فساد در ایمان یا شکاف در اعتقادات مکانی زیبا برای شروع داستان‌های ترسناک و ماوراء الطبیعه است. از زمان تولید فیلم «The Exorcist» توسط ویلیام فریدکین در این شاخه، سینمای استودیویی و مستقل هالیوود بارها سعی در تولید آثار مشابه با جن‌گیر در ژانر وحشت کرده است. حالا فیلم «نامقدس» به تهیه‌کنندگی سم ریمی تلاش دیگری برای ورود به مقوله شیطان شناسی در فرهنگ فولکلور مسیحی است. در ادامه با نقد فیلم The Unholy با ویجیاتو همراه باشید.
فیلم نامقدس که براساس رمان «معبد» نوشته جیمز هربرت در سال ۱۹۸۳ ساخته شده، اولین اثر ایوان اسپیلوتوپولوس به عنوان کارگردان است. در «نامقدس» یک ایده تحریک آمیز وجود دارد که می‌گوید: چه می‌شود اگر یک فیلمساز، فیلم‌های مذهبی مانند «آهنگ برنادت» یا «The Miracle of Our Lady of Fatima» را بگیرید و آن را به یک فیلم ترسناک تبدیل کنید؟ اگر اسپیلوتوپولوس به عنوان یک نویسنده با سابقه در نوشتن آثار اکشن، موفق به تولید چنین چیزی می‌شد، یا جرات کرده بود که این مفهوم را به طور کامل دنبال کند، قطعاً نامقدس تبدیل به چیزی متفاوت می‌شد. اما فیلم فعلی چیزی فراتر از ماجرای تکراری کشیش‌ها در برابر ارواح اهریمنی نیست.
داستان فیلم «نامقدس» پیرامون یک خبرنگار به نام گری (جفری دین مورگان) است که همیشه به دنبال تولید و نشر داستان‌های خرافاتی در یک وب سایت با محتوای ترسناک است. حالا او در جدیدترین کارش به محض ورود به شهری کوچک با دختر ناشنوا و جوانی به نام آلیس (کریکت براون) روبرو می‌شود که پس از تصور یک بانو (مریم مقدس)، به طور غیرقابل توصیفی قادر به شنیدن، صحبت کردن و اساساً شفای بیماری خود شده است. با انتشار این خبر به عنوان یک معجزه، عده‌ای از واتیکان و از جانب کلیسای کاتولیک برای تایید و راستی آزمایی این خبر به آن مکان و آن شخص رجوع می‌کنند. بنابراین کشیش‌ها شروع به سوال می‌کنند که آیا این پدیده‌ها کار الهی است یا چیزی بسیار شوم‌تر در پشت پرده این ماجرا وجود دارد.
با این که باور این موضوع سخت به نظر می‌رسد؛ اما فیلم «The Unholy» در ژانر وحشت ماورایی، به نوعی یک بازسازی عمومی از فیلم کلاسیک «The Song of Bernadette» است؛ البته رویکرد فیلم «نامقدس» اساساً بر مقوله پیامبران دروغین و اخبار جعلی استوار است، ولی هسته مرکزی فیلم پیرامون ایمان، معجزه و آثار آن بر انسان است که شباهت فراوانی به فیلم آهنگ برنادت دارد. همانطور که در ابتدا گفتم آمیختن دین و وحشت برای آثار سینمایی چیز جدیدی نیست؛ بنابراین اثر ایوان اسپیلوتوپولوس یونانی نیز هنگامی که ترکیبی از شمایل نگاری مذهب کاتولیک و تاکتیک‌های کلاسیک ترساندن است، در بهترین حالت خود یک اثر تکراری به ظاهر سرگرم‌کننده است که هیچ حرف جدید برای گفتن ندارد.
به طور کلی فیلم «نامقدس» ایده بزرگ و جالبی را نشانه می‌رود که عصاره وجودی آن مرز تشخیص بین خرافات و ایمان است. همچنین فیلمساز یونانی برای خلق این تفکر سوالاتی را نیز مطرح می‌کند. برای مثال ایوان اسپیلوتوپولوس سعی کرده است بپرسد: وقتی یک انسان دعا یا خواسته‌ای را از خداوند یا اولیای او می خواهد از کجا بفهمد واقعاً برای چه کسی دعا می‌کند؟ در واقع اگر انسان پس از دعا جوابی گرفت، از کجا بداند که این جواب از جانب چه کسی می‌آید؟ اما با این وجود باید بگویم متأسفانه فیلم «The Unholy» واقعاً نمی‌تواند این ایده‌ها را کاوش کند. بنابراین فیلم چیزی فراتر از همان فرمول همیشگی این آثار نیست.
