هرآنچه که باید پیش از خرید حافظه SSD بدانید

با پیشرفت سریع دنیای کامپیوتر و تکنولوژی‌های منتسب به آن، حافظه‌ها و دستگاه‌های ذخیره‌سازی در دنیای امروز به تعاریف جدیدی از سرعت، ظرفیت و کاربرد پذیری رسیده‌اند. به طوری که می‌توان گفت جهان ذخیره‌سازی اطلاعات در حال تجربه‌ انقلابی زیر و رو کننده است. از طرفی ابزارهای مکانیکی منتسب به حافظه نیز روز به روز پیشرفته و متنوع‌تر می‌شوند.

با توجه به نقش حافظه‌ها سرعت بالا و افزایش راندمان کلی سیستم‌ها، ارتقای لپ تاپ و کامپیوتر به وسیله‌ی ماژول‌های حافظه SSD انتخاب مناسب برای عموم کاربران و به صورت ویژه گیمرها محسوب می‌شوند.

با این حال خرید این قطعه با وجود تنوع بازار امری چالش برانگیز به نظر می‌رسید. به همین جهت در این سری از مطالب نکات پیش از خرید به بررسی نکات حائز اهمیت در خرید این قطعه می‌پردازیم.

---

حافظه SSD چیست و چه مزیت‌هایی دارد؟

حافظه SSD (مخفف Solid State Disk)، نوعی حافظه است که از سرعت خواندن و نوشتن بیشتری نسبت به هارد دیسک‌های دیگر برخوردار است. SSD که با نام «درایو حالت جامد» نیز معادل‌سازی شده، نوعی درایو برای ذخیره‌سازی اطلاعات است که بر پایه حافظه فلش و مشابه با مموری موبایل طراحی شده است.

برخلاف حافظه HDD هیچ عضو مکانیکی خاصی ندارند. SSDها برخلاف حافظه‌های HDD برای نوشتن داده‌ها از مغناطیس استفاده نمی‌کنند، بلکه داده‌ها را در میکروچیپ‌ها ذخیره می‌کند. درایوهای SSD با برخورداری از سرعت خواندن و نوشتن به مراتب بالا‌تر از هارد دیسک‌ها، گزینه بسیار مناسبی برای افزایش سرعت و کارایی کامپیوترهای رومیزی و حتی لپ تاپ‌ها هستند.

با استفاده از این حافظه، زمان تاخیر به حداقل رسیده و مقدار گرمای تولیدی هم کاهش چشم‌گیری داشته است. نصب سیستم عامل یا بازی مورد نظر روی حافظه SSD، سرعت لودینگ و اجرای آن‌ها را نیز بالا برده و جانی تازه به سیستم شما می‌بخشد. نقطه ضعف این نوع هارد در قیمت بالا و کاهش سرعتشان با گذشت زمان است. در همین راستا می‌توانید مقاله‌ی «حافظه SSD و HDD؛ تفاوت در چیست؟» را مطالعه کنید.

---

تفاوت‌های اساسی بین حافظه SSD و HDD در چیست؟

توسعه‌ی ماژول‌های SSD یک انقلاب در زمینه حافظه‌های مورد استفاده، مخصوصاً برای کاربران خانگی محسوب می‌شود. این دسته از محصولات پیشرفت‌هایی اساسی نسبت به هارد دیسک‌های سنتی ایجاد کردند. این پیشرفت‌ها شامل سرعت به مراتب بالاتر، نویز، انرژی و دمای کمتری تولید می‌کنند، در نتیجه عمر بیشتری نیز خواهند داشت.

