نگاهی به چهل و سومین جشنواره فیلم فجر

پرواز سیمرغ‌های جشنواره چهل سوم

در روز‌های گذشته با شروع چهل و سومین جشنواره فیلم فجر در نهایت با رسیدن اختتامیه آن در شب ۲۲ بهمن سرانجام سیمرغ‌های بلورین بر شانه برندگان این دوره جشنواره نشست. به همین منظور ما در این مطلب از مقالات ویجیاتو می‌خواهیم نگاهی کوتاه به جشنواره فیلم فجر داشته باشیم.

اما پیش از بررسی این دوره، باید برای جوان‌هایی که آگاهی ندارند بگویم که جشنواره فیلم فجر، یکی از مهمترین رویدادهای سینمایی در ایران است که هر ساله به مناسبت پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه برگزار می‌شود. این جشنواره نه تنها به عنوان یک رویداد فرهنگی و هنری، بلکه به عنوان نمادی از سینمای ایران در سطح بین‌المللی شناخته می‌شود.

جشنواره فیلم فجر برای اولین بار در سال ۱۳۶۱ و به مناسبت دهه فجر و پیروزی انقلاب برگزار شد. این جشنواره با هدف حمایت از سینمای ملی و تشویق فیلمسازان ایرانی به تولید آثار سینمایی متناسب با ارزش‌های انقلاب اسلامی ایران تأسیس شد. در ابتدا، این جشنواره بیشتر جنبه دولتی و تبلیغاتی داشت، اما به مرور زمان به یک رویداد حرفه‌ای و معتبر در عرصه سینمای ایران تبدیل شد.

جشنواره فیلم فجر به عنوان بستری برای معرفی و حمایت از فیلم‌های ایرانی طراحی شده است. این جشنواره به فیلمسازان ایرانی فرصت می‌دهد تا آثار خود را به نمایش بگذارند و با مخاطبان و منتقدان ارتباط برقرار کنند. خب اکنون پس از این مقدمه بیایید نگاهی کوتاه و مفید به چهل و سومین دوره جشنواره فیلم فجر داشته باشیم.

پدیده چهل و سومین جشنواره فجر: بچه‌ مردم

کمدی درام «بچه مردم» یک طنز ساده اما شیرین است که می‌تواند به سادگی لبخند به لب مخاطب هدیه کند. محمود کریمی به عنوان کارگردان فیلم اولی، سعی می‌کند با دوری از کلیشه‌ها و لودگی‌های رایج کمدی‌های ایرانی که تکیه بر دیالوگ‌های طولانی و بازی با کلامت سبُک دارند، یک طنز برآمده از موقعیت‌های شیرین و شخصیت‌های جالب خلق کند.

بچه مردم نوعی فانتزی است که بین فضای سورئال و رئالیسم اجتماعی در رفت و آمد است. لازم است بگویم کریمی در روزگاری که در این سینما رنگ و بویی از ژانر ندارد، توانسته یک ترکیب جالب از کمدی رمانتیک با چاشنی فانتزی خلق کند. استفاده از یک بازه تاریخی و روایت داستان فیلم در روزهای ابتدایی پیروزی انقلاب که فضای سیاسی اجتماعی متفاوتی بر ایران حاکم بود، به محیط فانتزی و بهتر شدن قصه بسیار کمک کرده است.

جالب اینجاست در این فضای سرد و خشک سینمای ایران، بچه مردم از نگاه فضای بصری و فرم رنگارنگ و لحن کمدی‌ درونش، با فیلم‌های وس اندرسون مقایسه می‌شود. با این تفاسیر بچه مردم یکی از فیلم‌های حال خوب‌کن این جشنواره است که می‌توان آن را به سادگی پدیده جشنواره امسال نامید.

کمدی آنتیک، پاشنه آشیل پر حاشیه جشنواره

در تمام طول این سال‌های برقراری جشنوازه فیلم فجر، آثار سینمای کمدی جزئی ماندگار از این جشن سینمایی بودند، اما در سالیان اخیر جنس کمدی سینمای ایران با شوخی‌های کلامی و جنسی همراه شده است که دور از جایگاه فرهنگی والای سینمای ایران است. ولی چه خوب چه بد، فیلتر خاصی برای عدم ورود چنین آثاری به جشنواره وجود ندارد، به همین منظور امسال نیز با چنین فیلم‌هایی در مسابقه سینمای ایران روبرو هستیم.

