سرآغازهای شخصیت جوکر

مطلبی که پیش روی شماست در اصل روز  ۲۰ فروردین سال ۱۳۹۸ منتشر شده بود که اکنون بازنشر شده است.

جوکر شخصیتی‌ غرق در رمز و راز است. این که اطلاعات کمی از گذشته‌ی این ویلن و شخصیتی که قبل از تبدیل شدن به بزرگ‌ترین دشمن بتمن در دسترس مخاطبان قرار گرفته بخشی از جذابیت جوکر را تشکیل می‌دهد.

با این حال بعضی از داستان‌هایی که از دنیای شوالیه‌ی تاریکی بازگو شده‌اند سعی در به نمایش درآوردن بخشی از گذشته‌ی مرموز جوکر کرده‌اند. حتی فیلم جدید جوکر با بازی خواکین فینیکس و کارگردانی تاد فیلیپس که در صف اکران قرار دارد هم سعی در ارائه‌ی گذشته‌ای از جوکر در دنیای خود خواهد داشت. دنیای که به نظر در آن جوکر، آرتور فلک (Arthur Fleck) نامیده می‌شود.

به بهانه‌ی فیلم «جوکر» به سرآغازهایی از این شخصیت در دنیای کمیک و اقتباس‌هایی که از آن‌ها در رسانه‌های دیگر شده نگاهی می‌اندازیم. احتمالاً اگر کمیک‌هایی از تقابل شاهزاده‌ی جنایت گاتهام با بتمن یا تاریخچه‌ای کوتاه از جوکر در دنیای کمیک را خوانده باشید با چندتا از این سرآغازها آشنا شده باشید.

 

اولین سرآغاز

هر چند اولین حضور جوکر در شماره‌ی 1 کمیک‌های Batman (مارس 1940) بود، سال‌ها طول کشید تا کمپانی دی‌سی سعی در خلق داستان سرآغازی برای این ویلن کند. شماره‌ی 168 کمیک‌های Detective Comics (فوریه 1951) جوکر را به عنوان دزد خرده پایی به اسم رد هود معرفی می‌کند. بعد از دزدی از یک کارخانه که مجبور به فرار از طریق شنا در پساب مواد شیمایی می‌شود، رد هود می‌فهمد که صورت و موهایش تغییر رنگ داده‌اند. این گونه بود که جوکر خلق شد.

 

شوخی مرگبار

کمیک Batman: The Killing Joke (مارس 1988) سرآغازی از جوکر بر اساس همان چارچوب اولین سرآغاز ولی با اضافه کردن لایه‌های تراژدی جدیدتری را تعریف می‌کند. بر اساس این داستان، جوکر زمانی کارگر یک کارخانه‌ی مواد شیمایی بود که از کارش استعفا می‌دهد تا بتواند شانس خود در تبدیل شدن به یک استند آپ کمدین امتحان کند.

با شکست در این کار، قبول می‌کند به گروهی از خلافکاران در سرقت از محل کار قبلی‌اش در کارخانه کمک کند. اما این کمدین شکست خورده در این کار هم موفق نمی‌شود و بعد از تعقیب شدن به دست بتمن به داخل خمره‌ای از مواد شیمیایی سقوط می‌کند.

با اضافه شدن تراژدی مرگ همسر و فرزند به دنیا نیامده‌اش در حادثه‌ای، تمام مواد اولیه برای خلق دلقکِ روانیِ قاتل دور هم جمع می‌شوند. هر چند در شوخی مرگبار به مخاطب اعلام می‌شود حتی خاطرات خود جوکر از گذشته‌اش هم ممکن است دچار تغییراتی شده باشند.

جک نپیر

اولین فیلم بتمن که به سراغ سرآغاز شخصیت جوکر رفت، بتمن (1989) با کارگردانی تیم برتون و بازی جک نیکلسون در نقش جوکر/جک نیپر (Jack Napier) بود. طبق این فیلم، جوکر زمانی شخصی به اسم جک نپیر، یکی از اعضای بلند مرتبه در خانواده‌ی خلافکاریِ متعلق به کارل گریسام (Carl Grissom) بود. رئیس نپیر به علت اختلافی که با او پیدا کرد ترتیبی می‌دهد تا او به دست اداره‌ی پلیس گاتهام کشته شود.

