پنج فیلم درباره فوتبال که کم‌تر دیده‌شده‌اند؛ از خیابان گرین تا یونایتد نفرین‌شده

فوتبال احتمالا جادویی‌ترین دستاورد ورزشی بشر باشد. ورزشی که برای آغازش، به جز یک توپ معمولی و چند هم‌بازی، هیچ چیز دیگری نیاز نداریم. تاریخ بی‌نظیر فوتبال، آن قدر پیچیده و جذاب رو به جلو حرکت کرده که حالا میلیون‌ها داستان حیرت‌انگیز را مقابل چشم عاشقانش قرار می‌دهد. داستان‌هایی واقعی، اعجاب‌انگیز و حماسی که برای خلق شدنشان 22 بازیکن و یک توپ فوتبال کافی بودند.

اما تماشاگران، همیشه مهم‌ترین رکن یک مسابقه فوتبال هستند و از همین جا می‌توانیم اشتراک‌های میان فوتبال و فیلم‌های سینمایی را پیدا کنیم. جایی که توپ‌های فوتبال، به جای قرارگرفتن در مقابل دوربین‌های تلویزیونی، با کارگردانان همراه می‌شوند تا با داستان‌هایی که این بار از پیش تعیین شده‌اند، روایت‌های هیجان انگیز فوتبالی را در مقابل چشم تماشاگران به تصویر بکشند.

ده‌ها فیلم و سریال که از فوتبال و فوتبالیست‌ها تدوین شده اما بیشتر این عناوین یا مستند هستند و یا به اتفاقات درون زمین می‌پردازند. اما جای داستان‌های متفاوت و یا خارج از مستطیل سبز در تعامل فوتبال و سینما خیلی هم خالی نیست. با ویجیاتو همراه باشید تا پنج فیلم برتر فوتبالی کمتر دیده شده در سینما را با یکدیگر مرور کنیم. در همین مورد، می‌توانید مقاله مرتبط با بهترین مستند های فوتبالی را نیز مطالعه کنید.

هواداران افراطی خیابان گرین | Green Street Hooligans

بهترین ساخته لکسی الکساندر، یکی از زیباترین فیلم های سینمایی فوتبالی هم لقب می‌گیرد. فیلمی احساسی، نفس‌گیر و تقریبا بی‌نقص که در روزهای خونین فوتبال انگلیس اکران شد و موفقیت نسبی‌اش، باعث شد دو دنباله هم برای آن ساخته شود. البته که دنباله‌های Green Street، هیچکدام به اندازه فیلمی که چارلی هونام و الیجاه وود در آن نقش‌آفرینی کردند، موفق نبودند. Green Street با همکاری استودیو یونیورسال انگلستان ساخته شد و فروش جهانی‌اش از مرز سه میلیون و دویست هزار دلار فراتر نرفت.

داستان فیلم درباره روزنامه‌نگاری انگلیسی به نام مت باکنر (الیجاه وود) است که در دانشگاه هاروارد درس می‌خواند و قربانی جرم سنگین هم‌اتاقی پرنفوذش می‌شود. مت که شرایط مالی جالبی ندارد، در ازای 10 هزار دلار حمل مواد مخدری که متعلق به هم‌اتاقی‌اش بوده را قبول می‌کند، از هاروارد اخراج می‌شود و چون جایی در ایالات متحده آمریکا ندارد، به انگلیس برمی‌گردد.

باکنر پس از سال‌ها به خانه خواهرش در لندن می‌رود و با پیت (چارلی هونام) آشنا می‌شود. پیت به عنوان برادر داماد خانواده باکنر، از هواداران افراطی وستهم یونایتد (تیمی محبوب در لیگ برتر انگلیس) است و مت باکنر را با دوستان فوتبالی‌اش آشنا می‌کند. حالا مت که هیچ شناختی از فوتبال ندارد، به یکی از دیوانه‌های وستهم یونایتد تبدیل می‌شود.

Green Street صحنه‌های بی‌نظیری برای همه عاشقان فوتبال را گرد یکدیگر آورده و تلاش می‌کند ارتباط خوبی میان این ورزش انگلیسی و سینما برقرار کند. نتیجه‌اش هم واقعا دیدنی شده و بازی جذاب چارلی هونام در کنار الیجاه وود که معمولا هر نقشی را نمی‌پذیرد، صحنه‌های خاطره‌انگیز زیادی را برای تماشاگر تدارک دیده است.

