نگاهی به سری روبوکاپ

امسال سی و پنجمین سالگرد نمایش اولین فیلم روبوکاپ بود. این فیلم پس از گذر از سختی‌ها و آزمون‌های بسیار به روی پرده رفت؛ در واقع ساخت این فیلم پر بود از موانعی مثل کمبود بودجه و سازندگانی که امیدی به حاصل کار خود نداشتند. با این وجود، پروژه روبوکاپ طاقت آورد و بهتر از هر فیلم دیگری به بینندگانش اکشن علمی تخیلی ارائه کرد.

با عرضه این فیلم با شخصیتی به نام الکس مورفی هم آشنا شدیم؛ او نصف آدم و نصف یک ربات بود، کسی که در دنیایی پر از فساد سعی می‌کرد پلیس خوب و اخلاق‌مدار باقی بماند، عدالت را برقرار کند و همچنین جرقه‌ی شروع یک فرانچایز افسانه‌ای را بزند.

این سری بطور کلی نمایش دهنده آینده‌ی پاد-آرمانی بشر است. دنیایی که تجارت‌های کلان و طمع سیری‌ناپذیر نظام سرمایه‌داری، به بار آورده، دنیایی است پر از خشونت و طنز که درون‌مایه‌هایی مثل فسادِ قدرت، نبرد خیر و شر و نبرد انسان در برابر ماشین، دارد. روبوکاپ قهرمانی است که درخور توجه بیشتری بود.

میراث این سری، اسباب‌بازی‌های مربوط، اکشن فیگور، کارتون، بازی‌های ویدیویی و حتی کشتی ‌گیرانی با ظاهر روبوکاپ بوده است. هر چه بیشتر جلو آمدیم، پیام ابتدایی فیلم و محتوایی که بر آن تکیه داشت هم کمرنگ‌تر شد و شاهد آثاری به نسبت ضعیف‌تر بودیم. با این حال سری روبوکاپ همیشه مشتاقان زیادی داشته است و حتی ما نویسندگان این مطلب هم به اندازه کافی مشتاق آن هستیم که سری تلویزیونی را هم به حساب آوردیم که بیشتر از 4 روبوکاپ برای لیست داشته باشیم.

لیست فیلم‌های روبوکاپ از ضعیف‌ترین به قوی‌ترین، به ترتیب زیر است.

5.  RoboCop: Prime Directives (2001)

تاریخ انتشار: 16 جولای 2001

گروه بازیگران: پیج فلچر، موریس دین وینت، ماریا دل مار

Prime Directives هرگز در تئاترها اکران نشد و البته که لایق چنین چیزی هم نبود. با این وجود، این نسخه که سفری شش ساعته به دل دلتا سیتی است، به طرفداران این سری روبوکاپ بیشتری هدیه می‌کند. این مینی سریال تلویزونی که به صورت چهار فیلم به روی آنتن رفت، بسیاری از اتفاقات دو ادامه ساخته شده بر نسخه اولیه را نادیده گرفت و سعی کرد همان حسی را بازگرداند که در نسخه اول جریان داشت. روبو این بار مجبور است که با دشمنانی نو دست و پنجه نرم کند؛ تاجران فاسد، یک هوش مصنوعی شیطان صفت، پسرش که عضوی از OCP است و همچنین یک روبوی مدل بالاتر که دو هفت‌تیر دارد و قصدش از میدان به در کردن الکس مورفی است، شخصیت‌های منفی هستند. این فیلم سفری بلندپروازانه است که سعی می‌کند قسمتی از جذابیت فیلم اول را با لایه‌های تماتیک نو زنده کند اما از خیلی جهات ناتوان می‌ماند.

اگر بگوییم که هم شخصیت‌پردازی می‌لنگد و همچنین بگوییم که سریال زیادی به جاده خاکی می‌زند کمی عجیب است، اما هر دوی آن‌ها در اینجا درست هستند. این ایده‌ها و همچنین اضافات صورت گرفته واقعاً بد نیستند ولی باید با تمرکز بیشتر به قسمت‌های اضافی پرداخته می‌شد چرا که به بعضی صحنه‌ها واقعاً نیازی نیست. از نظر بازیگری هیچ‌کس افتضاح نیست، اما صحنه‌های ضعیف دیده می‌شود.