مثل برداشت‌های کمیکی از سرآغاز جوکر، با دخالت بتمن، جک نپیر به داخل خمره‌ی مواد شیمیایی می‌افتد و هم از نظر فیزیکی و هم از نظر روانی دچار تغییراتی می‌شود. در این فیلم زخم گلوله‌ای هم باعث شکل گیری لبخندی دائمی بر روی صورت جک نپیر بود.

علاوه بر این که این فیلم بتمن نه تنها قانون تعریف سرآغاز برای دلقک گاتهام را شکست، بلکه حتی داستان او را بیش از پیش با داستان زندگی بروس وین گره زد. صحنه‌ی فلش بکی در فیلم نشان می‌دهد که جک نپیرِ جوان مسئول به قتل رسیدن وین‌ها بود که باعث قرار گرفتن بروس در مسیر تبدیل شدن به بتمن شد.

جوکر گنگستر

در فیلم انیمیشنی Batman: Mask of the Phantasm (دسامبر 1993)، بتمن با عکسی رو به رو می‌شود که تصویری از جوکر قبل از تغییر ظاهرش را در حالی نشان می‌دهد که به عنوان یکی از زیردستان خانواده‌ای مافیایی کار می‌کند. اما همانطور که در این فیلم به نمایش درآمد، جوکر هیچ علاقه‌ای به رؤسای سابق خود ندارد.

جلسات درمانی جوکر

کمیک Mad Love (فوریه 1994) که بر اساس سریال انیمیشنی Batman: The Animated Series خلق شد، به صورت مختصر داستان سرآغاز جوکر را کند و کاو کرده است.

با وجود این که در این داستان سرآغاز شخصیت هارلی کوئین در حالی شکل‌گیری است، جوکر در حالی به تصویر کشیده می‌شود که به روان‌شناس جدیدش اعتماد پیدا کرده و داستانی از دوران کودکی‌اش را برای او تعریف می‌کند.

طبق گفته‌های جوکر، پدرش که فردی بد اخلاق و بد رفتار بود، فقط اوقاتی که پسرش را به سیرک می‌برد عاطفه و محبتش را نشان می‌داد. بعد از این که یکی از شوخی‌ها طبق برنامه پیش نمی‌رود، جوکر برای همیشه خندیدن را با خشونت و زجر وابسته می‌بیند.

موردپژوهی

موردپژوهی (Case Study) یکی از داستان‌های سری کمیک‌های Batman: Black and White (از ژوئن 1996)، خط داستانی رد هود را پیش می‌گیرد و نشان می‌دهد که جوکر زمانی سارق بانکی بوده است و آن قدر در کارش به موفقیت می‌رسید که از حوصله‌اش از جنایات معمولی سر می‌رود. او هویت رد هود را برای هیجان دادن به جنایاتش خلق می‌کند.

علاوه بر این، داستان بیان می‌کند که جوکر واقعاً دیوانه نیست و صرفاً خودش را به دیوانگی می‌زند تا از مجازات قسر در برود. هر چند چون اطلاعات به دست آمده در این موردپژوهی به وسیله‌ی هارلین کوئینزل بود، صحت آن مورد سوال است.

داستان‌های متناقض شوالیه‌ی تاریکی

فیلم شوالیه‌ی تاریکی (2008) چندین سرآغاز را از طریق لب‌های زخمی خود جوکر بیان می‌کند، هر چند هیچ کدامشان خیلی قابل پذیرش نیستند. اول جوکر به گمبول (Gambol) که رئیس یک خانواده‌ی جنایی است، می‌گوید که پدرش دائم الخمری بود که یک شب فراتر از حد معمولش می‌رود. طبق گفته‌ی خود جوکر، پدرش صورتش را در حالی که به او می‌گفته «چرا اینقدر جدی؟» با چاقو پاره کرده است.

کمی بعد در فیلم، جوکر داستانی کاملاً متفاوت را برای ریچل داوس تعریف می‌کند. این دفعه، ادعا می‌کند که همسرش بدهی بالا می‌آورد و طلبکاران به جای بدهی صورتش را زخمی می‌کنند. خود او هم که شوهری وفادار بود برای حمایت از همسرش، صورت خودش را زخمی می‌کند. ولی در عوض همسرش زخم‌های او را غیرقابل تحمل می‌بیند و برای همیشه ترکش می‌کند که باعث می‌شود جوکر هم کمی (!) در این بین دیوانه شود.

