آشنایی با کمیک بوک – واژه نامه‌ی اصطلاحات کمیک بوکی

گاهی اوقات وقتی با یکی از کمیک بوک خوان‌ها صحبت می‌کنید کم‌کم به این نتیجه می‌رسید که طرف مقابل شما در حال مکالمه به زبان دیگری است. اصطلاحات کمیک بوکی که به کار می‌رود شاید برای شما خیلی عجیب به نظر برسند. پنل؟ افکت‌های صوتی؟ رمان گرافیکی؟ کاور متنوع؟

تمام این اصطلاحات کمیک بوکی می‌تواند برای کسی که تازه به دنیای کمیک بوک‌ها آشنا شده گیج کننده باشد. در این مقاله سعی شده واژه‌نامه‌ای با جمع آوری این اصطلاحات کمیک بوکی برای افرادی که آشنایی زیادی با این دنیا ندارند تهیه کنیم تا زمینه‌ی آشنایی بیش‌تر برای آن‌ها فراهم شده و این افراد ناآشنا بتوانند در گفت و گوهای مربوط به کمیک بوک‌ها فعالیت پویاتری داشته باشند.

خالقان یک اثر کمیک بوکی

اول از همه باید به معرفی عناصری بپردازیم که نقش اول خلق یک دنیای کمیک بوکی هستند. این افراد به کمک هم می‌آیند تا با تکمیل کردن کار یکدیگر، دست به خلق داستان‌هایی بزنند که در کمیک بوک‌ها شاهدشان هستیم.

• قلم‌زن: قلم‌زن مسئول کامل کردن و بهبود طراحی‌های اولیه‌ای است که به دست طراح انجام شده‌اند. با وجود این که بعضی از قلم‌زن‌ها به شیوه‌ی سنتی از جوهر و مرکب استفاده می‌کنند ولی باز هم تکنولوژی کامپیوتری در این بخش به کمک خالقان کمیک بوک می‌رسد تا کارها را به صورت دیجیتالی پیش ببرند.
• نقاش: نقاش یا رنگ‌زن وظیفه‌ی به اتمام رساندن طراحی‌های کمیک بوک را دارد. رنگ‌ها به دست نقاش وارد دنیای داستان می‌شوند، حتی اگر با یک کمیک بوک سیاه و سفید طرف باشیم و فقط طیف رنگی خاکستری استفاده شود. این قسمت از کار خلق کمیک بوک در دنیای امروز تقریباً به صورت کاملاً دیجیتالی تکمیل می‌شود تا بتوان از شیوه‌های مختلف رنگ آمیزی استفاده کرد.
• مصور: مصورها یا تصویرسازان کسانی هستند که در بخش تصویری کمیک بوک‌ها فعالیت می‌کنند. مصورها خود به سه گروه طراح، قلم‌زن و نقاش تقسیم می‌شوند. البته ممکن است یک مصور هر سه کار را نیز انجام دهد.
• ویراستار: ویراستار، هر شماره از کمیک بوک‌ها را چک می‌کند تا مشکلی برای چاپ وجود نداشته باشد. بررسی اشتباهات دستوری و املایی، اشتباهات مربوط به بخش بصری و هماهنگی داستان هر کمیک بوک با دیگر کمیک بوک‌ها از وظایف ویراستار است.

• کارتونیست: کارتونیست (که گاهی اوقات به این نقش خالق کمیک بوک هم می‌گویند) به کسی گفته می‌شود که همه یا بخش زیادی از کار خلق کمیک بوک بر عهده‌ی او قرار دارد. در بعضی موارد هم منظور یکی از نویسندگان داستان است که در کارهای طراحی و نقاشی هم نقش دارد.
• نویسنده: همانطور که از اسمش پیداست، نویسنده کسی است که داستان کمیک بوک را می‌نویسد و مسیر حرکت آن را تعیین می‌کند. دیالوگ‌هایی که از زبان شخصیت‌های داستان گفته می‌شوند و کپشن‌ها هم جزو محدوده‌ی مسئولیت نویسنده‌هاست. این افراد داستان خود را به مصورها منتقل می‌کنند تا طبق آن، بخش تصویری کمیک بوک طراحی شود.
• طراح: طراح، داستان را از نویسنده دریافت می‌کند و طرح اولیه برای هر صفحه از کمیک بوک را به تصویر می‌کشد. محل قرار گیری هر پنل و محتویات آن و حالت چهره و بدن شخصیت‌ها را به کمک نویسنده مشخص می‌کند. کار طراحی معمولاً به کمک مداد انجام و بعداً توسط قلم‌زن و نقاش کامل می‌شود. هر چند امروزه به کمک تکنولوژی‌های کامپیوتری این کار به صورت دیجیتالی هم انجام می‌شود.
• حروف چین: حروف چین کسی است که حباب دیالوگ‌ها، افکت‌های صوتی، کپشن‌ها و مواردی از این دست را طراحی، تکمیل و در محل مشخص صفحات کمیک بوک قرار می‌دهد.

