج‌تر و فصیح‌تر می‌باشد. این مجموعه با سریالی تلویزیونی، یک دهه بعد ادامه پیدا کرد ولی سبک کاری بروکس تقریباً دست‌نخورده با همان کمدی و مشخصه‌های سبک خودش، در آن دیده می‌شود. بطور کلی این مجموعه برای آشنایی با بروکس و توانایی‌های او، عالی است.

Paris, je t’aime (2006)

سال انتشار	2006
کارگردان	برادران کوئن، آلفونسو کوارون، الکساندر پین، وس کریون، تام تیکور، گاس ون سنت
بازیگران	استیو بوشمی، ناتالی پورتمن، ولیم دفو، الایجا وود، مگی جیلنهال
امتیاز IMDB	7.2

اولین مجموعه از سری Cities of Love، یعنی Paris, je t’aime که توسط امانوئل بنبیهی (Emmanuel Benbihy) تهیه شده است، هنوز به عنوان بهترین و جذاب‌ترین مجموعه‌ی این سری به حساب می‌آید و بیشترین داستان‌ها را روایت می‌کند. 18 تا از 20 منطقه‌ی پاریس در خلال داستان‌های متنوعی که موضوعاتی مثل غم، شادی و درد را روایت می‌کنند، به نمایش درآمده‌اند. کارگردان‌هایی که در این مجموعه همکاری کرده‌اند، تعدادی از برگزیدگان این حرفه به حساب می‌آیند؛ مثلاً یک قطعه پنج دقیقه‌ای به کارگردانی آلفونسو کوارون وجود دارد که داستان پدر و دختری را روایت می‌کند، الکساندر پین در قطعه‌ای دیگر تلاش و ذوق یک دانشجوی زبان را به تصویر می‌کشد، با وینچنزو ناتالی به دل یک پاریس گوتیک می‌رویم و وس کریون المان‌های ترسناک را با فانتزی عاشقانه ترکیب می‌کند! پاریس در این مجموعه مثل یک نقطه ثقل می‌باشد که داستان‌های جذاب و خلاقانه‌ای در محوریت آن روایت می‌شوند.

From Beyond the Grave (1974)

سال انتشار	1974
کارگردان	کوین کانر
بازیگران	پیتر کوشینگ، دونالد پلزنس، دیوید وارنر
امتیاز IMDB	6.6

آنتولوژی‌های ساخته شده توسط Amicus Pictures را چه به عنوان فیلم مجزا در نظر بگریم و چه به عنوان سریال، در نوع خود بی‌رقیب هستند. From Beyond the Grave، یکی از دیگر از کارهای خوب در این ژانر است؛ در اینجا داستان مغازه‌داری اخلاق‌گرا با بازی پیتر کوشینگ را دنبال می‌کنیم که هر چهار قسمت به او و زندگی‌اش مرتبط هستند؛ در واقع این داستان‌ها از نوشته‌های R. Chetwynd-Hayes اقتباس شده‌اند.

همواره معامله‌گرانی به مغازه‌ی عتیقه فروشی کوشینگ سر می‌زنند و آنجا را با اشیایی زیبا و گرانبها ترک می‌کنند؛ نکته اما در اینجاست که هر خرید با یک شگفتی به عنوان جایزه همراه خواهد شد. نوع این جایزه بسته به اینکه معامله چقدر صادقانه و دقیق صورت گرفته، متفاوت خواهد بود.

قطعه‌ی The Gatecrasher، با حضور دیوید وارنر (David Warner) احتمالاً جالب‌ترین قسمت باشد، در حالی که The Door مشخصاً از کیفیت فنی و جلوه‌های بهتری برخوردار است. کوشینگ نیز مسلماً برجسته‌ترین نکته این آنتولوژی می‌باشد که با نقش آفرینی خود توانسته جذابیت خطرآلود را به خوبی بازتاب کند.

The French Dispatch (2021)

سال انتشار	2021
کارگردان	وس اندرسون
بازیگران	بنسیو دل تورو، بیل مری، تیلدا سوینتن، تیموتی شالامی، فرانسیس مک دورمند
امتیاز IMDB	7.1

قسمت‌های The French Dispatch، ارتباط بسیار نزدیک‌تری به یکدیگر دارند در قیاس با دیگر انتولوژی‌ها. هر کدام از قطعه‌های این آنتولوژی، در واقع عناوینی هستند که توسط روزنامه نگاران برای آخرین نسخه‌ی نشریه نوشته شده‌اند؛ نشریه‌ای که به تازگی بخاطر مرگ ویراستارش تعطیل شده است. سبک بصری وس اندرسون در همه جای این فیلم قابل مشاهده است و تم‌های کنایه آمیز و مالیخولیایی هم مثل همیشه قابل مشاهده هستند.

رویکردی که نسبت به روزنامه نگاری در اینجا وجود دارد، رویکردی واقع‌گرایانه نیست و به ساز و کار مجله‌نویسی یا اینکه چگونه یک مقاله نشر می‌شود، کاری نداریم؛ در واقع The French Dispatch، با هر قطعه راهی برای بزرگداشت حرفه نگارش پیدا می‌کند و هر داستان صدای داستان‌گو و ادیتور آن قطعه را منعکس می‌کند.