تفاوت	SSD	HDD
خواندن/نوشتن دیتا	از تکنولوژی مدارهای یکپارچه نیمه هادی بهره برده و هیچ عضو مکانیکی ای ندارد.(همانند تکنولوژی کارت‌های مموری و فلش‌های USB)	برای نوشتن و خواندن داده از بازوی مکانیکی همراه با دیسکهای مغناطیسی استفاده می کند.(دقیقا مانند تکنولوژی استفاده شده در CD/DVD)
ساخت	هیچ عضو متحرکی وجود ندارند در نتیجه باعث عمل‌کرد سریع‌تر، بی‌صدا تر و بی‌لرزش تر می‌شود.	هارد دیسک ها که از یک تعداد سیلندر دوار و بازوی متحرک تشکیل شده اند.
سرعت عملیات	درحافظه‌های حالت جامد سرعت عملیات می‌تواند بین ۵ تا ۱۰۰ برابر بیشتر از هارد دیسک‌ها است.	با توجه به وجود سیستم مغناطیسی و به طبع نیاز به جا نمایی بلاک‌های داده و تنظیم head و سیلندرها برای خواندن یا نوشتن داده سرعت عملیات پایین است.
وزن	بسیار سبک	سنگین
قیمت	به ازای هر گیگابایت گرانتر از HDD است.	به ازای هر گیگابایت بسیار ارزان‌تر از SSD است.

با وجود اینکه حافظه SSD و HDD در امر ذخیره سازی عملکرد نسبتا یکسانی دارد، با این حال تفاوت‌های بسیار زیادی برای خریدار دارند. حافظه‌های HDD قدیمی‌تر و با سرعت کمتر هستند. این حافظه‌ها در مقابل SSD با قیمت بالاتر و عمر کمتر رقابت می‌کنند. در جدول بالا به تفاوت‌های اساسی این دو اشاره می‌کنیم.

---

تفاوت تکنولوژی‌های مختلف SSD در چیست؟

ما تفاوت SSD با هارد دیسک‌های سنتی را شناختیم و الان زمان شناخت انواع SSD از نظر رابط، کانکتور (درگاه اتصال)، اشکال و عمل‌کرد است. در مورد حافظه‌های حالت جامد فاکتور‌های متعدد و چینش این فاکتورها در کنار یک دیگر اشکال و سرعت‌های متفاوتی در اختیار شما قرار می‌دهد.

اولین موردی که باید به آن توجه کرد پروتکل‌های ارتباطی مورد استفاده در حوزه‌ی ذخیره سازی است. در حال حاضر دو رابط برای بهره برداری از SSD وجود دارد. AHCI که رابط قدیمی بوده و همچنان برای SSDهای ساتا به کار می‌رود. این رابط برای هارد دیسک‌ها طراحی شده به همین دلیل امکان دسترسی همزمان به چند بلاک دیتا را ندارد.

NVMe رابط دیگری است که بعدتر و به جهت توسعه‌ی ماژول‌های SSD معرفی شد. این تکنولوژی علاوه بر پشتیبانی از دسترسی هم‌زمان به چند بلاک دیتا از سیستم‌‌های چند هسته‌ای پشتیبانی بهتری به عمل می‌آورد.

فاکتور بعدی که می‌توان به آن اشاره کرد کانکتور‌های فیزیکی مختلف است. در حال حاضر می‌توان حافظه‌های حالت جامد را از نظر کانکتور به ۵ دسته تقسیم‌ بندی کرد. که شامل SATA ،mSATA ،U.2 ،M.2 و PCIe هستند. هر یک از کانکتور‌های فوق امکان قرار گیری در کنار یک یا دو پروتکل اتصال را دارند.

برای مثال کانکتور ساتا تنها با رابط AHCI در دسترس است. اما کانکتور M.2 علاوه بر رابط AHCI از NVMe نیز پشتیبانی می‌کند. نکته قابل توجه و مهم این است که یک کانکتور همزمان دو رابط را پشتیبانی نمی‌کند. در ادامه انواع SSD از نظر کانکتور و رابط اتصال مورد بررسی قرار می‌گیرند.

SATA SSD (SATA I,II,III)

رابط SATA (کوتاه شده‌ی Serial Advanced Technology Attachment) یکی از پرطرفدارترین انواع SSD در بازار است. ابعاد این مدل از SSD همانند هارد دیسک لپ تاپ ها ۲.۵ اینچ بوده و با انواع لپ تاپ و کامپیوترهای دسکتاپ سازگاری دارد.

به دلیل استفاده از کانکتور مرسوم در این نوع از SSD، بهترین گزینه برای لپ تاپ ها و دسکتاپ‌های قدیمی بوده و سرعت خواندن و نوشتن (تا حدود ۵ برابر) بالاتری را نسبت به هارد دیسک در اختیار کاربر قرار می‌دهد.