انواع فرمت کمیک بوک

قبلاً به طور مختصر در قسمت اول سری مقاله‌های آشنایی با کمیک بوک به چند نوع از فرمت‌های انتشار کمیک بوک‌ها اشاره کرده بودیم. در اینجا به طور مفصل‌تری فرمت‌های رایج دنیای کمیک بوک را معرفی می‌کنیم.

• سری محدود/سری کوتاه: به کمیک بوک‌هایی گفته می‌شود که داستان آن‌ها در تعداد شماره‌های محدود و ثابتی روایت می‌شوند. به طور معمول این تعداد 6 شماره است اما تعداد شماره‌ها مستقیماً به خود داستان ارتباط دارد و ممکن است بیش‌تر از این شماره باشد.
• سری بلند: همانطور که از اسمشان معلوم است، سری بلند کمیک بوک‌هایی هستند که تعداد شماره‌های بیش‌تری را از سری کوتاه شامل می‌شوند. هر کدام از ناشران کمیک بوکی تعریف خود را از سری بلند دارند و باز هم تعداد هر کمیک نسبت مستقیم با داستان دارد.
• کمیک بوک سالانه: اسم این کمیک بوک‌ها توصیف کننده‌ی آن‌هاست. کمیک بوک‌هایی هستند که سالانه یک بار منتشر می‌شوند. این کمیک بوک‌ها معمولاً بخشی از داستان یکی از کمیک بوک‌های تک شماره‌ایِ در حال چاپ را روایت می‌کنند. نسبت به کمیک بوک‌های تک شماره‌ای هم صفحات بیش‌تری دارند.
• وب‌کمیک: کمیک بوک‌هایی که از طریق اینترنت قابل دسترسی هستند.
• مینی کمیک: کمیک بوک‌هایی که از نظر اندازه کوچک‌تر هستند و با تیراژ کم به چاپ می‌رسند.
• زین (Zine): کمیک بوک‌های مستقل و دست ساز که به حالت ناشر-مؤلف چاپ می‌شوند.

• کمیک استریپ: کمیک استریپ‌ها قالبی از کمیک بوک هستند که به صورت روزانه یا هفتگی و به صورت غیرمستقل در روزنامه‌ها یا مجلات به چاپ می‌رسند.
• کمیک بوک تک شماره‌ای: این کمیک بوک‌ها به صورتی سریالی و شبیه به مجله‌ها به چاپ می‌رسند. معمولاً شامل 20 تا 32 صفحه هستند ولی گاهی کم و زیاد هم می‌شوند. علت نام گذاری آن‌ها به عنوان تک شماره‌ای هم این است که هر شماره از این کمیک بوک‌ها با یک عدد مشخص می‌شود.
• کمیک بوک تک جلدی: کمیک بوک‌هایی هستند که یک داستان کامل را در یک جلد روایت می‌کنند و بقیه‌ی داستان را در کمیک بوک دیگری ادامه نمی‌دهند.
• کمیک بوک پرستیژ: این کمیک بوک‌ها معمولاً بین 48 تا 64 صفحه هستند که کیفیت چاپ و کاغذ بهتری نسبت به کمیک بوک‌های معمولی دارند.
• کمیک بوک دیجیتالی: نسخه‌ای از کمیک بوک‌ها که برای مطالعه روی سیستم‌های کامپیوتری و گوشی‌های هوشمند عرضه می‌شوند.
• دیجیتال مقدم: آن دسته از کمیک بوک‌ها هستند که اول به صورت دیجیتالی عرضه و سپس نسخه‌ی فیزیکی آن‌ها راهی بازارها می‌شوند.
• نسخه‌ی کالکتد (Collected): نسخه‌های کالکتد آن دسته از کمیک بوک‌ها هستند که چند شماره از کمیک بوک‌های تک شماره‌ای که یک داستان کامل یا یک فصل از داستانی بزرگ‌تر را به نمایش درمی‌آورند را شامل می‌شوند.

