با توسعه دنیای ویدئو گیم و افزایش طیف مخاطبین و طرفداران این صنعت، به طبع شاهد گسترش فناوری‌های مرتبط با آن هستیم. شرکت‌ها و کمپانی‌های پیشتاز این صنعت همواره در تلاش برای در دسترس قرار دادن محصولات این صنعت برای افراد بیشتری در سرتاسر جهان هستند، تا عده بیشتری بتوانند در کنار دوستان و خانواده خود از این صنعت لذت ببرند. یکی از این فناوری‌های نو که به جهت دسترسی همگان بدون در نظر گرفتن کانفیگ سخت افزاری، دیوایس و امکانات و تنها به وسیله اتصال اینترنت شکل گرفته، فناوری گیمینگ ابری است.
احتمالا طی چند سال اخیر عبارت‌های کلاود گیمینگ (Cloud gaming) یا خدمات گیمینگ ابری زیاد به گوشتان خورده باشد. فناوری که شرکت‌های سرمایه گذار مدعی آن مثل مایکروسافت، سونی، اپیک گیمز، آمازون، وسترن دیجیتال و…. معتقد هستند که تغییر دهنده و آغازگر انقلابی در آینده این صنعت خواهند بود.
اما این ادعا تا چه حد درست است؟ این خدمات گیمینگ ابری تا چه حد کارایی خواهند داشت؟ تا چه حد در دسترس قرار خواهند گرفت؟ و تا چه حد می‌توانند شمایل این آیند توصیفی را به خود بگیرند برای پاسخ این سوالات لازم است در ابتدا بدانیم خود این خدمات اصلا چه هستند و چطور کار می‌کنند.
گیمینگ ابری چیست؟
منظور از کلاود گیمینگ (Cloud gaming)، بازی در بستر سیستم‌های ابری و یا خدمات گیمینگ ابری، خدماتی هستند که کاربر به واسطه آن و تنها با دسترسی به اینترنت مناسب و بدون داشتن سخت افزار، دیوایس و کانفیگ حرفه‌ای و گران قیمت و بدون نیاز به دانلود و نصب چیزی به اجرای با کیفیت بازیها در بستر فضای ابری (کلاود) بپردازد. منظور از ابر یا کلاود، شبکه‌ای از اطلاعات و سرورها است که محتوای مورد نظر را به وسیله استریم آنلاین و از طریق مرورگر در اختیار کاربر قرار می‌دهد.
در واقع شما با خرید اشتراک و عضو شدن در سرویس‌ها و پلتفرم‌هایی که خدمات ابری گیمینگ را ارائه می‌دهند، در حقیقت حق استفاده از یک سرور و کامپیوتر مجازی را خریداری می‌کنید، این کامپیوتر مجازی با توجه به سخت‌افزار در دسترس خود به شما اجازه تجربه بازی‌های مورد نظرتان را روی ساده‌ترین دیوایس‌ها نظیر گوشی‌های همراه هوشمند، تلویزیون‌های هوشمند، تبلت و یا لپ تاپ‌ها خواهد داد.
دریافت چنین خدماتی با اینکه نیازمند سخت افزار قدرتمند و گران قیمتی نیستی اما برای برقراری ارتباط پایدار و بدون اختلال نیازمند دسترسی به اینترنت با کیفیت و پینگ پایین و زمان تاخیر یا همان لنتسی (Latency) کم است. تهیه و استفاده همچنین ارتباطی در حال حاضر آن هم در کشور ما نیازمند صرف هزینه نسبتا بالایی است.
از کجا شروع شد؟
ایده سرویسهای ابری برخلاف تصور آن چنان هم جدید نیست. امروزه سرویسهای زیادی هستند که در قالب سرورهای ابری به کاربران ارائه می‌شوند. سرویس‌هایی که خیلی از ما به شکل روزانه از آن‌ها استفاده می‌کنیم، مثل سرویس گوگل فتوز (Google Photos). با این حال اولین بار ایده این سرویس گیمینگ ابری در سال ۲۰۰۰ میلادی و توسط یک شرکت نه چندان شناخته شده فنلاندی، یعنی G-cluster مطرح و پیاده سازی شد.