پیج فلچر که این بار در نقش روبو بازی می‌کند، کارش بد نیست ولی گاهی به نظر می‌رسد که او نسخه کوتاه‌تر و عجیب‌تر قهرمان شناخته شده است. با این حال زمانی که در فلش‌بک الکس مورفی را می‌بینیم او خوب بازی می‌کند و اگر لحظات احمقانه‌ای وجود دارد تقصیر بازیگر نیست بلکه بخاطر محدودیت بودجه و طراحی‌ لباس‌های بد است. صحنه‌های اکشن و جلوه‌های ویژه گاهی اوقات خوب هستند اما اگر کیفیت کلی را در نظر بگیریم بالا و پایین‌های زیادی در این زمینه دیده می‌شود.

اکثر طرفداران Prime Directives را نادیده گرفتند و از نظر کیفیتی پایین‌تر از فیلم تلویزیونی 1994 قرارش دادند. اما اگر فقط روبوکاپ بیشتر می‌خواهید این چهار فیلم یکی از بایدها برای هر طرفدار روبوکاپ است.

4. RoboCop 3 (1993)

تاریخ انتشار: 5 نوامبر 1993

گروه بازیگران: رابرت جان برک، نانسی الن، ماریو ماچادو

بیشتر وقت‌ها اگر انگشت اشاره را به سوی تنها یک فیلم بگیریم و آن را به عنوان قاتل یک فرانچایز معرفی کنیم، عادلانه نیست ولی برای فیلم RoboCop 3 این قاعده صدق نمی‌کند. اگرچه که استودیو کارگردان خوبی مثل فرد دکر آورد و اسطوره کمیک نویسی یعنی فرانک میلر در نوشتن فیلنمامه یاری می‌کرد، باز هم دستآورد خوبی نداشت. همچین باید گفت که مشکلات مالی در این نسخه موانع زیادی در طول ساخت فیلم بوجود آورد.

در آن سال‌ها فرانچایز روبوکاپ به کمک کارتون‌ها و اسباب بازی‌ها مخاطبان جوانتر بسیاری داشت و نسخه سوم با رده بندی سنی PG-13 امید داشت که گروه‌های خانوادگی زیادی را به سینما بکشاند. خشونت منحصر به فرد این سری، صحنه‌های برهنگی و شوخی‌های بزرگسالانه غیاب‌شان به وضوح احساس می‌شد و همچنین یک شخصیت نوجوان هم وارد صحنه شده بود.

علاوه بر تمام عیب‌های مبرهن داستان، بازیگر اصلی روبوکاپ به دلیل مشکلات برنامه نتوانست باز در نقش او بازی کند و توسط رابرت برک تازه کار جایگزین شد. او در نقش روبوکاپ بد ظاهر شد و کفش‌های سنگین فلزی هم بر مصیبت او افزوده بودند. زمانی که همکار همیشگی او یعنی ان لوییس در ابتدای فیلم می‌میرد، به جای اینکه شاهد صحنه‌ای تأثیرگذار و انگیزه دهنده به روبوکاپ را شاهد باشیم بیشتر صحنه ناله و فریاد روباتیکی می‌بینیم که اصلاً تکان دهنده نیست.

ادامه داستان در این نسخه درباره OCP و تلاش آن‌ها برای نقل مکان شهروندان است و در مقابل یک گروه مقاومت و پسربچه هکری وجود دارد که از راه به در کردن دشمنان بزرگ را ساده نشان می‌دهد! RoboCop 3 دو مولفه تازه در خودش داشت که احتمالاً باید هر مخاطب نوجوانی را به خودش جذب می‌کرد؛ دشمنان رباتکی نینجا و جت‌پک ولی حتی این‌ها هم در بهبود وضعیت فیلم یاری دهنده نبودند.

قرار گرفتن RoboCop 3 پایین‌تر از Prime Directive بیشتر بخاطر کوتاه‌تر بودن آن است که لااقل کاری می‌کند عیب‌هایش طاقت‌فرسا نباشند.

