آیا جیمز باند می‌تواند فمینیست باشد؟

توجه: اصل این مقاله توسط نویسنده سایت Bustle نوشته شده است.

من یک راز وحشتناک دارم که دوست دارم همین‌جا اعتراف کنم. سال‌ها پیش وقتی یک بچه‌مدرسه‌ای بودم، مقاله‌ای درباره جیمز باند و رابطه‌اش با فمینیسم نوشتم، به‌تازگی آن را از لپ‌تاپ درب و داغونم بیرون کشیدم. در قسمتی از مقاله که حقیقتاً جسد خانم معلم‌های دوران مدرسه‌ام را در گور لرزاند، نوشتم «هانی رایدر» اولین باند گرل در فیلم دکتر نو (Dr. No) یک نماد فمینیستی است. استدلال من این بود که او اولین باری که در رمان «دکتر نو» معرفی می‌شود کاملا برهنه است و به همین خاطر استدلال من از این اتفاق «توانمندسازی» این زن بود، درصورتی‌که حقیقت این است که «باند» فقط وقتی به «هانی رایدر» احترام می‌گذاشت که یک مرد را به خود علاقه مند می‌کرد. همچنین معتقد بودم که اینجا یک ساختارشکنی در کلیشه‌های جنسیتی رخ‌داده. معلم‌ها از صمیم قلب به خاطر ابتکارم تشکر و با کمال احترام یک C- تقدیم کردند! در دفاع از خودم باید بگویم که من فقط پانزده سال داشتم و هنوز کاملاً به بلوغ فکری نرسیده بود. درهرحال زمان گذشت و من تغییر کردم همان‌طور که همه تغییر می‌کنیم. اما آیا «جیمز باند» هم‌تغییر کرد؟

مردان امروزی رابطه پیچیده‌ای با «باند» دارند زیرا او همیشه روابط پیچیده‌ای را با زنان تجربه می‌کند و این تمایلی است که مردان از آن چشم‌پوشی می‌کنند. قضیه وقتی نگران‌کننده می‌شود که به‌غیراز «جیمز باند» نمونه‌های زیادی از مردان سرسخت به ذهنتان نرسد. سروکله شخصیت جیمز باند برای اولین بار در سال 1935 از رویاهای نویسنده‌ای به اسم «ایان فلمینگ» پیدا شد و از آن به بعد بارها و بارها سنگر مردانه‌اش را حفظ کرد. جیمز باند به یکی از طولانی‌ترین فرنچایزهای حال حاضر تبدیل شد و به کمک مردان بازیگر برجسته و معروفش در باکس آفیس میلیاردها دلار فروخت. در طول 67 سال، 26 فیلم و 56 کتاب از او منتشر شده و اکنون باند یک میراث کاملا جنسیت زده است.

باند جنسیت زده است و این بر کسی پوشیده نیست. برای اثبات این ادعا کافی است نگاهی به کتاب‌های «فلمینگ» یا مجموعه فیلم‌ها بیندازید. در همه آن‌ها یک صحبت مردانه به‌منظور تحقیر زنانی که فکر می‌کنند می‌توانند یک کار را به‌خوبی مردان انجام دهند، وجود دارد. نکته شگفت‌انگیز این است که تا چه حد باند به این جنسیت زدگی اصرار دارد و چه دوگانگی عجیبی را در فیلم‌هایش خلق می‌کند: آن‌ها می‌خواهند این نکته را آشکار کنند که می‌دانند که جیمز باند جنسیت زده است حتی اگر کار بیش‌تری انجام ندهند. در دوره‌ای که «پیرس برازنان» ایفاگر نقش باند بود، M او را با عناوینی مثل جنسیت زده و دایناسور ضد زن، خطاب قرار می‌داد و البته ازآنجایی‌که او مشغول معاشقه با شخصیت زیبارو و خوش اندامی به اسم «زنیا انوتوپ» است، هیچ اهمیتی به این تعاریف نمی‌داد! یا در فیلم دنیا کافی نیست (The World is not Enough) وقتی در مقابل «دکتر کریسمس جونز» قرار می‌گیرد همان‌طور که حدس می‌زنید با تحقیر می‌گوید: «من تابه‌حال فکر می‌کردم کریسمس تنها یک‌بار در سال می‌آید».

ممکن است فکر کنید وضعیت باندهای بعد از «پیرس برازنان» اندکی بهتر است بااین‌وجود «دنیل کریگ» در مصاحبه‌ای با Esquire در تائید احساس M می‌گوید: «جیمز باند یک جنسیت زده تنها و ضد زن است. اما راه‌حل چیست؟ باید بازیگران زن فوق‌العاده را به فیلم اضافه کرد و قسمت‌های مهمی را به آن‌ها اختصاص داد». باوجوداینکه باندِ کریگ، اندکی با دیگران متفاوت است اما هنوز هم نمی‌توان از ظاهرسازی این شخصیت گذشت.

