نقد انیمیشن Deep Sea – غمی به عمق دریا!

 Deep Sea انیمیشنی در ژانر فانتزی و محصول سال 2023 چین است که به کارگردانی و نویسندگی تیان شیائوپنگ، برای نخستین بار در جشنواره بین‌المللی فیلم برلین به نمایش درآمده. این پویانمایی داستان دختری نوجوان و افسرده را روایت می‌کند که برای پیدا کردن مادرش درصدد کشف محیط عجیب و غیرمنتظره زیر آب به ماجرا‌جویی می‌پردازد.

 

کابوس یا رویا؟

همه‌چیز با یک کابوس یا رویا شروع می‌شود. "شینشیو" دختری که در کودکی توسط مادرش رها شده است، در رویاهایش به دنبال هیولایی چند چشم و تیره که لالایی مادرش را نجوا می‌کند، مسیری سخت و سرد را می‌پیماید. کابوس از جایی رقم می‌خورد که درست در لحظه وصال، توسط شبحی قرمز از مادرش دور می‌شود. خط داستانی تا همین نقطه برای ما واضح است! از‌این پس همه‌چیز سریع و بی‌دلیل رخ می‌دهد.

شینشیو لحظه‌ای با خانواده، روی عرشه کشتی تفریحی و غرق در دلتنگی‌های خود نسبت به مادرش است و لحظه‌ای بعد با خروش دریا، وارد جهان زیر آب می‌شود. همه‌چیز آنقدر سریع به وقوع می‌پیوندد، که تمرکز بیننده دائما انسجام خود را از دست می‌دهد. تنها نقطه اتصال ذهن مخاطب با داستان، توسط چهره آشنای هیولای کابوس های شینشیو حفظ می‌شود . دختر در طوفان نجوای هیولا را می‌شنود و مسخ به دنبالش به درون اقیانوس می‌پرد. بی‌هیچ مقدمه‌ای با کاراکتر‌های بامزه، ماهی‌های سخنگو و سرآشپز "نانهی" آشنا می‌شود. باید گفت که Deep Sea فقط داستان تکان‌‌دهنده از یک دختر شکسته نیست، بلکه قصه مردی آشفته به نام نانهی را هم روایت می‌کند. این دو، ازاین پس با یکدیگر، در جست‌وجوی خواسته‌های خود مقصدی طولانی و گمشده را در دریا می‌پیمایند. درست است که برای دیدن چنین انیمیشنی به قوه تخیل بسیار بالایی نیاز داریم، اما ذهن بیننده به طور ناخودآگاه به دنبال ادله می‌گردد و داستان ابدا در پی باورپذیری مخاطب نیست. تنها نکته باور پذیر در نیمه اول داستان، غم شخصیت‌ها است.

ابر سیاه و سنگین!

همه شخصیت‌های پرداخته شده در Deep Sea از نوعی اختلال افسردگی رنج می‌برند. به نظر من حتی پلات و ایده داستان هم با مفهوم افسردگی پایه‌ریزی شده! هیچ‌کس از شرایط موجود راضی نیست. کاراکتر اصلی، شینشیو، دچار افسردگی اساسی و موقعیتی است . نوعی از افسردگی که در اثر تروما رخ می‌دهد و به فضای غیر واقعی چنگ می‌اندازد. صداها و خاطرات را دائما تجسم می‌کند و غم، صادقانه در رفتار شخص هویدا است.

سرآشپز نانهی هم دچار نوع دیگری از افسردگی _مانیک_ است. او برخلاف شینشیو می‌خندد و رفتاری هیجان‌زده و خوشحال دارد اما با پیش‌روی داستان و پی بردن به درونیاتش، می‌فهمیم که نانهی سراسر عقده و حسرت است. افسردگی نه تنها در این دو کاراکتر بلکه به دیگر شخصیت‌های داستان هم سرایت می‌کند. ماهی‌های سخنگو، سمورهای بامزه و شیرهای دریایی آشپز، همه و همه از نوعی نارضایتی نسبت به موقعیت و محیط رنج می‌برند.

 

سور رنگ‌ها

از نقطه نظر فنی، Deep Sea به طرز چشمگیری رنگ‌ها را به بازی می‌گیرد. به رخ کشیدن تصاویری همچون نقاشی‌های آبرنگی، درخشندگی‌های نور، جنگ و خروش الوان، تنوع و خوش‌آب و رنگی صدها گونه غذا، فقط توسط یک تیم صد نفری از انیماتورهای حرفه‌ای امکان پذیر است! این انیمیشن که طی هفت سال تلاش تیم کارگردانی ساخته شده، آنقدر مملو از جزیئات تصویری و گرافیکی است، که چشمان شما را تسلیم زیبایی صحنه می‌کند.

میانه فیلم همه‌چیز از تکاپو می‌افتد، حتی تصاویر درخشان و متنوع! فضا خاکستری، سرد و غمگین می‌شود؛ درست مثل تم داستانی Deep Sea! صحنه سراسر در محیطی ترسناک و مه‌آلود فرو می‌رود. رنگ مرگ بر پس‌زمینه تصویر، فضای چشم‌نواز و اکلیلی را پر می‌کند. شبح سرخ که از خاکستری غم تغذیه می‌کند، سکانس‌ها را با هیجان به دنبال بلعیدن شینشیو پشت‌سر می‌گذارد.

