چگونه پایتخت ۶ به بحث‌برانگیزترین برنامه نوروزی صداوسیما تبدیل شد؟

سریال پایتخت طی شش فصلی که از آن پخش شده به پرطرفدارترین مجموعه تلویزیونی ایرانی تبدیل شده است. پایگاه اجتماعی بزرگ پایتخت این اجازه را به سازندگان آن داده تا موضوعات کوچک و بزرگ مطرح شده در این سریال را به بحث‌هایی داغ در سطح جامعه و شبکه‌های اجتماعی تبدیل کنند.

این قدرت زیاد باعث شده حساسیت زیادی روی محتوای این مجموعه تلویزیونی وجود داشته باشد؛ حساسیت‌هایی که تعداد آن‌ها در جدیدترین فصل این سریال یعنی پایتخت 6 که آخرین فصل این سریال هم محسوب می‌شود، به بیشترین میزان خود رسیده است. در این مطلب حواشی و بحث‌های مختلفی که در زمان پخش پایتخت ۶ مطرح شد را بررسی می‌کنیم.

عبور از ممیزی‌های سیاسی و تغییر اسم یک بیماری 

پایتخت سعی کرد که خط قرمزهای صداوسیما را تا جایی می‌تواند جابجا کند. کاراکترهای این سریال در بحث‌های روزمره خود به انتقاد از دولت می‌پرداختند و سعی می‌کردند موضوعاتی را مطرح کنند که دغدغه بخش بزرگی از جامعه ایران است.

البته از همان قسمت‌های ابتدایی، مشخص شد که پایتخت با مطرح کردن برخی از این انتقادات، خط قرمز های پیشین صداوسیما را پشت سر گذاشته است. همین موضوع باعث شد که به مرور شاهد سانسور بعضی از صحنه‌ها، کات خوردن مکالمات و در بعضی از موارد حتی صداگذاری روی دیالوگ‌های از پیش گفته شده باشیم.

برای مثال در یکی از قسمت‌های سریال در حالی که کاراکتر ارسطو توانسته فروشنده مواد مخدر را از دست نقی فراری دهد، شروع به مطرح کردن انتقاداتی می‌کند. البته در اولین پخش از این قسمت شاهد بودیم که قسمتی از مکالمات ارسطو به طور کامل از صحنه حذف شده است.

یا مثلاً در قسمتی دیگر و وقتی ارسطو با نیسان آبی خود به ماشین نقی که در آن نماینده مجلس حضور دارد می‌کوبد، نماینده از دیالوگ «شدم گاو پیشونی سفید» برای توصیف شرایط استفاده می‌کند اما این دیالوگ با عبارت «شدم انگشت نما» با استفاده از صداگذاری جایگزین شد.

بعضی از تمام این حذفیات، جنجالی‌ترین صحنه پایتخت ۶ در آخرین قسمت آن به نمایش در آمد. جایی که رحمت و همسر جدیدش عاشقانه سوار بر مترو صحنه‌ای از فیلم رضا موتوری با بازی بهروز وثوقی و گوگوش را بازسازی می‌کنند.

انتقادات به این صحنه به اندازه‌ای زیاد شد که رییس سازمان صدا و سیما در نامه‌ای به معاونش در این باره نوشت: «لازم است بررسی شود این اقدام حاصل اشتباه، بی‌توجهی و وادادگی است یا نتیجه عملیات مرموز و فتنه‌انگیز ستون پنجم فرهنگی دشمن».

با توجه به این که بخش زیادی از تغییرات اعمال شده در سریال بعد از تدوین قسمت‌ها اعمال شده، می‌تواند این برداشت را داشت که یا سازندگان سریال دقیقا نمی‌دانستند که باید چه خط قرمزهایی را در پایتخت جدید رعایت کنند و یا نظر صداوسیما در مورد خطوط قرمزی که پایتخت مجوز عبور از آن‌ها را دارد، تغییر کرده است.

یک نکته عجیب در مورد ممیزهای پایتخت امسال به تغییر نام بیماری شخصیت بهبود از «سندروم دست بیگانه» به «سندروم دست بیقرار» بود. نکته‌ای که نشان می‌دهد محدودیت‌هایی در مورد استفاده از این کلمه دست بیگانه (که تداعی کننده دشمن است) در محصولات صداوسیما وجود دارد.

شکایت‌های مردم و خط قرمزهای فرهنگی

همان‌طور که گفتیم مشکل منتقدان پایتخت با این سریال به قسمت آخر آن محدود نمی‌شود. برای مثال روزنامه کیهان در نقد محتوای این فصل از سریال نوشت:

نه فقط قسمت آخر مجموعه پایتخت که کل فیلمنامه و اکثر قسمت‌های پایتخت ۶ مورد اعتراض منتقدان قرار گرفته و باعث شده تا این مجموعه را فاقد ارزش‌های کیفی لازم جهت پخش در رسانه ملی بدانند.

اشاره کیهان می‌تواند به موضوعاتی باشد که پایتخت ۶ به آن‌ها پرداخت و پیش از این کمتر در تولیدات صدا و سیما شاهد به تصویر کشیده شدن آن‌ها بودیم.

اولین انتقاد عجیبی این چنینی که به پایتخت ۶ وارد شد به بحث رابطه میان شخصیت‌های رحمت و فهیمه برمیگشت. بعضی‌ها به این موضوع اعتراض داشتند که چرا نویسندگان سریال با وجود آن که می‌خواستند شوهر فهیمه یعنی بهبود را زنده کنند، او را در آستانه عروسی با مرد دیگری قرار دادند.

شوخی با پدیده‌های اینستاگرامی مثل احمد ذوقی و علاقه پنهان نقی به زنی دیگر به جز همسر خود نیز از مواردی بود که صدای گروهی را در آورد. برخی حتی به این موضوع اعتراض داشتند که چرا نقی روی یک تخت دونفره کنار همسرش یعنی هما قرار گرفته است.

این انتقادات نشان می‌دهد که سلایق مختلفی در مورد خطوط قرمزی که یک سریال طنز اجتماعی باید رعایت کند وجود دارد که در نهایت ممکن است حتی کار را به سانسور بعد از تدوین هم برساند.

پایتخت ۶ با وجود تمام محدودیت‌هایی که برای ارائه خود داشت، ثابت کرد که نزدیک بودن داستان سریال با واقعیت‌های جامعه می‌تواند صداوسیما را پس از مدت زیادی صاحب برنامه‌ای کند که همه اقشار جامعه آن را دوست دارند.

بسیاری به شوخی‌های کلامی پایتخت مثل شوخی نقی و ارسطو با لکنت زبان بهتاش اعتراض می‌کنند اما در شرایطی که به این میزان خط قرمز در مورد ساخت سریال طنز و موضوعاتی که می‌تواند به آن بپردازد وجود دارد، چگونه می‌توانیم از پایتخت انتظار ارائه یک محتوای با کیفیت و جدید داشته باشیم.

پیش از این در یادداشتی گفته بودیم که چرا وجود سکانس مشابه فیلم همسفر در سریال پایتخت ۶ درست نبود؟. کارگردان سریال هم توضیحاتی در مورد این صحنه ارائه داده که در ویجیاتو آن‌ها را مرور کرده بودیم.