اما شاید پرحاشیه ترین فیلم کمدی این جشنواره فیلم آنتیک بود؛ این فیلم با یک موضوع خاص و در فضای پیش از انقلاب به قصه یک امازاده قلابی می‌پردازد. آنتیک از همان اکران اول، با موجی از نقدها، مخالفت‌ها و برداشت‌های مختلف مواجه شد. برخی آن را فیلمی هجوآمیز و پر از شوخی‌های نامناسب می‌دانستند، اما عمده منتقدین و مردم آن را به توهین به مقدسات متهم کردند، و برخی دیگر به ضعف‌های فیلمنامه و گسست‌های منطقی آن پرداختند.

حتی کار به جایی کشید که مسعود فراستی این فیلم را توهین به ایران و انقلابی‌گری و حتی مقدسات دینی و امام حسین متهم کرد. شوخی‌های زننده این فیلم با ختنه‌سوران، جنازه و برخی نشانه‌های مذهبی از ایرادات پرحاشیه این فیلم است. با این تفاسیر باید دید چنین فیلم مملو از حاشیه به اکران عمومی خواهد رسید یا به سرنوشت فیلمی چون مارمولک دچار خواهد شد.

در مجموع جشنواره فیلم فجر یک رویداد ملی است و در آن باید فیلم‌های مهم و تأمل‌برانگیز نمایش داده شود، اما شبه کمدی‌هایی مثل صددام، کفایت مذاکرات یا تاکسیدرمی و اثری چون آنتیک به اعتبار جشنواره خدشه وارد کرده است و باید پرسید این فیلم‌ها با چه تفکری انتخاب شده‌اند؟

سینمای دفاع مقدس، اِلمان همیشه موفق جشنواره

سینمای دفاع مقدس به عنوان یک ابزار فرهنگی، بخشی از تاریخ معاصر ایران را ثبت کرده است. این فیلم‌ها به نسل‌های بعدی کمک می‌کنند تا با وقایع جنگ عراق در برابر ایران آشنا شوند و ارزش‌های دفاع از میهن را درک کنند. به سادگی می‌توان گفت این ژانر سینمایی به حفظ هویت ملی و فرهنگی ایران کمک می‌کند و یادآور مقاومت و ایستادگی مردم ایران در برابر تجاوز خارجی است.

اما در جشنواره چهل و سوم فیلم فجر، به رسم گذشته آثاری در گونه دفاع مقدس نمایش داده شدند و سیمرغ‌های فراوانی را نیز به خانه بردند. اما شاخص‌ترین آنها فیلم‌های «شمال از جنوب غربی»، «اشک هور» و «خدای جنگ» و البته فیلم «پیشمرگ» بودند. از دیگر آثار شاخص دفاع مقدسی این جشنواره می‌توان به «صیاد»، «ناتوردشت» و «اسفند» اشاره کرد.

اما نکته این بخش جشنواره عدم توجه به دو اثر به ظاهر بهتر این شاخه در نامزدی‌های سیمرغ بلورین بود، منظور من دو فیلم خدای جنگ و ناتوردشت است. اما باید بدانید در میان آثار این شاخه حسین دارابی، کارگردان مطرح سینمای ایران، با فیلم جدید خود خدای جنگ بار دیگر به سراغ تاریخ معاصر ایران رفته است. این فیلم که به روایت مقطعی مهم از جنگ تحمیلی می‌پردازد، در جشنواره فیلم فجر امسال اکران شد و به عنوان سومین اثر بلند سینمایی او، مورد توجه مخاطبان و منتقدان قرار گرفت.

جالب اینجاست عده‌ای حتی خدای جنگ را با اپنهایمر نولان مقایسه کردند، خدای جنگ تنها یک داستان از مقاومت ایران در برابر عراق نیست، بلکه روایتی واقعی و پرتنش از نبوغ، ایستادگی و جنگی پنهان در دل یک نبرد آشکار است؛ داستانی که به نقش بی‌بدیل شهید حسن طهرانی‌مقدم و یارانش در توسعه توان دفاعی و موشکی ایران می‌پردازد.

دستاورد فنی جشنواره چهل و سوم: موسی کلیم الله

فیلم موسی کلیم‌الله به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا یکی از آثار مهم سینمای ایران است که به روایت داستان زندگی حضرت موسی (ع) پرداخته است. این فیلم که به عنوان یک پروژه سینمایی برگرفته از سریالی با همین نام ساخته شده، به نحوی پیچیدگی‌های تاریخی و دینی را با تکنولوژی‌های نوین سینمایی پیوند زده و از این رو در کانون توجه قرار گرفته است.

جالب است بدانید محمد تقی فهیم، منتقد شناخته شده سینمای ایران، فیلم موسی کلیم الله ابراهیم حاتمی کیا را باشکوه‌ترین و بهترین فیلم تاریخی-مذهبی سینمای ایران دانست. پروژه ساخت سریالی درباره حضرت موسی به سال‌ها قبل برمی‌گردد. زمانی که فرج‌الله سلحشور در ادامه فیلم‌ها و سریال‌های تاریخی مذهبی که می‌ساخت، قرار بود درباره زندگی این پیامبر هم سریال بسازد. اما مرگ به او مهلت ساخت این اثر را نداد.