با این که این انیمیشن از نظر بصری پر زرق‌و برق و خیره کننده بود، اما طرح داستانی نیمه اول ضعیف ظاهر شد. ماجراجویی‌های جاری در این سکانس ها، تکراری و بی خلاقیت رقم می‌خورند. انگار داستان جدیدی برای بازگو کردن وجود ندارد. اگر قرار بود تنها به صحنه‌های خوش رنگ و پر لعاب بسنده کنیم، کافی بود عکس های Deep Sea را از گوگل سرچ کنیم. البته نمی‌شود از موسیقی این انیمیشن در موقعیت‌های استرس‌زا گذشت. ملودی رعب‌‌انگیز که سایه غم را سنگین‌تر می‌کند، سعی در برانگیختن احساسات بیننده دارد.

Deep Sea برای چه سنی مناسب است؟

شاید ساختار و تم آب‌رنگی صحنه‌ها بسیار خیره کننده باشد، اما قطعا این انیمیشن برای کودکان بسیار نا‌امید کننده و بی رحمانه است. مرور خاطرات گذشته، تصویر سازی‌های احساسی، جشن تولد فراموش شده و نگاه به خانواده جدید که بدون شینشیو هم خوشحال‌اند، برای کودکان درست مثل کابوسی است که بعد از فریاد باید فراموش شود.

درست است که انیمیشن Deep Sea به طور مداوم با شگفتی آغشته است، با این وجود همه این‌ها با کنار گذاشتن تصاویر وحشتناک کودک‌آزاری به اوج خود می‌رسد. علاوه بر این، آنقدر اوج و خروش، حجوم رنگ‌ها، تکاپوی اجسام و افراد، در کادرها زیاد و طولانی است، که سخت می‌شود تمرکز را بر خط داستانی معطوف کرد. از این جهت قطعا برای ذهن آرام کودکان این سکانس های شلوغ پی در پی خسته کننده و نامفهوم است.

با این که این انیمیشن برای قشر بزرگسال مناسب‌تر از کودکان است، اما مسیر داستانی غیر بالغانه آن می‌تواند منجربه از دست دادن این گروه از مخاطبان هم شود. به نظر می‌رسد این انیمیشن نتوانسته مخاطب خاص خود را پیدا کند. البته نیم ساعت پایانی Deep Sea احساسات شما را به اعماق خود فرو می‌برد. سکانس‌های پایانی با مفاهیمی از قبیل درد و فداکاری عجین شده‌اند و اشک‌آور و غمبار رقم می‌خورند.

اتمسفر Deep Sea

تضاد موسیقی و صحنه، جو داستان و فضای انیمیشن را کمدی می‌کند. اما از دهان‌های آویزان و چشم‌های از حدقه بیرون زده و طراحی‌های خنده آور شمایل موجودات، می‌شد دریافت که با یک انیمیشن تراژیک_کمدی روبه رو هستیم، که جلوه‌های فانتزی آن از در و دیوار، سر بیرون می‌آورند. درست مثل یک رویای قابل لمس. رنگ‌های تنیده در هم این انیمیشن، مرز تخیل و واقعیت را تا حدالامکان کم‌رنگ می‌کنند.

 همه چیز در انیمیشن Deep Sea درخشنده، سرزنده، لطیف و با تنوع است، به جز داستان آن. ما شخصیت‌های فانتزی را می‌بینیم اما از چرایی حضور آن‌ها بی‌اطلاعیم. مثل هیولای سیاه چند چشم که چیزی راجع به او نمیدانیم و فقط همه صحنه ها به دنبالش کشیده می‌شویم تا به دلایل وجود، هدف و قصدش پی ببریم. یا بدون این که شبح سرخ را بشناسیم، ناگهان با آن مواجه می‌شویم و فقط می‌دانیم او مثل سایه سنگین افسردگی از غم شینشیو تغذیه می‌کند. 

نسبت به نانهی هم به عنوان نقش مکمل شینشیو بی‌اطلاییم. به همین دلیل تغییرات شخصیتی او را _تبدیل از یک پلید به حامی_ هم درک نمی‌کنیم. زمانی که از شر رنگ‌های در هم تنیده، درخشان و گوناگون صحنه‌ها خلاصی می‌یابیم هم، اتفاق غیر‌منتظره‌ای در داستان به وقوع نمی‌پیوندد. به جز سکانس های انتهایی! پایان داستان بالغانه، بی رحم وحزن انگیز رقم می‌خورد!

عمیق‌ترین نقطه دریا

" بعضی وقتا دنیا خاکستریه، برخلاف رویاها که درخشان و رنگارنگن"

همه‌چیز انیمیشن Deep Sea راجع به اندوه و افسردگی مداوم بشر است؛ سازنده آنچه را که از جامعه می‌بیند به تصویر می‌کشد. او با اثبات این که افسردگی نهان می‌تواند کودک را به انزوا بکشد، رویایی از گم‌گشتگی انسان و نیازش به همدردی را در شخصیت شینشیو برای ما تداعی می‌کند. در واقع ما را به عنوان مخاطب، به آن سوی دیوار افسردگی می‌کشد تا درک بهتری از موقعیت‌های این‌چنینی داشته باشیم.