اما بروز و شکوفایی این سرویس به شکل مدرن، کارآمد و درد دسترس‌تری امروزی اولین بار با عرضه خدمات استارت آپ آمریکایی OnLive حاضر در کالیفرنیا در سال ۲۰۱۰ میلادی آغاز شد. پتنت‌های این سرویس چندسال بعد توسط سونی خریداری و در سال ۲۰۱۵ تمام فعالیت‌های این مجموعه و متعلقات آن متوقف شدند. امروزه سرویس PlayStation Now سونی روی سرویس مشابهی با زیرساخت Gaikai، رقیب سابق OnLive اجرا می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این سرویس می‌توانید به مقاله دیگر من «هر آنچه باید درباره سرویس PlayStation Now بدانید» در ویجیاتو مراجعه کنید.
با این حال، امروزه چیزی نزدیک به دو دهه از آغاز روند شکل گیری سیستم‌های ابری گیمینگ می‌گذرد. خروجی این تلاش، شکل گیری سیستم‌های موفق ابری خارجی و بعضا داخلی بوده که نوید بخش آینده‌ای درخشان را در این صنعت می‌دهد. آینده‌ای که در آن، جمع زیادی از مخاطبان بازی‌های ویدئویی در سراسر دنیا با حداقل امکانات و هزینه می‌توانند کنار هم بازی کرده و لذت ببرند. فناوری که صنعت سرگرمی را به امری در دسترس‌تر برای همگان بدل خواهد کرد.
چطور کار میکند؟
خدمات گیمینگ ابری با میزبانی و اجرای بازیها روی سرورهای قدرتمند از طریق ماشین مجازی آغاز می‌شود. بازی در قالب یک جریان ویدئویی از گیم پلی فشرده شده و از طریق اینترنت به صفحه نمایش کاربر منتقل می‌شود. از طرفی داده‌ها و اطلاعات ورودی کاربران به صورت کنترل شده به سمت سرور ارسال می‌شود، این داده‌ها پردازش و در زمان واقعی ارسال می‌شوند. در حقیقت سرویسهای گیمینگ ابری کاملا شبیه به نتفلیکس (Netflix) یا هر سرویس استریمینگ دیگری مانند توییچ (Twitch) یا یوتیوب (YouTube) عمل می‌کنند.
اما چالش بزرگ در این گونه سرویس‌ها، کنترل تاخیر دریافت ورودی از سمت کاربر و زمان ریسپانس است. بگذارید کمی داستان را باز کنیم، شما برای ارسال ورودی‌ها از طریق اینترنت از یک کنترلر استفاده می‌کنید. این ورودی‌ها بایستی تحلیل و به سمت سرور ارسال شوند، پس از دریافت و تحلیل مجدد توسط سرور، این ورودی‌ها بایستی اعمال شوند تا شما بتوانید خروجی آن را در بازی ببینید. و تصور کنید که این پروسه بایستی در چند هزارم ثانیه صورت بگیرد تا به تجربه بازی کاربر صدمه‌ای وارد نشود.
کمی تاخیر در پخش جریان‌های ویدیویی از سمت توییچ یا یوتیوب به احتمال زیاد چندان آزار دهنده نخواهد بود؛ اما هنگام تجربه یک بازی ویدئویی ورودی‌های شما باید عملا در زمان واقعی اتفاق بیوفتند. تا همین اواخر حتی بهترین سرویسهای بازی ابری دنیا نیز به طور متوسط بیش از ۳۰ میلی ثانیه تاخیر ورودی کنترلر داشتند که برای آسیب زدن به تجربه گیمینگ کافی است.