در حالی که احتمالاً هیچکدام از قصه‌های جوکر حقیقت ندارند، بعضی از طرفداران معتقد هستند که ممکن است سکانسی دیگر در شوالیه‌ی تاریکی نشانه‌هایی از هویت واقعی جوکر را بدهند. جوکر به هاروی دنت می‌گوید که وقتی یک کامیون پر از سرباز منفجر می‌شود، هیچکس وحشت نمی‌کند چون «همه‌چیز بخشی از برنامه‌ست».

این اصطلاح که به نظر خیلی خاص می‌آید ممکن است از تجربیات خود جوکر نشأت گرفته باشد. آیا خود او هم سربازی‌ست که در حمله‌ای دچار آسیب و زخم شده؟ احتمالاً این تئوری می‌تواند جوابی برای مهارت‌های او در استفاده از سلاح‌ها و مواد منفجره و همینطور هدف او برای ایجاد آشوب در شهر گاتهام باشد.

عاشقان و دیوانگان

داستان کمیک‌های Batman: Lovers and Madmen (سپتامبر 2007 تا فوریه 2008) ورژنی دیگر از جوکر را به مخاطبان نشان می‌دهد. در این داستان، جوکر خلافکاری به اسم جک است که حوصله‌اش از کارش سر رفته بود تا این که سر و کله‌ی بتمن پیدا و اوضاع برای او جذاب می‌شود. صورت جک با برخورد یک بترنگ زخمی می‌شود. کمی بعد هم وقتی در حال شکنجه شدن به دست افراد یکی از گروه‌های رقیب است تحت تاثیر مواد روان‌پریشی قرار می‌گیرد و تبدیل او کامل می‌شود.

 

کودکی جوکر

در شماره‌ی 31 کمیک‌های The Brave and the Bold (مارس 2010)، اتم به داخل ذهن جوکر می‌رود تا او را از بیماری ناشناس و مرگباری نجات دهد. در آن جا، اتم در خاطرات کودکی جوکر گم می‌شود. این داستان نشان می‌دهد که جوکر از همان دوران اول زندگی‌اش فردی روانی و قاتل بود. حتی خانواده‌اش را در خانه‌شان زندانی می‌کند و خانه را به آتش می‌کشد تا بهای پیدا شدن مجموعه‌ی لاشه‌های حیواناتش پرداخت شود.

 

آلفرد در نقش جوکر

داستان ?Batman: Whatever Happened to the Caped Crusader (آوریل و ژوئن 2009) عده‌ای از دوستان و دشمنان بتمن را در مراسم ختم او دور هم جمع می‌کند. در این داستان، آلفرد اعلام می‌کند که در تمام مدت خود او نقش دلقک روانی گاتهام را بازی می‌کرده است. او از مهارت‌های بازیگری‌اش استفاده کرد تا شخصیتی قابل باور را خلق کند که باعث شود اربابش امید به زندگی داشته باشد.

داستان این کمیک‌ها در رویا رخ می‌دهد و نباید به عنوان یکی از سرآغازهای محتمل جوکر در نظر گرفته شود اما با این وجود رابطه‌ی جالبی از بتمن و جوکر را نمایان می‌سازد.

 

جوکر فلش‌پوینت

خط داستانی فلشپوینت در دنیایی جریان دارد که به خاطر دستکاری بری آلن در تاریخ خلق شده است. در این دنیا، این بروس وین جوان است که با گلوله‌ی زورگیر کشته می‌شود. این حادثه باعث تبدیل شدن توماس وین به بتمن و مارتا وین به جوکر شد. این زوج که حالا از هم جدا شده‌اند، در کمیک Flashpoint: Batman - Knight of Vengeance (از آگوست تا اکتبر 2011) دوباره با هم رو به رو می‌شود ولی تراژدی زندگی آن‌ها پایان نمی‌یابد. وقتی توماس به مارتا در مورد دنیایی می‌گوید که در آن پسرشان زنده مانده و او تبدیل به بتمن شده است، مارتا تحمل خود را از دست داده و به زندگی خودش پایان می‌دهد.

 

عمه یونیسِ جوکر

کمیک Batman #23.1: The Joker (نوامبر 2003) داستانی جدید از سرآغاز جوکر را نمایش می‌دهد. در این داستان شاهزاده‌ی جرم و جنایت گاتهام دوران کودکی‌اش را یادآوری می‌کند که با عمه یونیس‌ش (Eunice) زندگی می‌کرد. سرپرستی بی‌رحم و بد رفتار که از شستن برادر زاده‌اش با مواد سفید کننده لذت می‌برد. در نهایت این کار باعث آسیب ذهنی دائمی جوکر و رنگ پوست سفیدش شده است. هر چند مثل همیشه نمی‌شود به حرف‌هایی که خود جوکر آن‌ها را به زبان می‌آورد اعتماد کرد.

