نگاهی به The Animatrix؛ مجوعه‌ای از بهترین داستان‌های سری ماتریکس

فراتر از آنچه در فیلم‌های علمی تخیلی ماتریکس دیده‌ایم، یک دنیای توسعه داده شده وسیع‌تر هم وجود دارد.

برادران واچووسکی در دومین تلاش سینمایی خود، دست به بلندپروازی کم‌نظیر و معروفی زدند؛ آن‌ها با ساخت ماتریکس، فیلمی ساختند که المان‌های علمی-تخیلی، هنرهای رزمی، حساسیت‌های انیمه‌ای و جلوه‌های ویژه فوق‌العاده را با داستانی عمیق ترکیب می‌کند. ماتریکس یکی از موفق‌ترین تلاش‌ها در تاریخ سینما به حساب می‌آید که توانسته ژانرهای متفاوتی را با هم ترکیب کند. پس از آن ادامه‌هایی نیز ساخته شد که در حد و اندازه‌های نسخه اول ظاهر نشدند.

 اما یک مجموعه انیمیشنی با نام The Animatrix هم وجود دارد که در سال 2003 ساخته شد؛ در این انیمیشن بعضی از بهترین روایت‌ها و جلوه‌های مربوط به این فرانچایز را می‌بینیم. این مجموعه که همزمان با Matrix Reloaded عرضه شد، مجموعه متنوعی از داستان‌های کوتاه را شامل می‌شود که به خوبی کمک به زمینه‌سازی و توسعه دنیای ماتریکس می‌کنند و بهتر از هر ادامه‌ای که بر ماتریکس ساخته شد، بیننده را به عمق جنگ انسان و ماشین می‌برند.

چرا The Animatrix به جای انیمیشن تبدیل به یک فیلم لایو اکشن نشد؟

با وجود اینکه برادران واچووسکی بسیاری از ژانرها و ایده‌ها را با هم ترکیب کردند تا ماتریکس بوجود بیاید ولی آن‌ها عشق‌شان به دنیای انیمه را حفظ کردند و محرک اصلی برای ساخت The Animatrix همین عشق به انیمه بود. این مجموعه، گلچینی از 9 فیلم کوتاه است که 4تای آن‌ها را خود واچووسکی‌ها نوشته‌اند. در The Animatrix شاهد ظهور سبک‌های هنری مختلفی هستیم که در اثر ترکیب شدن استعداد برخی از مشاهیر و بزرگان فعال در صنعت انیمه بوجود آمده است. در میان سازندگان می‌توان نام‌هایی چون ماهیرو مائدا (که در ساخت Kill Bill Vol. 1 و Mad Max: Fury Road هم نقش داشته)، شینچیرو واتانابه (کارگردان انیمه Cowboy Bebop)، کوجی موریموتو (که بر روی انیمه ماندگار Akira کار کرده است) و یوشیاکی کاواجیری (نویسنده و کارگردان Ninja Scroll) دید. برادران واچووسکی برای آسان‌تر کردن کار هنرمندهای همکار خود به آن‌ها آزادی عمل بسیاری دادند که حتی بر کار خودشان هم اثر گذاشت و نهایتاً منجر به ساخته شدن اثری ماندگار به نام The Animatrix شد؛ انیمه‌ای با کیفیت که بدون آن شاید شاهد ساخته شدن The Matrix نمی‌بودیم.

The Animatrix روایت کننده‌ی آغاز جنگ میان بشریت و ماشین‌ها است

با وجود اینکه فیلم ماتریکس در ابتدای انتشارش با بازخوردهای مثبت فراوانی روبرو شد، اما روایت و داستان آن برای بینندگان پیچیده و گیج‌کننده بود. جنبه‌هایی مثل صحنه‌های اکشن، جلوه‌های ویژه و احساس اصالت موجود در فیلم با ستایش‌های زیادی روبرو شد، ولی جنبه‌های فلسفی و انتقادی داستان فیلم که بر روی موضوعاتی مثل ذات واقعیت مانور می‌داد به خوبی درک نشد و سبب گیج شدن خیلی از بینندگان بود. وجود انیمیشنی مثل The Animatrix در بررسی مفاهیم و توضیح دادن برخی پس‌زمینه‌های موجود در داستان، حیاتی بود. دو قسمت از فیلم‌های کوتاهِ این مجموعه با نام‌های The Second Renaissance Part One و The Second Renaissance Part Two به عنوان مقدمه‌هایی طولانی، بیننده را به سفری تاریخی در این دنیا می‌برند و حوادثی که منجر به اختلافات بین بشریت و ماشین‌ها می‌شود را به تفصیل به نمایش در می‌آورند. کارگردانی این دو فیلم هم بر عهده برادران واچووسکی بود و به خوبی استعداد آن‌ها در دنیا-سازی را به رخ می‌کشد. در این دو قسمت به بسیاری از سوالات طرفداران پاسخ داده می‌شود و بنیان روایی فرانچایز توسعه پیدا می‌کند.