طی سالیان گذشته ۳ نسخه از SATA معرفی شده که در ادامه انواع و حداکثر سرعت هر نسخه آمده است. برای نصب این نوع از حافظه همانند هارد دیسک به کابل SATA و یک براکت ۲.۵ اینچی نیاز دارید.

mSATA SSD

این مدل از SSD نسخه کوچک شده SATA SSD بوده و اکثراً برای کامپیوتر‌های جمع و جور، لپ تاپ و حتی تبلت ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. mSATA  ظرفیتی تا ۱ ترابایت و سرعت خواندن/نوشتن تا ۶ گیگابیت بر ثانیه دارد. mSATA  مصرف برق کمتر و عمل‌کرد مشابه با SATA SSD دارد. با این حال، قیمت آن مقرون به صرفه بوده اما این مدل از SSD توسط M.2 از دور خارج شد.

M.2 SATA SSD

این نوع از SSD سبک‌تر و کوچکتر از SATA SSD بوده و از نوع برد چاپی به همراه چیپ یا اصطلاحاً PCB است. نوع مرسوم M.2  با عرض ۲۲ میلیمتر و طول ۸۰ میلیمتر همراه با چیپ‌های NAND در ۲ سمت بورد عرضه میشود.

نکته مثبت در این نوع از SSD عدم نیاز به کابل برای اتصال به PC یا لپ تاپ است. نکته مثبت دیگر در این نوع از SSD انعطاف پذیری از نظر ابعاد با طول‌های مختلف است، سایز‌های ارائه شده برای این استاندارد عبارتند از:

• M.2 22110 : 110 x 22 mm
• M.2 2280 : 80 x 22 mm
• M.2 2260 : 60 x 22 mm
• M.2 2242 : 42 x 22 mm

سرعت M.2 SATA SSD  همانند نسخه معمولی آن حداکثر تا ۶۰۰ مگابایت بر ثانیه است. بسته به سوکت M.2 روی مادربرد سه گونه از M.2 وجود دارند. این دسته بندی‌ها شامل ماژول‌های Switch B، ماژول‌های Switch M و Switch B&M هستند.

توجه داشته باشید که اگر یک SSD M.2 SATA (B&M) خریداری کنید و مادربرد از M.2 NVMe (B&M) پشتیبانی کند، SSD کار نخواهد کرد. همچنین شیار‌های اسلات M.2 روی مادربرد و یا لپ تاپ باید با اسلات M.2 SATA و همچنین اندازه درایو مطابقت داشته باشند.

PCIe SSD

PCIe یکی از انواع درایوهای حالت جامد است که با استفاده از اسلات PCIe به یک سیستم کامپیوتری متصل می شود که به روشی جدید برای افزایش سرعت سرورها و دستگاه‌های ذخیره سازی تبدیل شده است.

SSDهای PCIe شکل، در اسلات‌های PCIe مادربرد شما قرار می‌گیرند. به همان روشی که کارت‌ها یا کامپوننت‌های صوتی داخلی یا شبکه را نصب می‌کنید. وقتی از پروتکل NVMe به عنوان PCIe SSD استفاده می‌کنید، سریع‌ترین سرعت عملیاتی را دریافت می‌کنید. حداکثر پهنای باند خواندن/نوشتن آن بسته به ورژن PCIe مورد استفاده تا ۵۰ گیگابیت در ثانیه است.

SSDهای PCI Express اغلب گران هستند، به همین دلیل است که معمولاً فقط برای برنامه‌های کاربردی با کارایی بالا یا سرورها استفاده می شوند. همچنین می‌توانید انواع دیگری از SSD‌های کوچک‌تر را پیدا کنید که از اتصال PCI Express (PCIe) استفاده می‌کنند و امکان انتقال داده تا 4 برابر و یا بیشتر از SATA 3 SSD را فراهم می‌کنند.

در هنگام نگارش این متن دو ورژن از PCIe مرسوم است، PCIe 3.0 و PCIe 4.0 که از نظر عمل‌کرد در کنار رابط NVMe  ورژن ۳ تا ۳۵ گیگابیت برثانیه و ورژن 4 تا ۵۰ گیگابیت در ثانیه امکان انتقال اطلاعات دارند.