مت باکنر به عنوان شخصیت اصلی فیلم، از روزنامه‌نگار تازه کاری که فرق فوتبال آمریکایی و فوتبال انگلیسی را نمی‌داند، به هواداری تبدیل می‌شود که لوگوی وستهم یونایتد را بر روی بدن خود خالکوبی می‌کند و برای تماشای بازی تیم محبوبش، از لندن تا منچستر را با قطار سفر می‌کند. میان همه فیلم‌هایی که درباره فوتبال ساخته شده، کمترین عنوانی به چشم می‌خورد که اتفاقات بیرون مستطیل سبز را روایت کند. Green Street این وظیفه سنگین را بر دوش گرفته و به خوبی آن را مدیریت می‌کند

پرسش هواداران فوتبال از داستان‌ روی سکوهای فوتبالی، توسط لکسی الکساندر که هم کارگردان و هم نویسنده فیلم‌نامه است، پاسخ قانع‌کننده‌ای دارد. او ثابت می کند فوتبال نه تنها یک ورزش و نه تنها یک سرگرمی، بلکه یک سبک زندگی و نظریه فکری است. شخصیت های فیلم به زیبایی هر چه تمام تر به فرهنگ زیرپوست فوتبال می پردازند و تمام تلاششان را می کنند تا به بیننده نشان دهند چرا فوتبال، مسئله مرگ و زندگی لقب می‌گیرد. الکساندر یک حقیقت تلخ درباره فوتبال را به همه ما یادآوری می‌کند؛ فوتبال به همان اندازه که باعث شادی است، محرک غم و اندوه بسیار هم می‌شود.

در سکانس‌هایی از فیلم، تماشا می کنیم که چگونه قرعه کشی جام حذفی انگلستان بر روی کار و روحیه شخصیت های داستان تاثیر گذار است. شادی و اندوه شخصیت های فیلم در جریان روز های خوب و بد وستهم یونایتد رقم می خورد. همانطور که ادامه زندگی پیت در گروی نتایج باشگاه چکش های لندنی قرار می‌گیرد، بازی های خارج از خانه وستم یونایتد بر افسردگی مت تاثیرگذار است.

ساخته ارزشمند لکسی الکساندر، درگیر صحنه‌های نفس‌گیر و فیلم‌برداری کم‌ایراد شده و بازی چشم‌نواز چارلی هونام در نقش یک دیوانه فوتبال، سطح کیفی فیلم را بالاتر می‌برد. فیلم نامه Green Street اگر چه بی ایراد نیست، اما جذاب و دوست داشتنی است. حماسه‌ای احساسی که اوج تا سقوط شخصیت هایش را در جریان فوتبال می سراید. وصفی بی پایان درباره مردان غم انگیز خارج از زمین فوتبال و روایتی دردناک از خونین‌ترین روزهای فوتبال انگلیس.

فرار به سوی پیروزی | Escape to Victory

یکی از پرستاره‌ترین فیلم‌های جان هیوستون، کارگردان نامزد پانزده جایزه اسکار، فیلمی تجاری و سرگرم‌کننده درباره فوتبال است. عنوان فوتبالی‌ مسن‌ترین کارگردان نامزد اسکار، آن‌قدر ضعیف بود که با وجود بهره‌گیری از ستاره‌هایی مثل سیلوستر استالونه، مایکل کین، مکس فون سیدو و حتی پله برزیلی موفق نشد بیشتر از 27 میلیون دلار فروش جهانی را تجربه کند. استودیو پارامونت با 10 میلیون دلار بر روی این فیلم سرمایه‌گذاری کرد و موسیقی متنش را هم بیل کونتی، سازنده موسیقی‌های خاطره‌انگیز فیلم‌های راکی و البته برنده اسکار نواخته است.

داستان فیلم در جریان جنگ جهانی دوم در جریان است. جایی که اسیران جنگی متفقین در آلمان نازی، باید در مسابقه فوتبالی دوستانه مقابل تیمی آلمانی قرار بگیرند. جان کالبی (مایکل کین) که پیش از آغاز جنگ جهانی در باشگاه وستهم یونایتد (این باشگاه انگلیسی نقش مهمی در ارتباط فوتبال و سینما دارد!) بازی می‌کرده، کاپیتان و سرمربی تیم اسیران متفقین می‌شود.

جان کالبی به میان زندانی‌ها می‌رود تا ترکیب منتخبش را انتخاب کند اما این مسابقه، برای آن‌ها صرفا یک دیدار دوستانه نیست. زندانی‌ها تلاش می‌کنند تا کالبی را متقاعد کنند و برنامه‌ای برای فرار از چنگ آلمانی‌ها پی‌ریزی می‌کنند اما کالبی از ترس رسوایی نقشه و مرگ احتمالی هم‌بندهایش، ابتدا با این خواسته مخالف می‌کند. رابرت هاچ (سیلوستر استالونه) نقشه جدیدی را با کالبی مطرح می‌کند و این بار موفق می‌شود رضایت او را دریافت کند.