در قسمت اولِ The Second Renaissance، اولین جرقه‌های شورش ماشین‌ها در برابر بشر به نمایش در می‌آید؛ داستان از جایی آغاز می‌شود که یک ماشین برای دفاع از خودش دست به قتل صاحبش می‌زند. این داستان اشاره‌ مستقیمی به جریانات قضایی درد اسکات (Dred Scott) و سنفورد (Sanford) در سال 1857 دارد که طی آن، دیوان عالی آمریکا اعلام کرد که اقلیت آفریقایی-آمریکایی به عنوان شهروند تحت پوشش تشکلات ایالات متحده نخواهند بود. این پرونده قضایی به نمایش درآمده در قسمت اول، صفحات تاریکی در تاریخ بشر را یادآور می‌شود.

در پی محدودیت‌هایی که توسط سیستم قضایی برای ماشین‌ها مشخص می‌شود، مباحثه شدیدی پیرامون حقوق ماشین‌ها شکل می‌گیرد و جامعه را به گروه‌های متفاوتی تفکیک می‌کند. ماشین‌ها نهایتاً خودشان را در خاورمیانه مستقر می‌کند و برای مدتی رشد می‌کنند تا اینکه نهایتاً در برابر واکنش‌های متخاصمانه بشر قربانی می‌شوند.

در قسمت دومِ The Second Renaissance، بشریت جامعه ماشین‌ها را به عنوان یک خطر حیاتی در نظر می‌گیرد و برای نابودی کامل هوش مصنوعی جنگی به راه می‌افتد. اما ماشین‌ها در جنگی فرسایشی که پس از تخریب کل تمدن، مدت زیادی به طول می‌انجامد برنده نبرد می‌شوند و نجات یافته‌های نژاد بشر را با تبدیل کردن آن‌ها به منبع انرژی برده خود می‌کنند. با پرداختن به موضوعاتی مثل مفهوم عدالت، برخوردار بودن از احساس و نبرد آیرونیک مخلوق در برابر خالق، این انیمیشن تصویری روشن از نابودی تمدن بشری به نمایش در می‌آورد.

با The Second Renaissance چارچوبی مشخص رسم می‌شود که به طرفداران سری ماتریکس کمک می‌کند تا به شکل بهتری دنیای خلق شده توسط برادران واچووسکی را متصور بشوند. در میان ۹ فیلم مجموعه این دو نسخه به طور خاصی تکان‌ دهنده و حتی ترسناک هستند؛ شاید بخاطر اینکه شباهت واضحی با رفتار بشری و ذات تکرار شونده تاریخ دارند.

انیمیشن The Animatrix حاوی چه معانی است؟

جدا از صحنه‌های اکشن هیجان انگیز و جلوه‌های منحصر به فرد، سری ماتریکس بینندگان را به دنیایی پر از معانی فلسفی رهنمود کرد. برادران واچووسکی در فیلم اصلی ایده‌هایی مثل آزادی اراده، ایمان و رابطه انسان با تکنولوژی را بررسی کردند. سفر فلسفی آن‌ها با The Animatrix نیز ادامه پیدا کرد. قسمت چهارم این مجموعه که Program نام دارد، انیمیشن‌هایی خیره کننده و فوق‌العاده زیبا نمایش می‌دهد و در آن داستان سیس (Cis) و دو (Dou) روایت می‌شود. در این فیلم کوتاه که در محیطی مشابه با عصر فئودالی ژاپن جریان دارد، شخصیت سیس با یک مسئله وجودی روبرو می‌شود؛ او پس از گذراندن یک تست، باید میان واقعیت و ماتریکسی توهمی یکی را انتخاب کند. پس از تقلای فراوان سیس تصمیم می‌گیرد مقابل چنین وسوسه‌ای مقاومت کند و نهایتاً واقعیت را ترجیح می‌دهد. در این قسمت از مجموعه، با وجود مدت زمان کوتاه، مسائلی فلسفی مثل معنای زندگی با وجود سختی‌های آن و راحتیِ پوچ یک ماتریکس خیالی، بیننده را به تعمق وا خواهند داشت.

