۱۰ کنسول رترو که کیفیت صدایی تکرار نشدنی داشتند

به عقیده من یکی از دلایلی که امروزه افرادی زیادی در حال بازگشت به گذشته هستند و کنسول‌های رترو را برای تجربه بازی‌ها انتخاب می‌کنند، این است که بازی‌ها و کنسول‌های مدرنی که عرضه می‌شوند عملا محصولاتی یکسان هستند و تفاوت چندان زیادی توسط کاربر حس نمی‌شود.

این موضوع در بحث صدا نیز کاملا صدق می‌کند و این پدیده در این بخش هم صدق می‌کند. بازی‌های امروزی می‌توانند صدای فشرده‌نشده را مستقیما با استفاده از قابلیت‌های صوتی خود کنسول پخش کنند. اما کنسول‌های قدیمی هر کدام روش کاملا متفاوتی برای تولید صدا داشتند که بسته به دوره‌ای که عرضه شده بودند متفاوت بود. در این مقاله از ویجیاتو به معرفی و بررسی کنسول‌هایی رترو می‌پردازیم که در بخش صدا حرف‌های زیادی برای گفتن داشتند.

کنسول‌ هایی که صدایشان گوشتان را نوازش می‌کند

فاصله‌ای که بین کیفیت صوتی‌ای که افکت‌های فوق‌العاده ساده آتاری ۲۶۰۰ ایجاد می‌کردند و کیفیت صدای نینتندو ۶۴ بسیار زیاد است. بسیاری از این صداها به‌صورت عمیقی در حافظه بازیکنان حک شده‌اند و کسانی که با این کنسول‌ها بازی کرده‌اند به‌سادگی ‌می‌توانند صدای این کنسول‌ها را تشخیص دهند. اگر کمی عمیق شویم، متوجه می‌شویم که زیبایی خاصی در همین سادگی و تفاوت نهفته است.

---

۱۰. Atari 2600

کنسول Atari 2600، یکی از مهم‌ترین کنسول‌های دوران پیش از نینتندو است که تا حد زیادی فضای صنعت بازی‌های ویدیویی را در این دوران شکل داده است. این کنسول که در ابتدا قرار بود با نام Atari VCS که مخفف Video Computer System بود عرضه شود، الان چندان کنسول پیچیده‌ای به نظر نمی‌رسد.

اما همین سخت‌افزار ساده این کنسول، گام‌های مهمی در تکامل کنسول‌ها و بازی‌های ویدیویی برداشتند. این موضوع در بخش صدای این کنسول، حتی ملموس‌تر از سایر بخش‌ها است. صداهایی که این کنسول تولید می‌کند توسط همان تراشه گرافیکی کنسول یعنی Television Interface Adapter (TIA) پردازش می‌شوند و به همین دلیل بسیار ساده به نظر می‌رسند.

اما در دل این صدای ساده و حتی با معیارهای امروزی ضعیف، نکته‌ای وجود داشت که این کنسول را یک سر و گردن از رقبایش بهتر می‌کرد. آتاری در آتاری ۲۶۰۰، با تجمیع پردازنده گرافیکی و صوتی، توانست هماهنگی‌ای میان صدا و تصویر ایجاد کند که تا آن روز حتی فکر کردن به آن هم ممکن نبود.

---

۹. ColecoVision

یکی از رقبای نه‌چندان شناخته‌شده Atari 2600، کنسولی بود با نام ColecoVision. این کنسول در بخش‌های زیادی قدرتمندترین رقیب Atari 2600 محسوب می‌شد و می‌توانست این کنسول را شکست دهد. حتی بسیاری از افراد این کنسول را پیش‌زمینه Sega Master System و Sega Genesis می‌دانند.

پردازنده سریع این کنسول، در کنار تراشه گرافیکی قوی آن توانست کاری کند که بازی‌های ColecoVision از نظر بصری از Atari 2600 بسیار بهتر باشد و حتی به عقیده بسیاری، در حد و اندازه NES عمل کند. اما این برتری صرفا به پردازنده و گرافیک محدود نمی‌شد، زیرا ColecoVision در بخش صوتی نیز با استفاده از تراشه SN76489 تگزاس اینسترومنتس، توانسته بود رقبایش را کنار بزند.