نسخه‌های کالکتد هم در فرمت‌های مختلفی منتشر می‌شود. مثل:

• دایجست (Digest): کمیک بوک‌هایی که نسبت به مجلات و کمیک بوک‌های معمولی، طول و عرض کوتاه‌تری دارند.
• رمان گرافیکی: رمان‌های گرافیکی در واقع ترکیبی از رمان‌های متنی و کمیک بوک‌ها هستند. با این که شیوه‌ی روایت داستان مثل کمیک بوک‌ها به کمک تصاویر است اما نحوه‌ی انتشار و محتوای آن‌ها شبیه به یک رمان متنی است. رمان‌های گرافیکی صفحات زیادی دارند و کل یک داستان را روایت می‌کنند که معمولاً بیش از 100 صفحه را شامل می‌شوند. البته گاهی اوقات منظور از یک رمان گرافیکی، شکل‌های دیگری از نسخه‌های کالکتد است که معرفی شدند.

• کمیک بوک جلدکاغذی: رایج‌ترین فرمت نسخه‌های کالکتد، جلدکاغذی‌ها هستند که بین 5 تا 8 شماره از کمیک بوک‌های تک شماره‌ای را شامل می‌شوند.
• جلدسخت: همان کمیک بوک‌های جلدکاغذی هستند ولی جلد استفاده شده برای آن‌ها ضخیم‌تر است. در حالت معمول هم جلدسخت‌ها تا 12 شماره از کمیک بوک‌های تک شماره‌ای را شامل می‌شوند که از کمیک بوک‌های جلدکاغذیِ معمولی بیش‌تر است.
• آمنی‌باس (Omnibus): نسخه‌های قطوری از کمیک بوک‌های جلدسخت هستند که بیش از 25 شماره از کمیک بوک‌های تک شماره‌ای را در خود جا می‌دهند. معمولاً شامل تمام کمیک بوک‌های مربوط به یک داستان یا تمام کارهای انجام شده توسط یکی از تیم‌های خالق کمیک بوک هستند.

شماره‌ی 1 کمیک‌های نایتوینگ: ریبرث با کاور متنوع

کمیک بوک‌ها با کاورهای متفاوتی هم به چاپ می‌رسند.

• کاورهای تشویقی: نوعی از کاورهای متنوع است که به فروشندگان کمیک بوک در اعضای سفارش تعداد مشخصی از کمیک بوک‌ها داده می‌شود. مثلاً برای هر یک جلد از کمیک بوک با کاور تشویقی، فروشنده مجبور است 100 شماره یا حتی بیش‌تر از آن کمیک بوک را سفارش دهد. با توجه به کم یاب بودن این نوع جلدها، قیمت کمیک بوک‌هایی که با این جلدها منتشر می‌شوند هم بالاست.

کاورهای متنوع: کاور متنوع، کاوری جایگزین با طراحی جدید است که برای هر کمیک بوک منتشر می‌شود. در اکثر موارد هم این کاور جدید کار هنرمندی به غیر از هنرمند اصلی‌ست که کاور اولیه را طراحی کرده. کمیک بوک‌هایی که با کاورهای متنوع چاپ می‌شوند تعداد کم‌تری نسبت به کمیک بوک‌های با کاور اصلی دارند

اصطلاحاتی که در صفحات کمیک بوک با آن‌ها مواجه می‌شویم

حالا که با دنیای اصطلاحات کمیک بوکی بیرون صفحات کمیک بوک آشنا شدیم، نوبت به اصطلاحات کمیک بوکی درون صفحات می‌رسد.

• حباب دیالوگ: هر حباب دیالوگ شامل صحبت‌هایی است که شخصیت‌های کمیک بوک آن‌ها را بیان می‌کند. دنباله‌ی هر حباب دیالوگ که به آن‌ها دُم هم گفته می‌شود، مشخص می‌کند که این دیالوگ از زبان چه کسی گفته شده است. ممکن است بعضی از حباب‌های دیالوگ به خاطر داستان دُم و در نتیجه گوینده‌ی مشخصی نداشته باشند.
• صفحه‌ی اسپلش (Splash): صفحاتی که اصطلاحاً به آن‌ها اسپلش گفته می‌شود در واقع پنل‌هایی هستند که حداقل نصف یک صفحه و حداکثر دو صفحه‌ی رو به روی هم از کمیک بوک را با قصد جلب توجه خواننده به اتفاقی مهم در بر می‌گیرند.
• جوی: جوی‌ها یا حفره‌ها فضای خالی عمودی یا افقی بین هر پنل هستند.