The Ballad of Buster Scruggs (2018)

سال انتشار	2018
کارگردان	برادران کوئن
بازیگران	تیم بلیک نلسون، لیام نیسون، جیمز فرانکو
امتیاز IMDB	7.3

The Ballad of Buster Scruggs مجموعه‌ای بسیار جذاب از فیلم‌های کوتاه ساخته شده توسط برادران کوئن است. این مجموعه با قطعه‌ای که هم‌نام با آنتولوژی است، آغاز می‌شود؛ یک کابوی که کلاهی سفید بر سر دارد در حال آواز خواندن به قتل عام خلافکاران می‌پردازد و شاهد یک استهزای جذاب از کلیشه‌های سبک وسترن هستیم؛ همچنین باید اشاره کرد که بازی تیم بلیک نلسون (Tim Blake Nelson) واقعاً مفرح و دیدنی است. بقیه کلکسیون نیز فوق‌العاده سرگرم‌کننده است و تجربه‌ی سینمایی بسیار راضی کننده‌ای ارائه می‌دهد. برادران کوئن با قطعه‌های Near Algodones، All Gold Canyon و The Gal Who Got Rattled هم گل کاشته‌اند.

Kwaidan (1964)

سال انتشار	1964
کارگردان	ماساکی کوبایاشی
بازیگران	رنتارو میکونی، کیکو کیشی، میچیو آراتاما، میساکو واتانابه
امتیاز IMDB	7.9

تعداد فیلم‌های ترسناک کمی، حتی توانسته‌اند نزدیک به بلندپروازی‌های هنری Kwaidan بشوند. اقتباس ماساکی کوبایاشی از کارهای لفکادیو هرن (Lafcadio Hearn)، چیزی را به نمایش می‌گذارد که گیلرمو دل تورو از آن به عنوان «پروتئین چشم» یاد می‌کند؛ ویژوال‌های دست‌سازی که خودشان ماده‌ای برای روایت داستان به حساب می‌آیند. رنگ‌ها وحشی هستند و مصنوعات به کار گرفته شده در بسیاری از صحنه‌ها برای ایجاد حالتی رویاگونه است. تصویر سازی‌ها انگار که مستقیماً بر گرفته از سنت‌های ژاپنی، نقاشی‌ها و چاپ‌های چوبی آن‌ها هستند. بازی بازیگران را هم نباید فراموش کرد که واقعاً کیفیتی چشم‌گیر دارند؛ بطور کلی هیچ بخشی از آنتولوژی Kwaidan، تجربه‌ای ناامید کننده نخواهد بود. بهترین قطعه را هم اگر بخواهیم انتخاب کنیم احتمالا The Woman of the Snow باشد.

Fantasia (1940)

سال انتشار	1940
کارگردان	ساموئل آرمسترانگ، جیمز آلگار، بیل رابرتز، پائول ساترفیلد، بن شارپستین
بازیگران	-
امتیاز IMDB	7.7

تولید آنتولوژی Fantasia به زمانی برمی‌گردد که والت دیزنی در اوج شور و حرارت خود برای تولید انیمیشن قرار داشت و به دنبال یک سرگرمی همیشگی می‌گشت؛ چیزی مشابه با کنسرت‌های موسیقی که هر ساله بتوان آن را در تئاتر به نمایش درآورد. نتیجه‌ی حاصل شده از این بلندپروازی چیزی نبود جز آنتولوژی Fantasia، که البته خیلی زود با عملکرد ضعیفش در باکس آفیس باعث ایجاد نگرانی در استودیو شد و شوق والت را به کمترین حالت ممکن رساند.

با این حال نمی‌توان انکار کرد که این انیمیشن یکی از شجاعانه‌ترین و چالش برانگیزترین آثاری است که تا به حال دیده‌ایم؛ آثار کمی را می‌توان پیدا کرد که به اندازه قطعه Toccata and Fugue، تجربی باشند یا مثل The Nutcracker Suite نمایشی بی‌نقص از رقص باله ارائه دهند یا همانند A Night on Bald Mountain / Ave Maria، شوکی روحی به بیننده وارد کنند.

خواهر زاده والت دیزنی یعنی روی ای. دیزنی (Roy E. Disney) سعی داشت که با Fantasia 2000 همان بلندپروازی قدیمی را زنده کند که از حق هم نگذریم، اثری واقعاً با کیفیت و شگفت‌انگیز بود اما ادامه پیدا نکرد.

بطور کلی Fantasia (1940) جواهری‌ست که بر روی تاج استودیو قرار دارد و بهترین آنتولوژی می‌باشد که می‌توانید پیدا کنید.

جمع‌بندی

آنتولوژی، کلکسیونی از چندین فیلم کوتاه را به بینندگانی ارائه می‌کند که وقت کافی برای تماشای داستان‌های بلند را ندارند و ترجیح می‌دهند که به صورت قطعه قطعه و کوتاه با مدیوم فیلم سرگرم بشوند. در مقاله‌ای که خواندید تعدادی از بهترین و متنوع‌ترین آنتولوژی‌ها را به شما معرفی کردیم که این فرصت را فراهم می‌کنند تا با داستان‌های خلاقانه و شگفت‌انگیز زیادی روبرو بشوید.