این پردازنده صوتی پیش از کنسول ColecoVision در کامپیوتر خانگی TI-99/4A نیز به کار رفته بود. این کامپیوتر یکی از قدرتمندترین کامپیوترهای خانگی زمان خودش بود و برای کارهای حرفه‌ای مورد استفاده قرار می‌گرفت. جالب است بدانید که همین تراشه بعدها در کنسول‌های سگا نیز مورد استفاده قرار گرفت.

---

۸. TurboGrafx-16

کنسول TurboGrafx-16 کنسولی بود که فناوری شانزده بیتی را به مرحله ظهور رساند. این کنسول که در در ژاپن با نام PC-Engine عرضه شد خودش را به‌عنوان یک کنسول قدرتمند ۱۶ بیتی معرفی می‌کرد. البته این تبلیغات صرفا شعار نبودند، زیرا این کنسول در زمان خودش واقعا کنسول قدرتمندی بود و به ویژه در ژاپن رقابت سختی با نینتندو داشت، به‌خصوص در بخش گرافیک.

البته که این کنسول در بیشتر زمینه‌ها واقعا یک کنسول ۱۶ بیتی محسوب نمی‌شد، زیرا پردازنده اصلی‌اش که Hudson Soft HuC6280 نام داشت یک پردازنده ۸ بیتی بود. وظیفه پردازش صدا نیز بر عهده همین پردازنده بود که نسبتا خوب از پس آن بر می‌آمد. در بازی‌هایی که به‌خوبی از پتانسیل این کنسول بهره می‌بردند، صدای TurboGrafx-16 بسیار خوب بود و می‌توانست در حد Sega Genesis عمل کند.

---

۷. Atari Jaguar

آخرین کنسول آتاری قبل از نابودی کامل این شرکت، Atari Jaguar نام داشت. این کنسول یک پایان ناامیدکننده برای یکی از تأثیرگذارترین شرکت‌های تاریخ بازی‌های ویدیویی رقم زد. زیرا با وجود اینکه این کنسول به‌عنوان یک سیستم ۶۴ بیتی تبلیغ می‌شد، اما این ۶۴ بیت چندان واقعی نبود زیرا از ترکیب یک تراشه گرافیکی ۳۲ بیتی (Tom)، یک تراشه صوتی ۱۶ بیتی (Jerry) و مهم‌تر از همه یک پردازندهٔ ۱۶ بیتی Motorola 68000 تشکیل شده بود.

تراشهٔ صوتی ۱۶ بیتی Jerry قرار بود در کنار Tom کار کند تا یک تجربه واقعی ۶۴ بیتی ارائه دهد. اما چون توسعه‌دهندگان عمدتا صرفا از همان پردازندهٔ ۱۶ بیتی قدیمی Motorola 68000 استفاده می‌کردند، Jerry اغلب فقط نقش یک کمک‌پردازنده را برای Tom داشت. نتیجه در نهایت این شد که صدای بازی‌های جگوار گاهی بسیار خوب، گاهی متوسط و در برخی موارد کاملا افتضاح بود.

---

۶. Sega Master System

در دوران ۸ بیتی یکی از مهم‌ترین رقبای نینتندو، Sega Master System بود. این کنسول با وجود اینکه در مقابل Nintendo Entertainment System یک شکست مفتضحانه را هم در آمریکا و هم در ژاپن تجربه کرد، اما توانست در برخی جهات واقعا خوب عمل کند و بنیان کنسول‌های آینده سگا را شکل دهد.

از نظر صدا، این موضوع بسیار ملموس‌تر از باقی بخش‌ها بود. زیرا در پردازش صوتی Sega Master System، پیش‌زمینه Sega Genesis بود. زیرا این کنسول از همان تراشه صوتی Texas Instruments SN76489 استفاده می‌کرد که بعدها در جنسیس هم به کار رفت و صدایی غنی و پرجزئیات را نسبت به زمان خودش تولید می‌کرد.