• پنل: هر پنل که به آن فریم هم می‌گویند، پنجره‌هایی هستند که در هر صفحه‌ از کمیک بوک‌ها داستان در آن‌ها روایت می‌شود.
• افکت صوتی: افکت‌های صوتی مسئول انتقال سر و صداهایی هستند که در اتفاق‌هایی مثل ضد و خوردها در کمیک بوک‌ها به وجود می‌آیند.
• کپشن: کپشن‌ها، متن‌هایی به غیر از دیالوگ‌ها هستند که در باکس‌های مستطیلی شکل به نمایش در می‌آیند. کپشن‌ها می‌توانند توضیحی اضافه از زبان نویسنده باشند یا به عنوان راوی بخش‌هایی از داستان را روایت کنند. این باکس‌ها را با رنگی متفاوت نسبت به حباب دیالوگ‌ها طراحی می‌کنند تا خواننده به اشتباه نیفتد. البته در اکثر کمیک بوک‌ها در این باکس‌ها بیش‌تر شاهد مونولوگ‌های شخصیت‌های داستان خواهیم بود تا توضیحات اضافه.

اصطلاحات کمیک بوکی دیگر

بعضی از اصطلاحات کمیک بوکی متفاوت هم وجود دارند که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.

• تداوم بازگشتی: وقتی اتفاق می‌افتد که اتفاقی در گذشته‌ی یکی از شخصیت‌ها به صورت بازگشتی تغییر می‌کند. این اتفاق می‌تواند برای اضافه کردن المان‌های جدید به داستان‌هایی که در حال روایت‌اند باشد تا بتوان در داستان‌هایی که در آینده نوشته می‌شوند از آن‌ها استفاده کرد. یا حتی صرفاً به نوعی برای به روز رسانی شخصیت‌های داستان استفاده شود. مثلاً تونی استارک در اولین کمیک بوک‌هایی که حضور داشت در جنگ ویتنام و به دست ویتنامی‌ها دزدیده شده بود اما بعداً این مورد تغییر کرد و به افغانستان رسید.
• واقعه/رویداد (Event): کراس‌اووری در مقیاس بزرگ است که شخصیت‌های خیلی زیادی از کمیک بوک‌ها را دور هم جمع می‌کند تا به روایت داستان بپردازد. معمولاً اتفاقاتی که در یک واقعه می‌افتد، می‌تواند داستان‌های کمیک بوک‌های تک شماره‌ای در حال انتشار مربوط به این شخصیت‌ها را برای ماه‌ها و سال‌ها تحت تأثیر قرار دهد.
• مانگا: کمیک بوک‌های ژاپنی.
• گلچین: مجموعه‌ها کمیک بوک‌هایی هستند که چندین داستان کوتاه از خالقان مختلف را در خود جای داده‌اند.

• شماره‌ی صفر: کمیک بوکی که به طور معمول وقایع قبل از شماره‌ی 1 هر داستان را روایت می‌کند و در واقع پیش زمینه‌ای برای داستان اصلی است.
• متعلق به خالق: یعنی خالق اثر، صاحب آن نیز است و ناشر حقوق مربوط به شخصیت‌ها یا داستان را در اختیار ندارد و فقط می‌تواند اثر را چاپ کند. موفق‌ترین کمیک بوکی که به خالقش تعلق دارد، کمیک بوک‌های The Walking Deadهستند.
• کراس‌اوور (Crossover): وقتی اتفاق می‌افتد که داستان و شخصیت‌های دو یا چند کمیک بوکِ متفاوت برای خلق یک کمیک بوک مشترک دور هم جمع می‌شوند. البته کراس‌اوور اصطلاحی اختصاصی برای کمیک بوک‌ها نیست و برای تمام آثار سرگرمی به کار می‌رود.
• تداوم: به حالتی گفته می‌شود که وقتی داستانی از کمیک بوک می‌خوانیم دارای گذشته‌ای در دنیای در حال روایتش باشد. تقریباً تمام دنیای کمیک بوک‌های مارول و دی‌سی به نوعی تداوم دارند تا به آن‌ها اجازه می‌دهد شخصیت‌های کمیک‌ بوک‌های هر ناشر در دنیای مشترکشان در کنار هم وجود داشته باشند.
• مانهوا: کمیک بوک‌های کُره‌ای.

امیدواریم واژه‌نامه‌ای که در اینجا گردآوری کردیم به شما کمک کند تا بهتر با دنیای کمیک بوک‌ها آشنا شوید. اگر احساس می‌کنید موردی از اصطلاحات کمیک بوکی جا مانده و بهتر بود در لیست ما قرار داشت در بخش نظرات با ویجیاتو در میان بگذارید.