هالیوود از همان سال‌های آغازین جنگ جهانی دوم، فیلم‌های متعدد زیادی را در نقد و یا برعلیه آلمان نازی ساخته (نقد فیلم The Aftermath را در ویجیاتو بخوانید) و Victory هم یکی از ده ها عنوان ریز و درشتی بود که تلاش می‌کرد هویت افسران نازی را زیر سوال ببرد. در این فیلم مثل اکثر ساخته‌های ضد نازیسم هالیوودی‌ها، قهرمانان فیلم در مقابل آلمانی‌های تقریبا ناتوان قرار می‌گیرند و تلاششان برای پیروزی تقریبا یک‌طرفه روایت می‌شود. شاید Victory فیلم قدرتمندی نباشد اما سکانس‌های جالبی از تقابل‌های فوتبالی برای تماشاگر آماده کرده و حضور ستاره‌هایی مثل پله و سیلوستر استالونه، اهرم قدرتمندی برای جذابیت بیشتر فیلم شده است.

واقعیت این است که ساخته جان هیوستون یکی از متفاوت‌ترین فیلم‌هایی است که درباره فوتبال ساخته شده و داستان جذابش توانایی ساخت عناوین متعدد و تازه‌ای را در اختیار فیلم‌سازان قرار می‌دهد. بنابراین اگر در سال‌های آینده بازسازی پرستاره‌ و مدرنی از داستان فرار پله و دوستانش از آلمان نازی تماشا کردیم، خیلی هم نباید تعجب کنیم.

یونایتد نفرین‌شده | The Damned United

تام هوپر در سال 2009 با همکاری استودیو کلمبیا پیکچرز و بی بی سی فیلمز کتابی که دیوید پیس در سال 2006 و در 327 صفحه درباره منچستریونایتد نوشته بود را به فیلمی سینمایی تبدیل کرد. این فیلم که با بودجه نسبتا هنگفت 10 میلیونی دلار ساخته شد، کمتر از پنج میلیون دلار فروش جهانی را تجربه کرد. فیلم‌نامه این عنوان به قلم پیتر مورگان (کارگردان و نویسنده سریال The Crown) درباره 44 روز ناکامی برایان کلاف، سرمربی مشهور فوتبال انگلیس در باشگاه لیدز یونایتد است.

برایان کلاف (مایکل شین) پس از سیزده سال جانشین دان ریوری (کالم مینی) می‌شود و این تغییر از همان ابتدا هم نگران‌کننده به نظر می‌رسد. چرا که بازیکنان لیدزیونایتد از این تغییر استقبال نکرده‌اند. کلاف از دربی کانتی، تیمی فقیر در قعر جدول لیگ دوم انگلستان آمده و شرایط کاری‌اش در لیدز، درگیر کینه‌ها و رفتارهایش غیرعادی‌اش می‌شود.

فیلم همه تلاشش را می‌کند تا بهترین اقتباس ممکن را از کتاب دریافت کند و در این فرایند، موفقیت زیادی به دست آورده است. مایکل شین به لطف شخصیت‌پردازی دقیقی که از شخصیت برایان کلاف دریافت کرده، سرمربی ناموفق لیدز را به خوبی در معرض نمایش قرار می‌دهد. ساخته نسبتا موفق تام هوپر، تاثیر زیادی از فضای جامعه بریتانیا در دهه 70 میلادی گرفته و فیلم‌برداری رنگ‌پریده بن اسمیت‌هارد روزهای تاریک برایان کلاف را به خوبی توصیف می‌کند.

سکانس‌های فوتبال‌محور فیلم کنایه‌ای به ستاره‌های امروزی فوتبال هم می‌زند. جایی که فوتبالیست‌های خشن تیم کلاف و رقبا بدون اتکا به قدرت رسانه‌ها، با کاریزمایی درونی در مقابل مشکلات قرار می‌گیرند. اگرچه The Damned United فلاش‌بک‌هایی دارد که شاید تماشاگر را گیج کند اما باز هم هدفش را به خوبی دنبال می‌کند و یکی از متفاوت‌ترین فیلم‌هایی است که درباره فوتبال ساخته شده است.

پله: تولد یک اسطوره | Pele: Birth of a Legend

این که ادسون آرانتس دوناسیمنتو یکی از بزرگ‌ترین فوتبالیست‌های تاریخ است، اصلا قابل بحث نیست. پله که این روزها در 78 سالگی هنوز هم محبوب بسیاری از رسانه‌ها و اهالی فوتبال است، در دورانی که توپ طلا و جوایز فردی فوتبال خیلی هم مطرح نبود آن‌قدر درخشیده که برای یک عمر سوژه در اختیار کارگردانان و نویسندگان دنیا داده باشد. او در ده عنوان سینمایی و تلویزیونی ایفای نقش کرده که یکی از آن‌ها، همین بیوگرافی جالبی بوده که از او ساخته شده است.

جیف زیمبالیست، کارگردان گم‌نامی که نخستین بار در جشنواره تریبکا سال 2005 مطرح شد، وظیفه کارگردانی این فیلم را برعهده داشته و نتیجه‌اش به همان اندازه که سرگرم‌کننده شد، برای منتقدان ناامیدکننده بود. روایت زندگی پله توسط استودیو آی اف سی ساخته شد و فروش جهانی‌اش دو میلیون و سیصد هزار دلار بود.

بیوگرافی Pele بیشتر بر روی رابطه اسطوره فوتبال برزیل و پدرش تمرکز می‌کند و داستان سفر او با تیم ملی برزیل به جام جهانی 1958 را به تصویر می‌کشد. آن‌چه Pele را به یکی از جذاب‌ترین فیلم‌های فوتبالی تبدیل می‌کند، داستان سرگرم‌کننده‌ای است که از زندگی حیرت‌انگیز اسطوره فوتبال برزیل نشات می‌گیرد و روایت کم‌ایرادش در مقابل روزهای هیجان‌انگیز زندگی پله چندان به چشم نمی‌آید.

ساخته زیمبالیست از همه ویژگی‌های نخ‌نماشده فیلم‌های کلیشه‌ای بهره می‌برد و دیالوگ‌های بیش از حد ساده‌اش هم گاهی مخاطب را خسته می‎‌کند اما باز هم زندگی وصف نشدنی اسطوره فوتبال برزیل به کمک او می‌آید تا همه اشکالات فیلم را مخفی کند. حمایت شخصی پله از این فیلم، باعث محبوبیت بیشتر آن هم شده و تماشایش خالی از لطف نیست.

مین ماشین | Mean Machine

به همان اندازه که بیسبال برای آمریکایی‌ها سوژه بی‌نظیری برای فیلم ساختن است، انگلیسی‌ها از ساختن فیلم درباره فوتبال لذت می‌برند. به جز سه‌گانه مشهور Goal که توسط استودیو تاچ‌استون ساخته شده، آمریکایی‌ها سهم دیگری از فیلم‌های فوتبالی ندارند. بنابراین پنجمین فیلم این لیست هم متعلق به سینمای انگلیس است.

اگرچه Mean Machine اقتباسی آزاد از فیلم آمریکایی The Youngest Yard بود اما تهیه‌کنندگی گای ریچی (نقد تازه‌ترین اثر او را اینجا بخوانید) مشهور باعث شد بازیگران ارزشمندی در مقابل دوربین‌های بری اسکالنیک کارگردان قرار بگیرند. جیسون استاتهام و وینی جونز از جمله بازیگرانی هستند که در فیلم‌های گای ریچی حضور داشتند و در Mean Machine هم ایفای نقش می‌کنند.

دنی میهان (وینی جونز که در گذشته هم فوتبالیست مشهوری در ولز بود)، فوتبالیست بازنشسته‌ای است که البته خداحافظی‌اش از فوتبال هم جنجالی بوده و پس از دیگری با پلیس با حکمی سه ساله راهی زندان می‌شود. بدشانسی‌های میهان تمامی ندارد و او این بار با زندانبان‌ها هم درگیر می‌شود. پس از آن رییس زندان به او پیشنهاد می‌کند هدایت تیم فوتبال زندان را برعهده بگیرد. میهان که حوصله دعوای دیگری را ندارد، این پیشنهاد را رد می‌کند و او در زندان از فوتبال دور نمی‌ماند.

این فیلم کمدی را باید عنوانی متعلق به گای ریچی بدانیم که در 99 دقیقه همه جذابیت‌های سینمای ریچی در ابتدای قرن بیست و یکم را یدک می‌کشد. فیلمی که در انگلیس هم محبوبیتی زیادی پیدا کرد و پارامونت در ازای هزینه دو و نیم میلیون دلاری که برای این فیلم کرد، هفت میلیون و سیصد و ده هزار دلار پول به جیب زد.

در این لیست تلاش کردم فیلم‌های فوتبالی کم‌تر دیده شده را معرفی کنم. فیلم‌هایی مانند United، Brother، Gracie و دو عنوان با حضور اریک کانتونا یعنی El porter و Looking for Eric از جمله ساخته‌های دیگر سینمای اروپا از ورزش محبوب فوتبال است. ورزشی که هنوز روایت‌های جذابی برای سینمایی‌شدن دارد.