3.  RoboCop (2014)

تاریخ انتشار: ۱۲ فوریه ۲۰۱۴

گروه بازیگران: جوئل کین‌من، گری الدمن، مایکل کیتون

به ریبوت انجام شده از سری روبوکاپ، تنها می‌توان به شکل یک بار اضافه یا یک فرصت از دست رفته برای زنده کردن خاطراتِ نسخه اولیه نگریست. مهم نیست که فیلم چه نکات مثبتی دارد ولی این حقیقت که یک بازسازی است بر دیدگاه بینندگان اثرگذار بوده است. در این فیلم چیزهای زیادی می‌بینیم که از نسخه اول تأثیر گرفته شده اما به خوبی آن بازسازی نشده‌اند. در عین حال، ایده‌های جدیدی به سری روبوکاپ و ایده‌ی ماشین در برابر انسان اضافه شده که باز مشخص است به خوبی پیاده نشده‌اند.

این فیلم یک فرصت واقعی برای بروزرسانی داستان و اضافه کردن لایه‌های جدید به درگیری‌ها بود اما به جای رو به جلو بردن مرز‌ها با ارائه یک اثر آرام و ملایم، از تکامل خودش جلوگیری کرد. RoboCop اگر کمی شجاعانه‌تر عمل می‌کرد و داستانی متمرکز داشت واقعاً می‌توانست به یک فیلم جذاب دیگر برای طرفداران تبدیل شود. بزرگترین گناه این ریبوت پتانسیل از دست رفته‌ای است که موقع مشاهده فیلم متوجه آن می‌شویم. مثلاً گروه بازیگران واقعاً خوب عمل می‌کند، اما دیالوگ‌هایی که انگار به زور از نسخه اولیه در فیلمنامه جا داده شده‌اند بر عملکرد آن‌ها تاثیر منفی گذاشته است. حتی جوئل کین‌من، بازیگر جدید نقش روبو، صحنه‌هایی دارد که نمایشگر یک عملکرد قوی و محکم است؛ همانطور که از یک پلیس سایبرگ انتظار داریم، اما وقتی که به الکس مورفی می‌نگریم، شخصیت او قبل از تصادف کاملاً بی‌روح بنظر می‌رسد که جای تعجب ندارد. با وجود جلوه‌های خوب و چندین سکانس هیجانی، فیلم خسته کننده است!

این بازسازی همان موقع رسیدن به خط تولید محکوم به شکست بود چرا که مشخصاً نتوانست روحیه سری اصلی را در خود داشته باشد. این فیلم نتوانست طنز، شوخی‌های آزار دهنده و خشونت فیلم اصلی را جبران کند و رده‌بندی سنی PG-13 آن نیز گواهی بر این امر است. علاوه بر این، نوآوری‌های آن هم نتوانست باعث تمایز کامل فیلم شود و بینندگان جدیدی برای خود دست و پا کند.

2. RoboCop 2 (1990)

تاریخ انتشار: 22 ژوئن 1990

گروه بازیگران: پیتر ولر، نانسی الن، بلیندا بائر

برای دنباله‌ها همیشه سخت است که موفقیت نسخه اولیه را جبران کنند و اگر هم چنین اتفاقی بیفتد سال‌ها طول می‌کشد که متوجه آن بشویم. نمی‌توان گفت که RoboCop 2 فیلمی بهتر از نسخه قبلی است، اما آنقدر خوب است که می‌توان آن‌ها را در یک ردیف قرار داد. در مقایسه آن‌ها، شاید داستان بطور کلی بهتر نباشد، یک سری تصمیمات در سرعت روایت عجیب است و تداخلِ استودیوهای سازنده شاید کمی به نسخه دوم صدمه زده باشد.

روبوکاپ 2 با داشتن یک زمینه داستانی که بر اساس آن ادامه پیدا کند در حفظ جذابیت نسخه قبلی، خوب عمل می‌کند. برای بعضی طرفداران، این دو نسخه همواره با هم به یاد آورده می‌شوند و تمایز گذاشتن بین آن‌ها برایشان سخت است.

داستان این فیلم با فساد OCP و نقشه‌ی کنترل شهر دیترویت ادامه پیدا می‌کند. داستان خیلی خوب نشان می‌دهد که داستان روبوکاپ برای نجات شهر دیترویت هنوز تمام نشده است و بر روی مضمون جنگ با مواد مخدر مانور می‌دهد. قسمت دوم، شخصیت منفی به مراتب قویتری نسبت به نسخه اول دارد و به حفظ خشونت و اکشن فیلم کمک شایانی می‌کند. تام نونن (Tom Nonaan) به اندازه Cain جذاب است و قابلیت تبدیل‌شوندگی او باعث می‌شود که یک نبرد پایانی خیلی خوب را شاهد باشیم. شخصیت‌های فرعی در اینجا به خوبی بسط داده شده‌اند. شخصیت هاب را در اینجا می‌توان نمونه یکی از بهترین شخصیت‌های کم سن و سال در سری، حساب کرد؛ او که یکی از خلاف‌کارهای بزرگ شهر است (با وجود سن کم) به خوبی پرداخته شده و صحنه مرگ او، از صحنه‌های به یاد ماندنی سری محسوب می‌شود.