تأخیر ورودی در بازیها به خصوص عناوین رقابتی آنلاین اهمیت پیدا میکند. جایی که برد و باخت اغلب در دهم یا صدم ثانیه تعیین می‌شود. در نتیجه، سیستم‌های گیمینگ ابری هرگز نمی‌توانستند به یک استاندارد حداقلی در بازی‌های آنلاین تبدیل شوند، حداقل تا همین اواخر.
تاخیر ورودی (Input Lag)
یکی از مهمترین عوامل تأخیر ورودی‌ها، تعداد فریم‌های حاضر در ثانیه‌ای است که بازی در آن ارائه می‌شود. در مثال زیر، من از ۶۰ فریم در ثانیه استفاده خواهم کرد که باعث می‌شود هر فریم برای ۱۶.۷ میلی ثانیه قابل مشاهده باشد. البته توجه داشته باشید که بسیاری از بازیها امروزه روی کنسول‌ها با سرعت ۳۰ فریم در ثانیه اجرا می‌شوند که باعث می‌شود هر فریم با ۳۳.۳ میلی ثانیه قابل مشاهده باشد.
فرض کنیم کاربری به صورت لوکال در حال انجام یک بازی است و قصد دارد با فشار دادن یک دکمه بر روی کنترلر خود، نوعی ارتباط با سیستم هدف برقرار کند. سیگنال به کنسول / کامپیوتر ارسال می‌شود. ۱۰ میلی ثانیه عددی تقریبی است که زمان انجام این ارتباط را پیش بینی میکند. البته زمان تاخیر سیگنال بسته کنترلر و بسیاری از عوامل دیگر می‌تواند متفاوت باشد.
هنگامی که سیگنال توسط کنسول / کامپیوتر دریافت می‌شود، لاجیک بازی بایستی بر اساس ورودی محاسبه و رندر انجام دهد. در موتورهای بازی سازی بهینه این عمل معمولاً ۳ فریم طول خواهد کشید. همچنین تأخیر ورودی متوسط برای یک صفحه نمایش که کاربر عادی دارد حدود ۳۰ میلی ثانیه است. این عامل با نرخ تازه سازی یا زمان پاسخ نمایشگرها که همیشه سریعتر هستند، متفاوت است.
به عبارت دیگر در حالت لوکال اجرای بازیها با توجه به دستور ورودی شما، دریافت خروجی مورد انتظار چیزی حدود ۹۰ میلی ثانیه طول خواهد کشید. که معادل ۵ فریم یا تقریبا یک دهم ثانیه است.
اما تأخیر ورودی در بازی‌های اجرایی روی کلاود داستان متفاوتی دارد. در کلاود گیمینگ بایستی فرآیندهای بیشتری مورد بررسی قرار گیرند و دیتا مسیر طولانی‌تری را برای جا به جایی بین کامپیوتر میزبان و کاربر طی کند.
در ابتدا دقیقا مانند اجرای بازی‌های لوکال، دستور ورودی باید توسط کنترلر کاربر ارسال شود. این دستور یا اطلاعات ورودی توسط سخت افزار بازی ابری کاربر دریافت شده و سپس به سرورهای ابری که بازی واقعی در آن میزبانی می‌شود منتقل می‌شود. موتور بازی دستور ورودی را دریافت می کند و منطق بازی عمل مورد نظر را محاسبه و سپس ارائه میکند.
سیگنال ارائه شده به یک رمزگذار منتقل می‌شود که اطلاعات ورودی را به یک کدک صوتی و تصویری مناسب رمزگذاری و فشرده میکند تا به دستگاه بازی کاربران منتقل شود. کدک صوتی و تصویری دریافت شده رمزگشایی و ارائه شده سپس به مانیتور شما منتقل می شود. درنهایت مانیتور پردازش سیگنال داخلی خود را انجام داده و سپس تصویر مورد انتظار شما را نمایش می دهد.