رد هود وان

سری کمیک‌های The New 52 در خط داستانی Zero Year (از آگوست 2013 تا سپتامبر 2014) داستان سرآغاز جدیدی را برای خود شخصیت بتمن ارائه کرد. در حالی که شخصیت ریدلر در این خط داستان به عنوان ویلن اصلی ایفای نقش می‌کند، داستانی جانبی در کنار داستان اصلی، درگیری بتمنِ تازه‌کار با گروه رد هود را به نمایش درمی‌آورد. در وقایع این داستان، هویت واقعی جوکر، رد هود وان (Red Hood One) معرفی می‌شود. شورشگری که بقیه‌ی ساکنان گاتهام را تهدید می‌کند که به او در ایجاد آشوب در شهر کمک کنند.

به نظر رد هود وان حتی از سرنوشتش در رقابت با بتمن آگاه است و با خواست خودش به درون خمره‌ی مواد شیمایی می‌پرد تا باعث تولدی مجدد شود.

مرد رنگ پریده

این بار سری کمیک‌های The New 52 در داستان Endgame (از اکتبر 2014 تا آوریل 2015) سرآغازی کاملاً متفاوت را برای جوکر تعریف می‌کند. این داستان به سرآغاز جوکر، عناصری ماوراء الطبیعی می‌دهد که طبق آن جوکر از خود شهر گاتهام هم کهن‌تر است. ظاهراً جوکر حوضچه‌ای از ماده‌ای جادویی به اسم «داینیزیوم» (Dionesium) را در اعماق غاری کشف می‌کند. این ماده او را تبدیل به شیطانی نامیرا به اسم «مرد رنگ پریده» می‌کند و از آن روز به بعد او گاتهام را به تسخیر خود درمی‌آورد.

جروم و جرمایا

سریال گاتهام (از 2014) تصویری متفاوت از جوکر را به نمایش می‌کشد. سریال تمرکز زیادی روی شخصیتی به اسم جروم والسکا (Jerome Valeska) داشت، کسی که قبلاً در سیرک کار می‌کرد و علاقه‌ی شدیدی به بی‌رحمی و قتل دارد. جروم خیلی از ویژگی‌های جوکر کلاسیک را نشان می‌داد اما نهایتاً در فصل چهارم از سریال کنار رفت.

هر چند به عنوان آخرین کارش، بسته‌ای از گاز خنده‌آورش را برای برادر دوقولویش، جرمایا (Jeremiah)، می‌فرستد. با استنشاق این گاز، جرمایا به سمت دیوانگی کشیده شده و باعث به وجود آمدن این تصور می‌شود که جرمایا قرار است تبدیل به شاهزاده‌ی جنایت گاتهام شود.

دنیای سینمایی دی‌سی

هنوز اطلاعات زیادی از جوکر دنیای سینمایی دی‌سی منتشر نشده است. با این حال فیلم جوخه‌ی انتحار (2016) نشان می‌دهد که این نسخه از جوکر وقتی خلق شد که به درون مواد شیمایی سقوط کرده است، مثل خیلی از نسخه‌های دیگر جوکر. این فیلم جوکر را در حالی نشان می‌دهد که هارلی کوئین را برای «غسل تمعید» به درون مواد شیمایی می‌اندازد تا این روند دوباره شکل بگیرد.

بتمن در نقش جوکر

سری کمیک‌های Dark Nights: Metal (ژوئن 2017 تا مارس 2018) بتمن و جاستیس لیگ را در برابر «شوالیه‌های تاریکی» قرار می‌دهد، گروهی از بتمن‌های تغییر یافته که از کابوس‌های خود بروس وین شکل گرفته‌اند. رئیس این گروه ویلنی به اسم «بتمنی که می‌خندد» نام دارد و عیناً بتمنی‌ست که تبدیل به جوکر شده باشد. او بعد از این که بالاخره جوکر را می‌کشد با سمی مسوم می‌شود که او را دیوانه و تبدیل به منفورترین موجود زندگی‌اش می‌کند.