M.2 NVMe SSD

NVMe نوعی SSD است که مخفف Non-Volatile Memory Express بوده و ۵ برابر سریع‌تر از SSDهای ساتا هستند. سرعت تبادل اطلاعات ایت دسته از حافظه‌ها حداقل تا ۲۶۰۰ مگابیت در ثانیه می رسد. این دسته از تجهیزات گران‌تر از ساتاها هستند و انرژی بیشتری مصرف می‌کنند.

مشاغل بزرگ، کامپیوترهایی با کارکرد سنگین و سرورهای بزرگ ممکن است از M.2 NVMe استفاده کنند. اگر کاری را انجام می‌دهید که به عملکرد حافظه سریعی نیاز دارد، مانند بازی یا ویرایش ویدیو با وضوح بالا، این مدل بسیار مفید است. همچنین ظرفیت ذخیره سازی آن بسته به نوع حافظه NAND مورد استفاده می‌تواند بازه زیادی را شامل شود.

---

انواع تکنولوژی NAND در حافظه SSD کدامند؟

اگر مقداری موشکافانه تر به تکنولوژی SSD نگاه کنیم متوجه می‌شویم امروزه تمامی نسخه‌های موجود از تکنولوژی NAND استفاده می‌کنند، اما خود این تکنولوژی دارای ورژن ها مختلفی است. پنج نسخه مطرح از این حافظه‌ها شامل SLC ،MLC ،TLC ،3D NAND و QLC هستند.

ماژول‌های با تکنولوژی چیپ‌ SLC که از آن‌ها به عنوان چیپ‌های تک سطح (Single Level Cell) نیز یاد می‌شود، تنها توان ذخیره سازی یک بیت اطلاعات را در هر سلول حافظه خود دارند. این حافظه‌ها معمولا پرسرعت‌ترین و به طبع گران‌ترین چیپ‌های حاضر در بازار هستند که بازه‌ی برق مصرفی ۱.۸ الی ۳.۳ ولت را دارند.

چیپ‌های MLC و TLC که به ترتیب توانایی ذخیره دو و سه بیت اطلاعات را در هر سلول حافظه دارند، در مقایسه با SLCها ارزان‌تر هستند. این دسته از ماژول‌ها در ظرفیت‌ها تا ۶ ترابایت نیز در دسترس هستند.

چیپ‌های QLCسرعت خواندن و نوشتن پایین‌تر و ظرفیت حجمی متنوع‌تری دارند. این دسته از تجهیزات به علت حجم فیزیکی بالا در هر فرم فاکتوری قابل تهیه نیستند. و در نهایت 3D NAND جدیدترین تکنولوژی ماژول‌های حافظه هستند.

این دسته از تجهیزات امکان ذخیره داده در بلوک ها بصورت مستقیم در محور‌های XYZ دارند و در ظرفیت‌های متنوع و به طبع قیمت بالاتر در دسترس هستند. اما برای کاربران خانگی و کسانی که قصد ارتقا کامپیوتر یا لپ تاپ خود را دارند، پیشنهاد می‌شود، حافظه‌های SSD معمول با یکی از دو چیپ MLC و TLC را انتخاب کنید.

---

حافظه‌ SSD با چه سرعتی مناسب من است؟

ماژول‌های SSD بسته به تکنولوژی به کار گرفته در چیپ حافظه خود، در سرعت‌های مختلفی قابل تهیه هستند. برای کاربران خانگی معمول، تهیه‌ی حافظه SSD با سرعت خواندن و نوشتن ۳۰۰ تا ۵۰۰ مگابایت بر ثانیه (MB/s) با رابط کاربری ساتا، کفایت خواهد کرد.

این رقم برای گیمرها، تولید کنندگان محتوا و کاربران حرفه‌ای می‌تواند تا ۱۰۰۰ مگابایت بر ثانیه نیز افزایش یابد. با این حال باید در نظر داشته باشید که استفاده از ماژول‌های با سرعت بالا، نیازمند پشتیبانی مادربرد است.

