نقد فیلم Ma Rainey’s Black Bottom – آخرین حضور چادویک بوزمن

بهانه آخرین حضور چادویک بوزمن در Ma Rainey’s Black Bottom ویجیاتو نگاهی داشته به این فیلم متفاوت. این مقاله ترجمه‌ای از نقد Odie Henderson است و طبیعتاً بخشی از داستان در ادامه اسپویل می‌شود.

فیلم Ma Rainey’s Black Bottom روایتگر بخشی از زندگی «ما رینی» یکی از مشهورترین هنرمندان سیاه‌پوست که به مادر بلوز (Mother of the Blues) مشهور است. در واقع عنوان فیلم ترکیبی از نام او یکی از ترانه‌های معروفش است. فیلم بر پایه نمایش‌نامه‌ای از «آگوست ویلسون» در سال 1984 ساخته شده که بخشی از زندگی این خواننده سبک بلوز در دوره‌ای که در اوج شهرت بود را روایت می‌کند.

Ma Rainey’s Black Bottom آخرین نقش‌آفرینی «چادویک بوزمن» است که چند ماه پیش در اثر سرطان روده درگذشت. این فیلم در دوره بیماری بوزمن ساخته شد و او مثل همیشه بازی بی‌نقصی ارائه می‌دهد که چیزی از جاه‌طلبانه‌ترین نقش‌هایش کم ندارد؛ به ویژه در یک مونولوگ خاص که به شدت تأثیرگذار است. بازی بوزمن در نقش «لی وی» به عنوان یک نوازنده جوان ترومپت بدون غلو یکی از بهترین نقش‌آفرینی‌هایش است.

«لی وی» جوانی جاه‌طلب و جذاب و درست به اندازه شیپورش سرزنده است. او به اندازه‌ای بزرگ شده که به شناخت خوبی از اطرافش برسد اما به اندازه‌ای جوان است که فکر می‌کند می‌تواند از عواقب تصمیماتش فرار کند. «لی وی» در حال حاضر نوازنده ساده گروه ما رینی (با بازی وایولا دیویس) است اما با اهداف بلند مدت و جاه‌طلبانه‌اش می‌خواهد آهنگ‌های خودش را بسازد و گروه موسیقی خودش را تأسیس کند، رویایی که ظاهراً تهیه‌کننده آلبوم «ما رینی» به سرش انداخته است.

«لی وی» حتی گروه را مجبور می‌کند که تنظیم شخصی‌اش از آهنگ اصلی «ما» را اجرا کنند. تصمیمی که اختلافات میان اعضا را دامن می‌زند چون همان‌طور که کاتلر (با بازی کلمن دومینگو) ترومبونیست گروه اشاره می‌کند؛ نهایتاً «ما» هست که در مورد همه چیز تصمیم می‌گیرد نه «لی وی».

Ma Rainey’s Black Bottom پیش از این در سال 1984 و 2003 روی صحنه تئاتر رفت که Charles S. Dutton هر دو بار ایفاگر نقش «لی وی» و به همان اندازه‌ای که باید شیرین و کاریزماتیک بود. خشیم درونی روح «لی وی» را زخمی کرده؛ درست به اندازه همان چاقویی که در کودکی زخمی‌اش کرده بود. در بازی Charles S. Dutton این عصبانیت نمود بیرونی‌تری داشت اما در اینجا بوزمن با شیوه خاص بازیگری‌اش مخاطب را هیپنوتیزم می‌کند دقیقاً شبیه به مار کبرایی که پیش از اینکه نیش زهرآگینش را در بدن طعمه فروکند او را کاملاً مجذوب می‌کند. بوزمن در یکی از مونولوگ های جذابش می‌گوید:

«ما» و «لی وی» پر حرارت هستند در عوض سایر اعضای گروه واقع‌بینانه‌تر رفتار می‌کنند. علاوه بر« لی وی» و «کاتلر» دو نوازنده دیگر هم در گروه موسیقی «ما رینی» حضور دارند که در زیرزمینی متروک با مدیر برنامه‌های او ملاقات می‌کنند. تضاد جالب میان زیرزمینی که گروه در آن تمرین می‌کند و دنیای واقعی در صحنه ورود «ما» به فیلم به خوبی تصویر می‌شود؛ البته مخاطب با این زن قدرتمند در سکانس تصادف ماشین بیش‌تر آشنا می‌شود.

پیش از اینکه سر و کله ستاره گروه پیدا شود، لی وی یک جفت کفش زرد رنگ را به قیمت 10 دلار از پولی که در قمار شب قبل برده، می‌خرد. مردان گروه لحظات مفرح و گاه تنش آلودی را تجربه می‌کنند تا اینکه داستان مردی که روحش را به شیطان می‌فروشد توسط یکی از آن‌ها روایت می‌شود؛ ظاهراً این معامله امکان قتل و تخلف‌های ریزودرشت را برای مرد داستان ما فراهم کرده بود. ویلسون در یکی از کنایه‌های ظریفش به نکته اشاره می‌کند که ظاهراً تنها راه آزادی یک سیاه‌پوست در دهه 20 این است که روحش را به شیطان بفروشد! همچنین روایت داستان معامله روح با شیطان ما را با پیشینه به شدت مذهبی کاتلر آشنا می‌کند، تفکراتی که زمینه‌ساز یکی از مهم‌ترین سکانس‌های Ma Rainey’s Black Bottom است.

سرانجام سر و کله «ما» پیدا می‌شود؛ زنی غرق در زرق‌وبرق و رنگ و لعاب، عصبانی از تصادف ماشین و به همراه دختری که ظاهراً اسباب سرگرمی‌اش است. او هیچ‌وقت گرایش‌های جنسی‌اش را پنهان نمی‌کند، مثلاً در یکی از قطعاتش به نام Prove it on Me Blues می‌گوید:

«دیشب با دوستانم بیرون رفتم. حتماً زن بودند چون علاقه‌ای به مردان ندارم».

