سال ۲۰۲۳ چگونه فلاکت‌بارترین روزهای صنعت بازی‌های ویدیویی را رقم زد؟

گرچه تقویم سال ۲۰۲۳ لبریز از بازی‌های ویدیویی فوق‌العاده‌ به‌نظر می‌رسد اما در پشت صحنه اتفاقات ناگواری در حال رخ دادن است. سال ۲۰۲۳ با آرشیو معرکه‌ای از بازی‌های ویدیویی بزرگ و هیجان‌انگیز، یکی از بهترین دوره‌های تاریخ ویدیوگیم را برای گیمرها رقم زده است. از لجند آو زلدا: تیرز آو کینگدام و بالدورز گیت ۳ که در فاصله‌ای سه ماهه منتشر شدند و با کسب امتیاز ۹۶ از وب‌سایت متاکریتیک رسما به یکی از برترین بازی‌های تاریخ و تمام دوران‌ها تبدیل شدند تا ریمیک شگفت‌انگیزِ بهترین بازی‌های ترسناکی که نسل ششم و هفتم کنسول‌ها را برای‌مان خاطره‌انگیز کردند. داریم از بازسازی دد اسپیس و رزیدنت ایول ۴ حرف می‌زنیم که تقریبا هیچ‌چیز از نسخه اورجینال‌شان کم نداشتند و همانطور که در جلب رضایت گیمرهای قدیمی موفق بودند، بازیکنان تازه‌وارد را هم به وجد آوردند.

از طرفی بازگشت باشکوه استریت فایتر و ریبوت مورتال کامبت، ۲۰۲۳ را به سالی برای عاشقان بازی‌های فایتینگ تبدیل کرد و از سوی دیگر هنوز از بازی کردن متروید پرایم، فاینال فانتزی ۱۶ و آرمورد کور ۶ سیر نشده بودیم که سر و کله استارفیلد پیدا شد و متقاعدمان کرد تجربه دیگر بازی‌ها را چند هفته (شاید هم چند ماه) به تعویق بیاندازیم. تازه این پایان ماجرا نیست؛ ما انقدر خوشی زیر دل‌مان زده و از چپ و راست بازی‌های معرکه‌ای دریافت می‌کنیم که با خود تصمیم گرفتیم دیابلو ۴ اصلا بازی خوبی نیست! راستی در این همهمه کسی از پینوکیو که قرار بود در مقابل پاپت‌های شورشی شهر کرات قد علم کند و اساسینز کریدی که وعده بازگشت به ریشه‌ها را می‌داد هم خبری دارد؟ از ایندی‌ها چه‌طور؟ خیلی خلاصه سال ۲۰۲۳ از منظر انتشار بازی‌های ویدیویی به‌قدری خارق‌العاده بوده (و همچنان هست) که حتی بدون در نظر گرفتن برخی از بازی‌های موردانتظارش که هنوز از راه نرسیده‌اند (مارولز اسپایدرمن ۲، سوپر ماریو واندر و الن ویک ۲) بهترین سال‌های این صنعت که شامل سال ۱۹۹۸، ۲۰۱۳ و ۲۰۲۰ باشند را به چالش می‌کشد. با این حال امسال اصلا سال خوبی برای بازی‌سازها نبوده است. می‌پرسید چرا؟ با ویجیاتو همراه باشید.

وقتی از خارق‌العاده بودن ۲۰۲۳ حرف می‌زنیم، به طور دقیق منظورمان بازی‌های ویدیویی باکیفیتی است که امسال عرضه شده‌اند. علاوه بر بازی‌هایی که در بالا ذکر کردیم، ده‌ها ویدیوگیم دیگر هم هستند که گرچه نامی از آن‌ها برده‌ نشد اما به راحتی در فهرست برترین بازی‌های امسال جا می‌شوند. با این وجود گیمینگ و به‌طور کل این صنعتی که زندگی ما به آن گره خورده تنها بازی‌هایی که در این دوره ۱۲ ماهه منتشر می‌شوند را شامل نمی‌شود.