---

حافظه‌های SSD چقدر عمر می‌کنند؟

حافظه‌های مبتنی بر فلش، در تکرار چرخه نوشتن داده‌ها به سمت مرگ تدریجی حرکت می‌کنند. در واقع چرخه‌ی نوشتن در محصولات حافظه با محدودیت‌هایی روبرو است. محدودیت چرخه‌های خواندن و نوشتن در این دسته از ماژول‌های حافظه با عبارات TBW و DWPD ذکر می‌شود.

این دو عبارت فاکتورهایی هستند که به وسیله آن طول عمر و دوام یک ماژول حافظه بر پایه‌ی فلش سنجیده می‌شود. کلمه TBW که سرواژه‌های عبارت Terabytes Written بیان‌گر میزان توان یک SSD برای نوشتن داده‌ها در واحد ترابایت هستند. DWPD نیز همان معیار، اما در واحد زمان است.

برای مثال مقدار TBW در SSDهای آبی رنگ وسترن دیجیتال ۶۰۰ ترابایت است. بدین معنی که عمر این حافظه تا ظرفیت نوشتن ۶۰۰ ترابایت داده، تضمین می‌شود. شاید روی کاغذ این مقدار ناچیز به نظر برسد.

اما در عمل و با احتساب نوشتن میانگین ۵ گیگابایت در روز، شما قریب به ۱۳۰ هزار روز (بیش از ۳۵۰ سال) می‌توانید از این SSD استفاده کنید. پس در خرید SSD از برندهای شناخته شده، نیازی بابت نگرانی از بابت این عدد نیست.

---

از چه برندی حافظه SSD تهیه کنیم؟

خوشبختانه در خرید SSD لپ تاپ چندان نیاز به سخت گیری درباره‌ی برندینگ نیست. تنها کافیست از بین برندهای شناخته‌شده خرید کنید. با این حال همواره ساب‌برندها و نام‌های متفرقه‌ای وجود دارند که قیمت تمام به ازای هر گیگ‌ بسیار پایینی عرضه می‌کنند. اما توجه داشته باشید که کارایی و طول عمر این دسته از حافظه‌ها مورد تردید است. پس در حاشه امن برندهای مطمئن خرید کنید.

از برندهای نسبتا شناخته شده‌ای که در بازار ایران وجود دارند می‌توان به وسترن دیجیتال (Western Digital)، سامسونگ (Samsung)، ای دیتا (ADATA)، کروشیال (Crucial)، سیلیکون پاور (Silicon Power) و… اشاره کرد.

در این میان SSDهای سامسونگ به طور معمول قیمت بالاتری دارند. ای دیتا در دسته محصولات ارزان قیمت‌تر قرار می‌گیرند. و SSDهای برندهایی نظیر وسترن دیجیتال و ای‌دیتا در دو یا چند رده کاربری با قیمت‌های متفاوت عرضه می‌شوند.

---

نتیجه گیری

SSDها حافظه‌هایی پرسرعت و نسبتا جدید هستد که بر پایه فناوری‌ فلش کار می‌کنند. این ماژول‌‌های حافظه روشی اقتصادی و هوشمندانه برای ارتقای لپ تاپ‌ها و نوت بوک‌ها هستند. با این حال به واسطه‌ی معضل سازگاری خرید این دسته از حافظه‌ها کمی چالش برانگیز است. به همین منظور در این مقاله شما را با شیوه تشخیص و نصب ماژول‌های SSD آشنا نمودیم.

با وجود اینکه SSD و HDD در امر ذخره سازی عملکرد نسبتا یکسانی دارد، با این حال تفاوت‌های بسیار زیادی برای خریدار دارند. حافظه‌های HDD قدیمی‌تر و با سرعت کمتر هستند. این حافظه‌ها در مقابل SSD با قیمت بالاتر و عمر کمتر رقابت می‌کنند.

با وجود مزایای SSDها اما همچنان قیمت بالا مانع از جایگزینی کامل آن‌ها و حذف HDD می‌شود. در حال حاضر بهترین گزینه استفاده از SSD و HDD به طور همزمان است. امروزه برای لپتاپ‌ و کامپیوترها استفاده همزمان از SSD و HDD روش به شدت موثر و مقرون به صرفه‌ای است. در این روش با حفظ هارد دیسک سیستم می‌توانید برای اجرای سیستم عامل، نرم‌افزارهای سنگین‌ و بازی‌ها از SSD استفاده کنید.