پس از چند سال ابراهیم حاتمی‌کیا قرار شد این اثر را بسازد. حالا در جشنواره امسال نسخه سینمایی یا به عبارتی پایلوت فصل اول این پروژه که مربوط به دوران تولد حضرت موسی است پا به جشنواره گذاشته و موفق به کسب جوایز فراوانی شده است.

اما هنگام بحث در مورد پروژه موسی کلیم‌ الله، اول و آخر باید به ویژگی‌های فنی آن اشاره کرد که دستاوردی جدید را به سینمای ایران اضافه کرده است که در جهت صنعتی شدن سینما یک امتیاز ویژه است. باید توجه کرد که به دلیل روایت داستان در دوران فراعنه مصر، فیلم به جلوه‌های ویژه خاصی احتیاج داشته. شاید حرف بیراهی نباشد که بیش از 70 درصد صحنه‌ها با واقعیت مجازی در پس‌زمینه ساخته شده‌اند. کاری که در سال‌های اخیر با پروژه مندلورین بیش از پیش به چشم آمد.

حاتمی‌کیا و گروهش این تکنولوژی را به خدمت گرفتند تا بتوانند واقعیت آن دوران را به خوبی تصویر کنند. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد «موسی کلیم‌الله» نورپردازی آن است که به فضاسازی قصه و باورپذیری آن در آن دوران بسیار کمک می‌کند. موسیقی، گریم و طراحی لباس هم به کمک دیگر عوامل آمده و فیلم را از نظر فنی به یکی از پدیده‌های جشنواره امسال بدل کرده است. در واقع می‌توان گفت ابراهیم حاتمی‌کیا با در خدمت گرفتن این تکنولوژی، انقلابی در عرصه ساخت آثار تاریخی را آغاز کرد و فیلم او را می‌توان آغازگر یک اتفاق نو و بدیع در صنعت سینما و سریال‌سازی ایران به شمار آورد.

«زیبا صدایم کن» کانون پرورش فکری، بهترین فیلم جشنواره!

«زیبا صدایم کن» فیلم جدید کانون پرورش فکری به کارگردانی رسول صدرعاملی و تهیه‌کنندگی سیدمازیار هاشمی و مشارکت بنیادسینمایی فارابی که در بخش مسابقه جشنواره فجر حضور داشت، نامزد دریافت ۱۰ سیمرغ از این جشنواره شده بود. این فیلم یک اقتباس سینمایی از کتاب «زیبا صدایم کن» نوشته فرهاد حسن‌زاده از تولیدات کانون پرورش فکری و مناسب برای گروه سنی نوجوان است.

داستان «زیبا صدایم کن» با مرکزیت دختری ۱۵ ساله روایت می‌شود که در موسسه‌ای زیر نظر بهزیستی زندگی می‌کند. مادر او ازدواج کرده و پدرش به سبب بیماری روانی در آسایشگاه بیماران روانی بستری است. اما این اثر ساخته رسول صدرعاملی یکی از کارگردانان مطرح سینمای ایران است که فیلم‌هایش اغلب با نگاهی اجتماعی و روان‌شناختی همراه هستند، و این اثر او نیز خارج از این مدار قرار نمی‌گیرد.

برای آن‌هایی که با سینمای صدرعاملی آشنا نیستند، دانستن این نکته نیاز است که صدرعاملی در فیلم‌هایش به مسائل اجتماعی و مشکلات جامعه ایرانی می‌پردازد. او سعی می‌کند با نگاهی واقع‌گرایانه، چالش‌های زندگی روزمره مردم را به تصویر بکشد. صدرعاملی در فیلم‌هایش نگاهی انسانی و دلسوزانه به شخصیت‌ها دارد. او سعی می‌کند با همدلی و درک، زندگی و مشکلات آن‌ها را به تصویر بکشد. و اکنون زیبا صدایم کن نیز بر همین پاشنه می‌چرخد.

خب ما در این مطلب سعی کردیم نگاهی کوتاه به چهل و سومین دوره جشنواره فیلم فجر داشته باشیم، جشنواره‌ای که برای رسیدن به موفقیت کماکان کاستی‌های فراوانی چه در انتخاب عناوین و چه در تعداد آثار و مدل داوری‌ها دارد. اما در روزگاری که حال سینمای جهان خوب نیست، نباید از وضعیت اورژانسی سینمای ایران شکایت عجیبی داشت. حالا شما به ما بگویید که آیا آثار این دوره را دنبال کردید، و به نظر شما بهترین اثر چه فیلمی بود؟!