---

۵. Nintendo Entertainment System

فامیکام در ژاپن و NES در باقی جاهای دنیا، را می‌توانیم با عنوان محبوب‌ترین کنسول نینتندو خطاب کنیم. این کنسول که اولین کنسول خانگی نینتندو نیز محسوب می‌شود، هنوز هم در سال ۲۰۲۵ پس از تقریبا چهل سال، بازی‌های جدیدی دریافت می‌کند.

اما مهم‌ترین چیزی که این کنسول را جاودانه کرد، پردازنده صوتی فوق‌العاده‌اش بود که داخل پردازنده Ricoh 2A03 قرار داشت. به همین دلیل وقتی کسی به موسیقی چیپ‌تیون فکر می‌کند یا می‌خواهد چیپ‌تیون بسازد، باید از صدای NES الهام بگیرد. کتابخانه عظیم NES شامل بعضی از بهترین موسیقی‌های تاریخ بازی‌های ویدیویی پیش از دوران سی‌دی است و منبع الهام بسیاری از آهنگ سازان محسوب می‌شود.

---

۴. Super Nintendo Entertainment System

اگر قرار باشد صدای کنسول SNES را در یک عبارت خلاصه کنم، آن عبارت بدون شک یک ارکستر رترو خواهد بود. SNES یا سوپر فامیکام، در دوران ۱۶ بیتی رقیب مستقیم Sega Genesis بود. بخش بزرگی از این رقابت در توسعه درایو سی‌دی خلاصه می‌شد. همین موضوع بود که باعث شد نینتندو ابتدا با سونی همکاری کند. اما وقتی نینتندو در نهایت با فیلیپس همکاری کرد، این جدایی به تولد پلی‌استیشن سونی منجر شد.

اما این جدایی منافعی را نیز برای نینتندو به همراه داشت. اگه بخواهیم به مهم‌ترین آنها اشاره کنیم، باید نام تراشه صوتی Nintendo S-SMP که در سوپر نینتندو استفاده شد را بیاوریم. این تراشه کاملا قابل برنامه‌ریزی بود و توسعه‌دهندگان می‌توانستند هر نوع صدایی که می‌خواستند، از صداهای سنگین و خشن گرفته تا ملودی‌های کاملا ارکسترال از آن بیرون بکشند. ترکیب این تراشه با بازی‌های SNES باعث شد این کنسول بی‌نظیر به نظر برسد.

---

۳. Sega Genesis

همان‌طور که گفته شد، Sega Genesis یکی از قدرتمندترین کنسول‌های ۱۶ بیتی تاریخ است که در خارج از آمریکای شمالی با نام سگا مگادرایو شناخته می‌شود. این کنسول در ابتدا با NES هشت بیتی رقابت می‌کرد اما چند سال بعد با SNES که ۱۶ بیتی بود روبرو شد.

این رقابت باعث شد سگا و نینتندو بر سر قدرتمندترین کنسول خانگی جنگ سختی راه بیندازند. از نظر گرافیکی، سگا روی Blast Processing جنسیس مانور زیادی می‌داد. اما مکمل کلیدی این ویژگی، تراشه صوتی Yamaha YM2612 در سگا جنسیس بود. این تراشه ۱۶ بیتی به جذابیت جنسیس در مقایسه با SNES کمک کرد. بدون آن تراشه، بازی‌های Sonic the Hedgehog صدای خاص و متمایزشان را نداشتند.

---

۲. Neo Geo

کنسول Neo Geo که توسط شرکت SNK توسعه پیدا کرده بود، قدرتمندترین رقیب کنسول‌های ۱۶ بیتی زمان خودش بود. این کنسول در زمینه سخت‌افزار حرف‌های زیادی برای گفتن داشت. اما در آن دوران، قیمت نجومی‌اش مانع پذیرش گسترده توسط بازیکنان عادی شد.