علیرغم جذابیت‌های دختر کم سن سالِ «ما» همه اعضای گروه می‌دانند که نباید زیاده‌روی کنند به جز «لی وی» که مثل همیشه افسارگسیخته است، او نیازی به فروش روحش به شیطان ندارد بلکه کافی است آهنگ‌هایش را بفروشد تا هر چه که می‌خواهد را به دست آورد.

مدیر برنامه «ما» بیش‌ترین فشار و خشم را متحمل می‌شود اما برای هیچ‌کس مهم نیست چون در هر صورت بخش شیرین معامله نصیبش می‌شود. «ما» می‌گوید: «فقط صدای من برایشان اهمیت دارد پس چرا مجبورشان نکنم که آن را به دست آورند». یا در بخش دیگری می‌گوید: «سفیدپوستان به موسیقی بلوز گوش می‌دهند اما نمی‌دانند چطور به آنجا رسیده».

یکی از خواسته‌های «ما» برای ضبط قطعه Ma Rainey’s Black Bottom این است که خواهرزاده‌اش «سیلوستر» مقدمه آهنگ را دکلمه کند. این در صورتی است که نسخه «لی وی» مقدمه ندارد و سریع سراغ اصل مطلب می‌رود، تنظیمی که در آن دوره ترند است. اعضای گروه برای مدت کوتاهی در مقابل این تصمیم متحد می‌شود اما همان‌طور که پیش‌بینی می‌شود «ما» همه چیز را وتو می‌کند تا در درجه اول قطعه مطابق خواسته‌اش اجرا شود و در درجه بعد خواهرزاده‌اش بتواند پول بیش‌تری به دست آورد.

دیویس در نقش «ما» به عنوان جدی‌ترین اثر سینمایی‌اش، بازی بی‌نقصی ارائه می‌دهد. خودرأیی و تسلط این زن قدرتمند را به خوبی به تصویر می‌کشد و در کنار بوزمن لحظات خیره‌کننده‌ای را خلق می‌کنند.

نمایش‌نامه بی‌نظیر «آگوست ویلسون» بدون سخنرانی‌های بی‌نظیر امکان‌پذیر نیست. خوشبختانه در اینجا نویسنده آن‌ها را میان شخصیت‌های اصلی با عدالت توزیع کرده است. مثلاً «تولدو» پیرمرد پیانیست در یک مونولوگ طولانی از غذا و آشپزی برای توصیف وضعیت سیاهان آمریکا استفاده می‌کند و در آخر با افتخار می‌گوید : «در پایان مرد رنگین‌پوست باقی می‌ماند».

«تولدو» در بعضی از لحظات درکی از وضعیت «لی وی» ندارد. مثلاً می‌گوید اگه جوانان سیاه‌پوست احترام می‌خواهند باید بی‌خیال مهمانی و خوش‌گذرانی شوند اما پس شنیدن ماجرای کودکی غم انگیزش می‌گوید او هم از همان خیابانی که «لی وی» عبور کرده، گذشته با این تفاوت که بن‌بست‌ها را به خوبی می‌شناسد. به خاطر همین هم معتقد است که وعده ضبط موسیقی توسط تهیه‌کننده «ما» یک بن‌بست است. طبیعتاً جوان قصه به نظرات او توجه چندانی نشان نمی‌دهد.

Ma Rainey’s Black Bottom احساسی‌ترین لحظاتش را برای «لی وی» کنار گذاشته و چادویک بوزمن با هوشیاری تمام این لحظات را می‌بلعد. «جورج سی ولف» به عنوان کارگردان فیلم در تأثیرگذارترین لحظه فیلمش، شگفت‌انگیز عمل می‌کند. در این سکانس دوربین روی صورت بوزمن تنظیم می‌شود و این در حالی است که او مخفیانه به گفتگویی که در اتاق دیگر در جریان است گوش می‌دهد. در این سکانس می‌توان هجوم احساسات را در صورتش دید. کارگردان صبر می‌کند تا احساسات «لی وی» فروکش کند و بعد سکانس بی‌نظیری خلق می‌شود. در واقع این صحنه حکم آرامش قبل از طوفان را دارد و بیننده را کاملاً شوکه می‌کند.

در مونولوگ درخشان دیگر، «لی وی» درباره اتفاق وحشتناکی که برای مادرش رخ داده، می‌گوید و همین مقدمه‌ای می‌شود که خشمش را بر سر «کاتلر» خالی کند چون معتقد است خدای کاتلر هیچ کاری از دستش برنمی‌آید. این سکانس درخشان است. البته که بوزمن بازیگر قهاری است اما حضورش در Ma Rainey’s Black Bottom چیزی از جنس واقعیت است.

آگوست ویلسون علاقه زیادی به موسیقی دارد و نمایشنامه‌هایش دارای عناصر غنائی است. در اقتباس دیگر او یعنی Fences ترومپت یکی از اجزای اصلی فیلم بود و به نظر می‌رسد ویلسون به این ساز علاقه بسیاری دارد. سکانس پایانی و اجرای آهنگ «لی وی» توسط خواننده سفیدپوست کنایه‌ای است به داستان فروش روح به شیطان، چون تنها در این صورت است که پولی اندکی نصیب مرد سیاه‌پوست قصه می‌شود.

همچنین بخوانید:

• نقد فیلم I Care A Lot – ورژن جدید روانی آمریکایی

• نگاهی به فصل چهارم سریال The Crown که در گلدن گلوب امسال درخشید

• نقد فیلم Tom And Jerry – تام و جری به نیویورک می‌روند