یکی از مولفه‌های اصلی داستان روبوکاپ 2، مانور روی رابطه روبو و ان لویس است و صحنه‌های بیشتری از رابطه این دو می‌بینیم. برای شناخت شخصیت مورفی به سفری عمیق‌تر می‌رویم، او را در حال نزاع با جنبه انسانی‌اش می‌یابیم و با خواسته‌ها و نیازهایش آشنا می‌شویم. پیتر ولر در نقش روبو جا افتاده و در نقش‌اش راحت‌تر است. نسخه دوم با حفظ رویکرد نسخه قبلی، طنز گزنده‌ای دارد و همان سبک نسخه قبلی را حفظ کرده است. روبوکاپ 2 شاید بهتر از جد خود نباشد ولی با کمی ارفاق می‌توان آن را در همان جایگاه قرار داد.

1. RoboCop (1987)

تاریخ انتشار: 17 جولای 1987

گروه بازیگران: پیتر ولر، نانسی الن، دن اوهرلیهی

خیلی غیرمنتظره می‌بود که اگر فیلمی دیگر به جز RoboCop (1987) در جایگاه نسخت این سری قرار می‌گرفت. این نسخه که در واقع اساس کل سری محسوب می‌شود و برای اولین بار سایبرگ محبوب‌مان را در آن می‌بینیم، در ایتدا نزدیک بود که اصلاً ساخته نشود. در هنگام ساخت، مشکلات زیادی بوجود آمد و رنج‌های زیادی بخاطر مکان‌ها، صحنه‌های اکشن، بازیگران، اوضاع مالی و لوازم ساخت به تیم تهیه‌ی فیلم وارد شده بود که باعث می‌شد این فیلم کلاسیک در همان ابتدا متوقف شود. حتی پس از انتشار فیلم هم یکسری آن را بسیار خشن دانستند؛ خیلی طول کشید که این ویژگی فیلم یکی از نقاط درخشان آن به حساب بیاید و بعداً صحنه‌های حذف شده بخاطر قرار گیری در رده سنی مناسب، به آن اضافه شد. با وجود تمام اینها، زمانی که روبوکاپ به روی صحنه سینما رفت، ممکن نبود که جلوی درخشش آن را گرفت.

ستایش‌ها باید به کارگردان این فیلم منسوب شود؛ پل ورهون را باید نابغه‌ای دیوانه در نظر گرفت که فیلم را سر هم کرد و از موانعی مثل تبلیغات معروف فیلم که در هنگام ساخت بوجود آمده بود یک امضای جالب بسازد. پیتر ولر نیز یکی دیگر از عوامل موفقیت این فیلم بود؛ بازیگری که شخصیت روبو را تعریف کرد و با کار کم نظیرش به این شخصیت روح و زندگی بخشید.

روبوکاپ ویلن‌های معرکه، خشونت به یاد ماندنی، صحنه‌های اکشن و جلوه‌های ویژه‌ای ارائه کرد که هنوز هم سطح بالا به حساب می‌آیند. ممکن است بعضی صحنه‌ها اکنون کهنه بنظر برسند اما هنگام تماشای این فیلم متوجه می‌شویم که چرا برای خیلی‌ها این نسخه بالاتر از هر ادامه‌ای است که بعداً برایش ساخته شد.

روبوکاپ یک میراث بجای گذاشت که به راحتی نمی‌توان در حد و اندازه‌اش ظاهر شد. مهم نیست که بعداً چه تغییراتی اعمال شد و تلاش کمپانی‌ها برای تولید کردن چیزی در حد آن چقدر بود اما روبوکاپ در طول این سال‌ها ثابت باقی ماند. این اثر ماندگار تا هر وقت میل به داستانی درباره‌ی عدالت در دنیایی پاد-آرمانی باشد، خواهد درخشید. آنسس