البته که در سال‌های گذشته، اقبال دوباره‌ای نسبت به این کنسول شکل گرفته است و Neo Geo به عنوان یک کنسول کلاسیک به میدان بازگشته است و حتی کسانی که با آن آشنا نیستند، قابلیت‌های چشمگیرش را تحسین می‌کنند. یکی از مهم‌ترین بخش‌های این کنسول، بخش پردازنده صوتی‌اش بود که آن را یک سر و گردن از رقبایش برتر می‌کرد.

تراشه صوتی این کنسول Yamaha YM2610 نام داشت که از نظر فنی کمی ضعیف‌تر از YM2612 بود که در کنسول Sega Genesis به کار رفته بود. با این حال، YM2610 بسیار بادوام و چندمنظوره بود و به همین دلیل بازی‌هایی که حتی در دهه ۲۰۰۰ منتشر شدند، هنوز از ویژگی‌های متنوعش به‌خوبی استفاده می‌کردند.

---

۱. Nintendo 64

اگر قرار به انتخاب قدرتمندترین کنسول بازی ویدیویی اواخر دهه ۹۰ باشد، بدون شک فقط نام یک کنسول می‌درخشد و آن کنسول چیزی نیست جز Nintendo 64. البته که هنوز هم بسیاری بر این باور هستند که استفاده از کارتریج به‌جای سی‌دی در این کنسول، بسیاری از پتانسیل‌های آن را نابود کرد.

واقعیت نیز این موضوع را تایید می‌کند، زیرا کارتریج‌های نینتندو ۶۴ نوعی گلوگاه برای سیستم ایجاد می‌کردند، چون نمی‌توانستند به اندازه سی‌دی‌های پلی‌استیشن سونی و سگا ساترن داده ذخیره کنند. اما علیرغم تمام این موضوعات بسیاری از بازی‌های Nintendo 64 از محدودیت‌های کنسول بیشترین استفاده را بردند، به‌خصوص در زمینه صدا.

صدای بسیاری از بازی‌های این کنسول، توانستند به طرز عجیبی به کیفیت سی‌دی نزدیک شوند. Nintendo 64 با کمک Reality Coprocessor که گرافیک را هم مدیریت می‌کرد، قادر به تولید ترکیب‌های MIDI چشمگیر یا صداهای شبه‌ارکسترال بود. بسیاری از عناوین کتابخانه این کنسول ثابت می‌کنند که بازی‌های روی کنسول‌های قدیمی چه صدای عالی‌ای داشته باشند.

---

کلام آخر

وقتی به این ده کنسول‌های افسانه‌ای نگاه می‌کنیم، چیزی فراتر از چند پلاستیک و تراشه قدیمی می‌بینیم. ما در واقع شاهد تولد هویت صوتی یک دوران هستیم. هر کدام از این دستگاه‌ها با صدایی کاملا منحصربه‌فرد، بخشی از خاطره جمعی میلیون‌ها نفر را ساختند. از صدای بوق‌مانند آتاری ۲۶۰۰ که هنوز در خواب بعضی‌ها می‌پیچد،تا بیسِ کوبنده جنسیس که روح دهه ۹۰ را در خودش جا داده است.

این صداها صرفا افکت صوتی نبودند. امضا بودند، هویت بودند، زبان بودند. آن‌ها به ما یادآوری می‌کنند که بهترین لحظه‌های گیمینگ نه فقط با چشم، بلکه با گوش هم ساخته می‌شوند. امروز که کنسول‌ها و کامپیوترهای گیمینگ با سخت‌افزارهای چند صد دلاری و صدای دالبی اتموس سعی می‌کنند ما را شگفت‌زده کنند، هنوز هم کافی‌ست یکی از همین ملودی‌های ۸ بیتی یا ۱۶ بیتی قدیمی را بشنویم تا قلب‌مان تندتر بزند.

در نهایت، این ده کنسول به ما ثابت کردند که قدرت همیشه در مگاهرتز و گیگابایت خلاصه نمی‌شود. گاهی قدرت یعنی یک تراشه صوتی ساده که چهل سال بعد هنوز می‌تواند اشک نوستالژی را از چشمان یک گیمر چهل‌ساله بیرون بکشد. تا وقتی که گیمرها نفس می‌کشند، این صداها هرگز خاموش نخواهند شد.