آشنایی با پنج فیلم علمی تخیلی درباره دانش و دانشمندان

تابه‌حال فیلم‌های علمی بسیاری ساخته‌شده که علیرغم استقبال مخاطبان و منتقدان، در فستیوال‌های بین‌المللی دیده نشدند و جوایز بزرگی مثل اسکار را به رقیبان خود واگذار کردند. البته این ماجرا در سال‌های اخیر کم‌رنگ شده و شاهد حضور آن‌ها میان نامزدهای اسکار بودیم و حتی شکل آب (Shape of Water) به‌عنوان اولین فیلم علمی تخیلی موفق به کسب اسکار بهترین فیلم شد.

جالب است بدانید فیلم‌های علمی تخیلی در مواردی حتی بهتر از کلاس‌های درس عمل می‌کنند؛ مثلاً میان ستاره‌ای ( interstellar ) مفاهیم پیچیده فیزیک را برای بسیاری از دانشجویان و علاقه‌مندان به فیزیک ملموس‌تر کرد یا کاراکتر پرنسس شوری در پلنگ سیاه (Black Panther) مشوق بسیاری از مخاطبان برای گرایش به موضوعات STEM (علوم پایه، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات) بود.

به‌تازگی فیلم Tenant کریستوفر نولان اکران شد که واکنش‌های مثبت و منفی منتقدان را به همراه داشت و به باور بسیاری این فیلم علمی تخیلی پیچیده‌ترین اثر سازنده inception  بود. به همین بهانه ویجیاتو به سراغ معرفی پنج فیلم درباره دانش و دانشمندان رفته است با این تفاوت که به‌جای فیلم‌های شناخته‌شده این بار مروری به فیلم‌هایی که شاید کم‌تر موردتوجه قرارگرفته‌اند، خواهیم داشت.

فیلم‌های علمی زیر هیچ‌کدام برنده اسکار رشته‌های اصلی نشدند و گستره زمانی در حدود 50 سال را در برمی‌گیرند. همچنین هیچ‌کدام برتری بر دیگری ندارند؛ پس رتبه‌بندی آن‌ها بر عهده خودتان.

دکتر استرنجلاو یا: چگونه یاد گرفتم دست از هراس بردارم و به بمب عشق بورزم (Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb)

کارگردان: استنلی کوبریک (1964)

احتمالاً اولین چیزی که با شنیدن نام دکتر استرنج لاو به ذهنتان برسد سندروم دست بی‌قرار است که اولین بار در این فیلم به تصویر کشیده شد و اتفاقاً به نام سندروم دکتر استرنج لاو هم شناخته می‌شود (برای دسترسی به مقاله‌ای که پیش‌تر دراین‌باره نوشتیم کلیک کنید)

اما در اینجا قصد داریم درباره ابعاد دیگری از این کمدی سیاه به‌یادماندنی صحبت کنیم. ماجرا درباره ژنرال آمریکایی دیوانه‌ای ست که تصمیم می‌گیرد به‌صورت کاملاً خودسرانه به شوروی حمله هسته‌ای کند و همین کار تمام جهان را در موقعیت پیچیده‌ای قرار می‌دهد؛ چون در صورت وقوع بمباران وسیله‌ای به نام ماشین قیامت به‌صورت خودکار فعال می‌شود و جهان را به مرز نابودی می‌کشاند.

آنا دمینگ در مقاله‌ای برای مرور کتاب Hello World: How to be Human in the Age of the Machine اشاره جالبی به تقابل انسان و الگوریتم‌ها دارد. بر این اساس در جهان حاضر بسیاری از اتفاق‌ها به‌صورت اتوماتیک از طریق الگوریتم‌ها و محاسبات پیچیده ریاضی اتفاق می‌افتد. این موضوع باوجود ساده کردن زندگی می‌تواند خطرناک باشد چون در مواردی همه‌چیز از کنترل انسان خارج می‌شود.

استنلی کوبریک در حدود 50 سال پیش این موضوع  را دستمایه فیلم دیدنی با بازی بی‌نظیر پیتر سلرز قرارداد و اگر از علاقه‌مندان فیلم‌های علمی هستید تماشای آن را به‌هیچ‌عنوان از دست ندهید.

نکته جالب اسکاری: دکتر استرنج لاو اولین فیلم علمی تخیلی بود که در بخش بهترین فیلم نامزد اسکار شد و البته رقابت را به بانوی زیبای من (My Fair Lady) واگذار کرد.

2001: ادیسه فضایی (2001: A Space Odyssey)

کارگردان: استنلی کوبریک (1968)

اجازه دهید باهم صادق باشیم؛ پژوهش‌های علمی در دنیای واقعی به جذابیت آنچه فیلم‌ها به خوردمان می‌دهند نیست و در بیش‌تر موارد، تکراری از کارهای حوصله سر بر و روتینی است که دانشمندان به دلیل استمرار و انجام هرروزه‌شان موفق به اکتشافات عجیب‌وغریب و تکان‌دهنده می‌شوند.