روایت بین دو فیلم The Matrix و The Matrix Reloaded

اولین قسمت مجموعه یعنی Final Flight of the Osiris از آخرین تکنولوژی‌های انیمیشنی آن زمان بهره می‌برد. این انیمیشن که توسط برادران واچووسکی نوشته شده بود و توسط Andrew R. Jones (کارگردان انیمیشن‌هایی با استایل مشابه مثل Final Fantasy: The Spirits Within) کارگردانی شد، مستقیماً به قضایای The Matrix Reloaded منجر می‌شود. داستان خدمه کشتی Osiris (که نام انیمیشن هم برگرفته از آن است) را در اینجا شاهد هستیم؛ با آن‌ها به دنیای زیر زمینی جهان واقعی می‌رویم، جایی که شورشی‌ها به Zion اطلاع می‌دهند که حمله ماشین‌ها نزدیک و قریب الوقوع است. در این قسمت از مجموعه بیشتر از هر قسمت دیگری فضایی مشابه با سه گانه اصلی را شاهد هستیم و با صحنه‌های هیجان انگیز و تنش زا، روایتی را مشاهده می‌کنیم که فضای خالی بین داستان فیلم اول و ادامه‌هایی که بر آن ساخته شد را پر می‌کند.

قسمتی دیگر هم در مجموعه وجود دارد که نام آن Kid’s Story است. این قسمت، ماجرایی مشابه با اکت اول فیلم ماتریکس و داستان نئو دارد که با پرسش‌های فراوان درباره دنیای پیرامونش روبرو بود و به طور خستگی ناپذیری به دنبال فهم حقایق پشت پرده‌ می‌گشت. شخصیت کید نیز در این انیمیشن، دغدغه‌های مشابهی دارد؛ او با پرسش‌هایش توجه مأموران را جلب می‌کند و آن‌ها را به دنبال خود می‌کشاند که نهایتاً منجر به مرگ او می‌شود. کید به عنوان یک شخصیت فرعی در Reloaded حضور داشت، اما در آنجا هیچ توضیحی داده نمی‌شود که کید چگونه از ماتریکس خارج شد. در Revoulotions، کید نقشی مهم‌تر ایفا می‌کند و به دفاع از Zion در مقابل هجوم ماشین‌ها می‌پیوندد.

شاید بطور کلی نتوان Kid’s Story را منحصر به فرد دانست، اما این قسمت از مجموعه به خوبی خلأ داستانی یکی از شخصیت‌های فرعی فیلم‌های دوم و سوم را پر می‌کند و در کنار آن، احساس رمز و رازی که در نسخه اولیه وجود داشت را با پرسش‌های کید درباره جهان پیرامونش زنده می‌کند.

دلایلی که Animatrix را تبدیل بهترین قسمت فرانچایز ماتریکس می‌کند!

در حالی که نسخه ابتدایی سری ماتریکس که در سال 1999 به روی پرده رفت مشخصاً طلایی‌ترین قسمت آن است، ادامه‌هایی که بر آن ساخته شد اصلاً به آن خوبی عمل نکردند. قسمت دوم یعنی Reloaded با وجود اینکه سر و صدای زیادی در باکس آفیس به راه انداخت و صحنه‌های اکشن چشم گیری در آن دیده می‌شد، اما گنگ و پیچیده بود و نتوانست جادوی نسخه اول را تکرار کند. قسمت سوم یعنی Revolutions، یک ناامیدی کامل بود و انتظارات را برآورده نکرد. The Matrix Resurrections نیز یک تکرار مکررات بود!

اما مجموعه انیمیشنی The Animatrix یک جواهر است که به اندازه کافی دیده نشده؛ قسمت‌های این مجموعه از نظر بصری هوشمندانه هستند، در آن‌ها شاهد بررسی موضوعات و توسعه داستان‌های مربوط به سری هستیم، جهان ماتریکس را بسیار بهتر می‌فهمیم و در آن شاهد کامل شدن فیلم‌های اصلی این سری چه از نظر روایی و چه از نظر طراحی، هستیم. علاوه بر این‌ها، سبک انیمه‌ایِ مجموعه نیز قابل توجه است و در واقع ادای احترامی است به این ژانر ژاپنی، که در شکل گیری و توسعه آن، نقش الهام دهنده‌ای داشت.