همان‌طور که اشاره کردیم بالدورز گیت ۳ یکی از بهترین بازی‌های امسال به شمار می‌رود. یا به عبارتی این بازی فوق‌العاده است چرا که به استودیوی لاریان (سازنده) اجازه داده شد تا با انتشار بازی از طریق یک دوره ارلی اکسسِ (دسترسی زودهنگام) تقریبا طولانی واقعا روی آن وقت بگذارند و اینچ به اینچ بازی را تست و هر ایراد کوچک و بزرگش را کاملا برطرف کنند. در هفته‌ای که این بازی بالاخره به صورت رسمی عرضه شد و تحسین منتقدان را به همراه داشت و رکوردهای عجیبی از خود به‌جا گذاشت، در جایی دیگر استودیوی بایوور (BioWare) ۵۰ نفر از کارکنان خود را اخراج کرد.

متاسفانه این اقدام همه بخش‌های بایوور را در بر گرفت و حتی بازی‌سازهایی که روی کاراکترها و فرنچایز‌های نمادین این استودیو کار کرده بودند را هم شامل شد. جالب است بدانید متاسفانه یکی از نویسندگان ارشدی که پیشتر روی دو بازی ابتدایی سری بالدورز گیت کار کرده بود و سابقه‌ای ۲۵ ساله در این شرکت داشت هم از شر این قضیه در امان نماند. لازم به ذکر است بازی‌های قبلی سری بالدورز گیت توسط بایوور ساخته شده بودند و خیلی از مولفه‌ها و المان‌هایی (شامل تاثیر انتخاب‌ها در تغییر روند داستان و نحوه قصه‌گویی که شدیدا در گرو پرداخت به شخصیت‌ها بود) که استودیوی لاریان به وسیله آن‌ها توانست قسمت سوم این مجموعه را بسازد، در واقع ابتدا توسط بایوور و نویسندگان خلاقش بنا شده بودند.

از سمت دیگر سونی و مایکروسافت را داشتیم که طی چند وقت اخیر سر ملحق شدن اکتیویژن بلیزارد به جبهه ردموندی‌ها حسابی با هم دعوا داشتند و اگر قضیه دادگاه و جزئیات مختلف پرونده مثل ایمیل‌های رد و بدل‌شده میان مدیرعاملان آن‌ها فاش نمی‌شد، هیچ‌وقت نمی‌دانستیم تا چه اندازه حقیقت را کتمان می‌کنند. برای مثال ایمیل‌های جیم رایان؛ مدیرعامل سابق بخش سرگرمی‌های تعاملی سونی حاکی از این بود که او خیالش از بابت انتشار کال آو دیوتی روی کنسول پلی استیشن راحت است و می‌دانست که تا سال‌ها بعد این بازی همچنان برای این پلتفرم عرضه می‌شود. با این حال چیزی که رایان ابتدا در بیانیه‌های رسمی‌اش منتشر کرد، کاملا برخلاف این موضوع بود.

ایمیل‌های دیگری هم از چانه‌زنی‌های بین فیل اسپنسر؛ رئیس ایکس باکس و جیم رایان منتشر شد که نشان می‌داد اسپنسر تا آخرین روز سال ۲۰۲۷ میلادی انتشار بازی‌های فعلی اکتیویژن بلیزارد روی کنسول‌های پلی استیشن را تضمین کرده است. مقداری که خیلی کمتر از آن وعده ده ساله‌ای بود که اسپنسر در عموم از آن سخن می‌گفت.