امروز چه می‌گذرد؟
و اما امروزه با وجود همه‌ی چالش‌های پیش رو از جمله معضلات عدم وجود اینترنت باکیفیت و ارزان، کلاود گیمینگ در حال تبدیل شدن به بستر سرمایه گذاری طولانی مدت کمپانی‌ها و مجموعه‌های بزرگ و سرمایه دار است. به طوری که آمازون با لونا (Luna)، سونی با PlayStation Now و مایکروسافت با پروژه xCloud، خود را برای رقابت نسل‌های بعدی حاضر می‌کنند.
سرویسهای گیمینگ ابری پس از نسل بعدی جایگزین کنسول‌ها خواهد شد.
ایو گیلموت، بنیان گذار و مدیر عامل مجموعه‌ی یوبی سافت (Ubisoft)
نسل بعدی همان طور که مدعیان این صنعت پیش بینی می‌کنند، نسل اینترنت در دسترس، سخت افزار و کنسول کمتر و ارتباطات بهینه‌تر است. شکل گیری سیستم‌های بر بستر کلاود، خدمات گیمینگ را برای همگان ارزان و در دسترس‌تر خواهد کرد. همچنین با توسعه این سیستم‌ها می‌توان در دراز مدت انتظار هدر رفت کمتر انرژی و کاهش ضایعات سخت افزاری باشیم.
خدمات گیمینگ ابری در ایران
با توجه به گران و کم کیفیت بودن اینترنت در ایران، دسترسی به سرویس‌ها ابری که از طریق استریم بازی را ممکن می‌سازند، به شدت پرهزینه و دشوار است. با این حال چند سالی می‌شود که خدمات گیمینگ ابری نیز وارد ایران شده و شرکت و استارت آپ‌هایی نیز به صورت مختصر در آن فعالیت می‌کنند.
از پلی پاد (Play pod) می‌توان به اولین سرویس گیمینگ ابری ایران و به گفته خودشان خاورمیانه نام برد. پلی پاد اولین ابر استریم بازی‌های رایانه‌ای در خاورمیانه است که در سال ۱۳۹۷ و توسط مجموعه فناپ و با حمایت مالی بانک پاسارگارد متولد شد. همچنین از دیگر سرویس دهنگان این حوزه می‌توان به استارت آپ پرانیکس (peranix) هم که در حال حاضر با تنها یک بازی (PES 2020) در این حوزه فعالیت میکند اشاره کرد.
با این حال با توجه به تجربه من به عنوان یک کاربر فنی و در مقایسه با سرویسهای مشابه خارجی، این سرویسهای داخلی مسیر زیادی را تا تبدیل به یک پلتفرم کارآمد، پویا و کاربر پسند را دارند. اما با وجود وارد بودن اشکالات زیاد و ضعف‌های حاضر و با در نظر گرفتن افزایش قیمت کنسول‌های بازی و سخت افزارهای گیمینگ، در صورت افزایش کیفیت اینترنت می‌توان انتظار آینده نسبتا خوبی را برای فعالین این حوزه در ایران داشت؛ باشد که آن روز را ببینیم!
کلام انتهایی
در انتها من تصور میکنم در آینده‌ای نه چندان دور، سرویس‌ها ابری بخش اعظمی از بازار صنعت ویدئو گیم را به خود اختصاص خواهند داد. نسل آینده، نسل ارتباطات بی‌سیم، اینترنت همگانی باکیفیت و ارزان است. و با گسترش آن می‌توان انتظار داشت عده زیادی از مردم سراتاسر دنیا با کمترین هزینه و حداقل امکانات سخت افزاری بتوانند از تجربه لذت بخش بازی در کنار یکدیگر بهره‌مند شوند.
بیشتر بخوانید:
پلی پاد خیلی خوبه ولی باید سرعت اینترنتتون هم خوب باشه. من ساعت ۴ صبح با سرعت ۶ مگ بر ثانیه بازی میکنم عالیه (: