تفاوت AM5 و AM4 در چیست؟

ای‌ام‌دی (AMD) از سوکت جدید یعنی AM5 برای تراشه‌های Ryzen ۷۰۰۰ رونمایی کرده است. اما تفاوت اصلی آن با AM4 چیست و آیا ارزش ارتقا دادن را دارد؟ سوکت AM4 از پردازنده‌های سری Ryzen ۵۰۰۰ پشتیبانی می‌کند که تعداد هسته‌ها و سرعت CPU عملکرد خیلی خوبی را ارائه می‌دهند، اما محدودیت‌های خود را نیز دارد و می‌تواند از دلایل توسعه سوکت AM5 توسط AMD باشد.

AMD در CES ۲۰۲۲ سر و صدای زیادی به پا کرد و پردازنده‌های Ryzen ۶۰۰۰ و Ryzen ۷۰۰۰ را معرفی کرد که پردازنده اول به عنوان قطعه‌ای برای لپ‌ تاپ استفاده می‌شود و به زودی برای فروش قرار می‌گیرد. با این حال، پردازنده سری Ryzen ۷۰۰۰ قرار است جایگزین Zen 3 شود.

---

AMD به طراحی LGA سوئیچ کرد

اولین و شاید قابل توجه‌ترین تفاوت این دو سوکت در این است که سوکت AM5 از آرایه شبکه زمینی یا LGA (کوتاه شده Land Grid Array) به جای آرایه مشبک پین یا PGA (کوتاه شده Pin Grid Array) استفاده می‌کند، درست همانند سوکت‌های اینتل (Intel). به طور خلاصه به تفاوت‌های PGA و LGA می‌پردازیم.

آرایه مشبک پین یا PGA، احتمالا یکی از قدیمی‌ترین تکنیک‌های بسته‌ بندی برای CPUهای رومیزی است. CPU‌ای با بسته‌ بندی PGA، به شکل مربع یا مستطیل با هزاران پین کوچک در قسمت زیرین خواهد بود. این پردازنده‌ها به سوکتی با همان مقدار پین متصل می‌شوند و قبل از نصب خنک‌کننده، توسط یک بازوی نگهدارنده نگه داشته می‌شوند.

از معایب طراحی PGA باید اشاره کرد که این پین‌های زیرین فوق‌العاده ظریف هستند و اگر با CPU خود به اندازه کافی ملایم نباشید، ممکن است به‌طور تصادفی آن‌ها را بشکنید. البته با توجه به پینی که شکسته شده، ممکن مشکلی نداشته باشید، یا به مشکل جدی برخورد کنید.

با این حال، آرایه شبکه زمینی یا LGA رویکرد بسته‌بندی متفاوتی دارد. در طراحی LGA هیچ پینی روی CPU قرار ندارد. در عوض، CPU دارای لایه‌های تماسی است. پین‌ها هنوز وجود دارند، اما اکنون به جای قرار گیری روی CPU در سوکت CPU روی مادربرد قرار دارند. هنوز احتمال شکستن پین‌ها وجود دارد، اما شکستن پین روی مادربرد سخت‌تر از شکست شدن پین روی CPU است.

اینتل در سال ۲۰۰۴ به طراحی LGA با سوکت LGA 775 روی آورد. با این حال AMD در تمام این سال‌ها با طراحی‌هایی مبتنی بر PGA، از AM2 تا AM4، همراه بوده است. این شرکت گاهی طرح‌هایی از LGA داشته است، زیرا سوکت تراشه‌های Threadripper و Epyc برای سال‌ها با بسته‌بندی LGA همراه بوده است.

اما در نهایت در AM5 مشاهده می‌کنید که AMD از LGA در تراشه‌های اصلی دسکتاپ استفاده می‌کند. AM5 دارای ۱۷۱۸ لایه تماسی در قسمت زیرین CPU است، در مقایسه با ۱۳۳۱ پین در سوکت AM4 است. با توجه به اینکه هر دو سوکت تقریبا اندازه فیزیکی یکسانی دارند، این نشان دهنده پیشرفتی برای LGA در تراکم تماس و البته دوام است.