حالا در میان همه فیلم‌های خوش‌رنگ و لعاب علمی تخیلی یک فیلم پیدا شده که این بخش حوصله سر بر اما واقعی را به تصویر کشیده است. در اولین اکران 2001: ادیسه فضایی نسخه 161 دقیقه‌ای به نمایش درآمد و مخاطبان ناگهان با فضانوردی به نام دیوید بومن مواجه شدند که مدت‌زمان زیادی در فضاپیمای Discovery One از این‌طرف به آن‌طرف می‌رفت!

ماجرا برای مخاطبان تا جایی حوصله سر بر شد که با جملاتی مثل «برو جلو» یا «سکانس بعدی» اعتراضشان نسبت به این صحنه‌های کش‌دار را نشان می‌دادند. 241 نفر سالن سینما را ترک کردند که در میان آن‌ها مدیران کمپانی سازنده هم دیده می‌شدند. همین ماجرا کوبریک را مجبور کرد 19 دقیقه از زمان فیلم را برای اکران‌های بعدی کوتاه کند.

نکته جالب اسکاری: استنلی کوبریک اسکار بهترین فیلم را در همان سال به فیلم موزیکال الیور ساخته کارول رید واگذار کرد.

پارک ژوراسیک (Jurassic Park)

کارگردان: استیون اسپیلبرگ (1993)

این فیلم پس از برخورد نزدیک از نوع سوم (Close Encounters of the Third Kind 1977) و ئی تی موجود فرازمینی (E.T. the Extra-Terrestrial 1982) پرفروش‌ترین فیلم علمی تخیلی کارنامه استیون اسپیلبرگ است.

جالب است بدانید دانشمندان بسیاری برای توضیح یافته‌های جدید به عموم مردم مثال‌هایی درباره اتفاقات این فیلم می‌زنند و بین سال‌های 1998 تا 2007 در Nature News بیش از 21 بار به پارک ژوراسیک ارجاع داده‌شده!

نکته جالب اسکاری: در این لیست پنج‌تایی پارک ژوراسیک تنها فیلمی است که شب خوبی را در مراسم اسکار 1994 تجربه کرد و برنده سه جایزه بهترین تدوین صدا، بهترین میکس صدا و بهترین جلوه‌های ویژه شد.

آغازگر (Primer)

کارگردان: شین کاروث (2004)

نیلز بور فیزیکدان مطرح در نقل‌قولی معروف می‌گوید: «جالب است که با یک پارادوکس روبه‌رو شدیم، اکنون می‌توانیم پیشرفت کنیم». احتمالاً اگر بور زمان اکران آغازگر زنده بود از این فیلم خوشش می‌آمد.

ماجرای آغازگر درباره دو دانشمند است که به طرز دیوانه‌واری با پارادوکس‌های سفر در زمان روبه‌رو می‌شوند. این فیلم را می‌توان در دسته علمی تخیلی پیچیده جای داد، فیلم‌هایی با مخاطب خاص که عموماً علاقه دیوانه‌واری به مفاهیم فیزیکی دارند.

البته فیلم 2001: ادیسه فضایی که پیش‌تر درباره آن صحبت کردیم هم در این دسته جای می‌گیرد با این تفاوت که رمان آرتور سی کلارک که فیلم از آن اقتباس‌شده، درک مفاهیم را برای مخاطب ساده‌تر می‌کند اما در مورد آغازگر هیچ مرجع خاصی برای ساده کردن مفاهیم فیلم وجود ندارد و بعضی از فن پیج‌ها زحمت این کار را کشیدند.

نکته جالب اسکاری: آغازگر فیلم مستقلی است که در هیچ بخشی نامزد اسکار نشد اما جایزه بزرگ هیئت‌داوران جشنواره فیلم ساندنس را از آن خود کرد.

مریخی (The Martian)

کارگردان: ریدلی اسکات (2015)

اگر قرار بود لیستی از برترین فیلم‌های علمی تخیلی تهیه کنیم، بیگانه (Alien 1979) و بلید رانر (Blade Runner 1982) ریدلی اسکات در آن جا داشت اما در اینجا صحبت از فیلم‌های علمی درباره دانشمندان است پس از مریخی به‌هیچ‌عنوان نمی‌توان گذشت.

در مریخی به این نکته اشاره می‌شود که دانشمندان برای حل مشکلات چگونه از علم و دانش کمک می‌گیرند. مارک واتنی فضانورد فیلم در دیالوگی می‌گوید:

«وقتی با احتمال قریب به اتفاقی مواجه می‌شوم تنها یک گزینه برایم باقی می‌ماند؛ اینکه چطور از آن سردربیاورم»

نکته جالب اسکاری: مریخی در اسکار 2016 نامزد دریافت 7 جایزه اسکار شد. این در حالی بود که در سال 2015 Interstellar نامزد 5 اسکار شده بود و در هر دو فیلم مت دیمون در یک سیاره بیگانه سرگردان شده بود!