اصلا وقتی از این حقه‌هایی که این دو کمپانی سوار کردند، بگذریم به فاجعه‌بارترین نقطه ممکن می‌رسیم. دیگر همه می‌دانیم که اکتیویژن بلیزارد طی این سال‌ها حسابی درگیر مشکلات مختلف بوده و بسیاری از کارمندان این شرکت با آزار و اذیت‌های مختلفی مواجه بوده‌اند. با این حال زمانی که حرف از خریداری شدن آن به میان می‌آید هیچ‌کس از اخراج شدن و آسیب رسیدن به کارمندان و بازی‌سازانی که از موقعیت شغلی پایین‌تری برخوردار هستند و یا پروژه‌های خلاقانه‌ای که استودیوهای کوچک‌تر می‌سازند و قربانی پروژه‌های شدیدا سودآور و به اصطلاح بزرگ‌تر می‌شوند، حرفی نمی‌زند.

تونی هاوک پرو اسکیتر، کرش بندیکوت و اسپایرو همگی جزو فرنچایزهایی بودند که طی چند سال گذشته قربانی اشتباهات و انتخاب‌های حریصانه این شرکت شدند. این در حالی‌ست که سونی در عوض در تلاش است تا خرید و معامله اکتیویژن بلیزارد را متوقف کند؛ چون کال آو دیوتی را همان مهره‌ای می‌داند که نمی‌تواند بدون آن هیچ پیشرفتی داشته باشد. به تعبیر دیگر، ما دغدغه مهمی همچون رفاه و آسایش کارکنان و بازی‌سازهای زمانه خود را فراموش کرده و به دعوا بر سر اینکه کدام کمپانی در دادگاه پیروز می‌شود، مشغول شده‌ایم.

در میان همه این‌ها، مایکروسافت بیش از هزار نفر از کارمندانش را اخراج کرد که با این کار ضربه محکمی به استودیوهای 343 و بتسدا وارد شد. سگا همچنین پس از خرید شرکت راویو (Rovio Entertainment)؛ توسعه دهنده بازی‌های محبوب انگری بردز (Angry Birds) با قیمتی معادل ۷۷۵ میلیون دلار، ۱۲۱ نفر از کارکنانش را به دلیل عوامل خارجی برکنار کرد. نشریه کوتاکو نیز در گزارشی مفصل بیان کرد موج جدیدی از اخراج کارمندان به راه افتاده و فهرستی از شرکت‌ها و تعداد افرادی که تحت تاثیر این مساله شغل‌شان را از دست داده‌اند، منتشر کرد که در ادامه می‌توانید آن را مشاهده کنید:

• استودیوی فایراکسیس (Firaxis): ۳۰ نفر
• کمپانی سی‌دی پراجکت رد (CD Projekt Red): ۳۰ نفر
• کمپانی کابام گیمز (Kabam Games): ۹۰ نفر
• کمپانی یونیتی (Unity): ۶۰۰ نفر
• کمپانی الکترونیک آرتز (Electronic Arts): ۱۰۰۰ نفر
• کمپانی یوبیسافت (Ubisoft): ۶۰ نفر
• کمپانی تیک تو (Take-Two): مقداری نامشخص
• استودیوی فونیکس لبز (Phoenix Labs): ۹ درصد
• کمپانی رایت گیمز (Riot Games): ۴۶ نفر
• استودیوی بریس یورسلف (Brace Yourself): حول و حوش ۲۰ نفر
• کمپانی اینوگیمز (InnoGames): ۴۵ نفر
• استودیوی پلیبل ورلدز (Playable Worlds): ۱۱ نفر
• کمپانی متا (Meta): ۱۰۰۰۰ نفر شامل برخی از کارمندان استودیوهای بازی‌سازی Ready at Dawn و Downpour Interactive
• استودیوی ناتی داگ (Naughty Dog) : ۲۵ نفر

از سویی دیگر شرکت امبریسر (Embracer) را داشتیم که پس از خرید‌های سنگین نتوانست استراتژی درستی برای سودآوری بچیند و اکنون با تعطیل کردن استودیوها و پروژه‌های گوناگون سعی در بازسازی دارد. متاسفانه استودیوهای تل‌تیل گیمز (Telltale Games) و تیم ۱۷ (Team 17) نیز بسیاری از کارمندان خود را اخراج کرده‌اند. این روند نشان می‌دهد علی‌رغم اقتصاد (نسبتا) باثبات صنعت و رشد فروش بازی‌های ویدیویی (چه امسال و چه به‌طور کلی) کمپانی‌ها همچنان سعی در کاهش هزینه‌ها و اخراج کارمندان خود دارند.