در فیلم کازینو رویال (Casino Royale) اغواگری باند موجب خشونت او علیه دو زن می‌شود. اگر به یاد داشته باشید «جما آرترتون» به‌عنوان یکی از باند گرل های قدیمی در فیلم ذره‌ای آرامش (Quantum of Solace) در ابتدا با باند رابطه برقرار می‌کند و سپس در راستای اجرای نقشه‌ای برای موفقیت باند کشته می‌شود، در همان فیلم کازینو رویال هم دقیقاً همین اتفاق می‌افتد و واکنش جیمز باند به مرگ زنی به نام «وسپر لیند» بر اساس جمله‌ای از کتاب نوشته شده در سال 1935 است: «اون هرزه مُرد».

بدیهی است که باند شروع به ترک عادات بدش کرده اما این اتفاق در سال‌های اخیر استارت خورده و سازندگان تصمیم گرفتند کاری برای او بکنند. بی‌انصافی است که اولین تهاجم «کریگ» در دنیای باند را با استانداردهای جنبش MeToo بسنجیم در هر صورت نباید از یاد ببریم، کازینو رویال پیش‌ازاین جنبش ساخته‌شده. همان‌طور که گفتم در تمام این مدت من تغییر کردم و بدیهی است که مردان دیگر از جمله باند هم‌تغییر رویه دهند.

پس از اینجا به بعد بر جیمز باند پس از اسکای فال (Skyfall Bond) متمرکز می‌شویم، باندی که در افتتاحیه المپیک به همراه ملکه  با چتر نجات فرود آمد. باند اسکای فال و اسپکتر یک معشوقه ثابت دارد و برای خانم مانی پنی احترام قائل است. او حتی گاهی در مقابل M سکوت اختیار می‌کند. از همه مهم‌تر این باند متفکر، قاعده‌مند و خالی از شوخی‌های مضحک است و به زبان ساده به مرد امروزی نزدیک‌تر است.

در سال 2018 مقاله‌ای در گاردین به چاپ رسیده که بر اساس آن از احتمال رونمایی از اولین جیمز باند زن (جیلین اندرسن از قوی‌ترین گزینه‌ها بود) یا نزدیک کردن باند به قهرمانان معاصر (مثل جان ویک) خبر داده بود. پس از مدتی «باربارا بروکلی» تهیه‌کننده جیمز باند گفت: «هرگز یک باند زن نخواهم داشت. ما شخصیت‌های مرد را به زن تغییر نمی‌دهیم بلکه زنان را به قصه اضافه می‌کنیم و داستان را بر اساس آن‌ها تنظیم می‌کنیم». در آخرین فیلم این فرنچایز، زمانی برای مردن نیست (No Time To Die) نه‌تنها خالق Fleabag، یعنی «Phoebe Waller-Bridge» برای بازنویسی فیلم‌نامه به گروه اضافه شد بلکه از بازیگر بریتانیایی «لاشانا لینچ» به‌عنوان اولین مامور کنار 007 در قالب یک زن سیاه‌پوست رونمایی می‌شود.

اما سؤال اصلی همچنان پابرجا است، آیا این تغییرات کافی است؟ عده‌ای معتقدند ادامه شخصیت باند، گواهی بر این است که جنسیت زدگی از بین نرفته. همه مردان می‌توانند بهتر باشند و باند می‌تواند آغازگر این ماجرا باشد. همان‌طور که پیش‌تر گفتم من تغییر کردم و همه می‌توانند تغییر کنند؛ پس شاید به‌جای تغییر جنسیت جیمز باند، بتوان اصولی که بر آن تاکید دارد را تغییر داد. در تمام سینما مردان خوبی هم پیدا می‌شود، مردانی که برای زنان احترام قائل‌اند و آن‌ها را به رسمیت می‌شناسند، ازجمله «کریس پاین» در واندر وومن، «جانی فلین» در اما، چادویک بوزمن در فیلم مارولی بلک پنتر و « جیک جیلنهال » در همه فیلم‌هایش به‌جز شبگرد.

مطمئناً مردان بسیاری دوست دارند شبیه جیمز باند باشند و جالب است که باند همیشه از این آرزو آگاه است؛ بنابراین اگر بخواهند معقول، محترم و به‌طورکلی خوب باشند بدیهی است که باند برای انعکاس آن‌ها تغییر می‌کند پس اگر او آدم خوبه ماجرا شد، تعجب نکنید.

در نهایت شاید هم من اشتباه کردم و جیمز باند همیشه یک دایناسور جنسیت زده باقی بماند و ده سال دیگر که دوباره این نوشته را خواندم، خجالت‌زده شوم!