AMD می‌گوید سوکت AM5 برای پشتیبانی از حافظه DDR5 و PCI Express 5.0 باید تعداد پین و سطح تماس بیشتری داشته باشد. LGA نسبت به طراحی PGA فضای فیزیکی کمتری را اشغال می‌کنند. این امر فضای بسیار بیشتری را برای تماس‌ بیشتر باقی می‌گذارد.جابه‌جایی LGA به PGA علاوه بر مزیت‌های گفته شده عامل کاهش آسیب دیدگی CPU در طول فرآیند نصب و بهبود یکپارچگی سیگنال می‌شود.

---

کولرهای AM4 با AM5 سازگارند؟

اگر دقت کرده باشید در بخش قبل اشاره کردیم که هر دو تراشه AM4 و AM5 تقریبا اندازه فیزیکی یکسانی دارند. این فقط یک تصادف نیست. ایجاد سازگاری خنک کننده CPU یکی از اولویت‌های مهندسین AMD در طراحی سوکت AM5 بوده است. AMD در جریان سخنرانی اصلی شرکت در CES ۲۰۲۲ در مورد خنک کننده تایید کرد که سوکت AM5 کاملا با کولرهای مبتنی بر AM4 بدون نیاز به اضافه کردن آداپتوری سازگار خواهند بود.

اینتل معروف است که سوکت‌ها را هر دو یا سه نسل تغییر می‌دهد و این مشکلاتی در حفظ سازگاری سوکت‌ها ایجاد می‌کند. در انتقال از LGA 1200 (یا Comet Lake/Rocket Lake) به LGA 1700 (یا Alder Lake) به این مشکل برخوردیم.

کاربرانی که می‌خواستند از کولرهای قدیمی خود دوباره استفاده کنند باید یک براکت جدید تهیه می‌کردند و در غیر این صورت باید کولرهای جدید تهیه کنند. حداقل طبق گفته‌های AMD، این مشکل در مورد AM5 صدق نخواهد کرد.

اگرچه AMD کاملا از یک سیستم بسته‌ بندی متفاوت استفاده می‌کند، توانسته همان روش نصب و سازگاری براکت را از AM4 به AM5 حفظ کند. اگر در حال حاضر یک سیستم AM4 دارید و به ارتقای به AM5 فکر می‌کنید، باید مادربرد و CPU خود را تعویض کنید. البته، اگر به فکر حفظ خنک کننده فعلی خود در چند سال آینده هستید، باید موارد مانند تراکم حرارتی و توان مورد نیاز AM5 را نیز در نظر بگیرید.

---

مقایسه AM5 و AM4

سوکت جدید به این معنی است که شما نمی‌توانید با مادربرد قبلی خود و تهیه پردازنده جدید سیستم‌تان را ارتقا دهید. برای بهبود و ارتقا سیستم‌تان باید مادربرد و پردازنده که با هم و با AM5 سازگار باشند تهیه کنید.

	AM4	AM5
بسته‌ بندی	PGA	LGA
اندازه فیزیکی	۴۰ mm در ۴۰ mm	۴۰ mm در ۴۰ mm
حافظه پشتیبانی	DDR4	DDR5
اسلات پشتیبانی	PCI Express 3.0 4.0 PCI Express	PCI Express 5.0
خنک کننده	دارای سازگاری با AM5	دارای سازگاری با AM4

---

کلام آخر

گفته می‌شود، اگر از سیستم Ryzen ۵۰۰۰ استفاده می‌کنید، ممکن است ارزش آن را نداشته باشد. مطمئنا، ۷۰۰۰ Ryzen قابلیت‌های هیجان انگیز زیادی را در خود جای خواهد داشت، اما خرید یک مادربرد جدید هزینه‌ای است که می‌توانید آن را برای بعد بگذارید، به خصوص اگر مادربرد گران قیمتی داشته باشید.

با این حال، اگر از یک سیستم قدیمی Ryzen ۳۰۰۰/۲۰۰۰ استفاده می‌کنید، می‌تواند ارزشش را داشته باشد که مادربرد جدید تهیه کنید. Ryzen ۷۰۰۰ به اندازه کافی سیستم شما را ارتقا خواهد داد و ارزش بررسی را دارد.