البته که این مساله به نحوی کاملا اجتناب‌ناپذیر است. گرچه بازی‌های ویدیویی نسبت به فیلم‌های سینمایی، سریال‌های تلویزیونی و صنعت موسیقی سودآوری بیشتری دارند اما زمان توسعه بسیار طولانی‌تری را هم می‌طلبند. برای مثال بیایید فرض کنیم در خوش‌بینانه‌ترین حالت ممکن بازی GTA 6 سال آینده از راه می‌رسد. این یعنی فاصله بین دو بازی Red Dead Redemption 2 و Grand Theft Auto 6 به‌قدری است که اگر زمان مشابه آن را به تیلور سوئیفت بدهید، می‌توانید ۸ آلبوم موسیقی از او تحویل بگیرید و مارول هم در همین وقت حدودا ۱۵ فیلم و سریال مختلف را راهی سینما و دیزنی پلاس می‌کند.

تازه این مثال در رابطه با راکستار بود؛ استودیویی که بازی آینده‌اش (جی‌تی‌ای ۶) بی‌شک سود کلانی به جیب می‌زند و بی‌تعارف تبدیل به یک ماشین پول‌چاپ‌کن برای سازنده می‌شود که نه‌تنها به کرات پیش‌خرید می‌شود و لانچ دیوانه‌واری را تجربه می‌کند که فروش عجیب و غریب و بسیار زیادی را در طول زمان و از طریق جی‌تی‌ای آنلاین (GTA Online) به دست می‌آورد. باقی کمپانی‌ها و استودیوهایی که در این صنعت مشغول به‌کارند احتمالا از این شرایط تنها پروسه توسعه طولانی‌مدت را داشته باشند و زمانی که بحث پول و سوددهی باشد عمرا به پای اعداد و ارقام فروش راکستار برسند.

از شرکت‌های بزرگ و استودیوهای بازی‌سازی که بگذریم به اخراج خبرنگاران و فعالان این حوزه و البته کنسل شدن و نابودی رویداد جذاب E3 می‌رسیم. طی چند ماه گذشته بسیاری از افرادی که در رسانه‌های گیم‌اسپات، جاینت بمب، واشنگتن پست، Vox Media و Gamur Group کار می‌کردند شغل‌شان را از دست داده‌اند. در همین حین E3 که زمانی هیجان‌انگیزترین رویداد سال بود به دلیل تصمیمات اشتباه و البته کناره‌گیری ناشرها به‌نظر می‌رسد برای همیشه لغو شده است. ناشرها و کمپانی‌های بازی‌سازی اکنون ترجیح می‌دهند تا به دلیل مشکلات اقتصادی موجود، رویدادهای دیجیتالی مخصوص به‌خود را برگزار کنند و این‌چنین شد که در نهایت این رویداد جایگاهش را به جف کیلی و مراسم سامر گیم فست باخت.

در نهایت باید گفت ما امسال بازی‌های خیلی خوبی داشتیم (و داریم) که باید آن‌ها را جشن بگیریم. بدین ترتیب امیدوارم بعدها که برگشتیم و به ۲۰۲۳ نیم‌نگاهی انداختیم، بتوانیم به چشم یکی از برترین سال‌های ویدیوگیم به آن نگاه کنیم و خاطرات خوشی به یاد داشته باشیم. بیشتر از این اما امیدوارم که ۲۰۲۳ به سراشیبی سقوط صنعت بازی‌های ویدیویی و اتفاقات مفتضح‌تر تبدیل نشود؛ زیرا همان‌قدر که از بازی‌های امسال لذت می‌برم، به همان اندازه هم نسبت به راهی که در پیش داریم نگران هستم.