اما بیایید با مهمترین سوالی که باید در مورد یک فیلم ترسناک بپرسیم، بررسی فیلم را ادامه دهیم؛ آیا «The Unholy» به عنوان اثری در ژانر وحشت، واقعاً ترسناک است؟ جواب این سوال سخت نیست، چرا که اساساً «نامقدس» با وجود ریشه‌های ماوراء الطبیعه هیچ گونه ساختار ترسناکی ندارد که بتوان آن را یک اثر خوب در این شاخه دانست. البته درون فیلم چند لحظه وجود دارد که شمایل آن به سینمای جامپ اسکر گونه نزدیک است و می‌تواند بیننده را به خود جلب کند. اما این لحظات همیشه در متن داستان هستند و در واقع توسط چیزهایی ساخته می‌شوند که شخصیت‌ها از آن می‌ترسند و نه مخاطب. اصولاً این روش‌های ارزان قیمت برای ایجاد واکنش مخاطب به گونه‌ای است که چیزی به وحشت واقعی داستان نمی‌افزاید.
از نظر بصری، اسپلیوتوپولوس جهانی خیره‌کننده را طراحی کرده است که می‌توان این داستان را بر اساس آن تنظیم کرد. اما پراکندگی طرح اولیه و تکراری بودن مضامین آن، خلق فضای دارای اتمسفر ترسناک فیلم را نیز زیر سوال می‌برد. از منظر خلق یک موجود شیطانی نیز سازندگان فیلم سعی کرده‌اند موجودی مخوف را خلق کنند. اما طراحی نزدیک آن به تصاویر و الگو‌های موجود از حضرت مریم، قطع به یقین باعث ناراحتی مسیحیان سرسخت خواهد شد. در حالی که طراحی آنتاگونیست فیلم به طور موثری چشمگیر است، اما گاهی اجرای آن دچار اختلال است. علت این اختلال استفاده ترکیبی از اثرات عملی و CGI ارزان قیمت است.
اگر بخواهیم طراحی تولید فیلم را به طور کلی بررسی کنیم باید گفت: «نامقدس» غرق در شخصیت‌های مذهبی و تصاویر نمادین، گوتیک و گروتسک است؛ در واقع فیلمبرداری از چنین نماد‌هایی به گونه‌ای است که ترسناکی ذاتی درونشان را نشان می‌دهد. علاوه بر این انتخاب لحن بصری فیلم کمی بی وزن است و نمی‌تواند به عنوان پایه‌ای محکم برای مضامین مهمی چون ایمان و تردید کارساز باشد. بنابراین این امر برخلاف برخی از ترس‌های موجود در فیلم عمل می‌کند و آنها را مسخره‌تر از آنچه باید باشد جلوه می‌دهد.
از طرفی یکی از بدترین مشکلات این فیلم عدم جذابیت شخصیت‌های مکمل و پرداخت نامناسب آنها است؛ اجراهای تیم بازیگری نیز اکثراً سرد و بی روح است؛ البته در این میان اجرای شخصیت آلیس توسط کریکت براون و گری توسط جفری دین مورگان کارهای برجسته تری است. برای مثال کریکت براون به طرز ماهرانه‌ای وجود ایمان بی چون و چرا را در دختری جوان و رنج دیده به درستی اجرا می‌کند.
در واقع او نمایانگر دختری است که عاشق کلیسا و موازین آن است؛ اجرای او در این نقش به گونه‌ای است که همزمان الهام بخش و دلهره آور است. جفری دین مورگان نیز در قامت یک خبرنگار ذاتاً شیاد توانسته خودی نشان دهد. با این اوصاف و در حالی که جفری دین مورگان و کریکت براون هر دو نمایش‌های خوبی ارائه می‌دهند، اما هرگز به ما فرصتی داده نشده است تا شخصیت‌های آنها را فراتر از آنچه در سطح ظاهر است بشناسیم.
در نتیجه باید گفت: فیلم «The Unholy» ساخته اسپلیوتوپولوس یکی از اولین تولیداتی است که تحت تأثیر بیماری کرونا قرار گرفت و فیلمبرداری آن در اواسط مارس سال 2020 به مدت چهار هفته تعطیل شد؛ بنابراین همین اتفاق باعث می‌شود که ما به عنوان مخاطب یک حس ملموس به آن داشته باشیم که خود فیلم یک محصول ناقص است. با کنار هم قرار دادن عناصر این فیلم می‌توان به این نتیجه دست یافت که نامقدس واقعاً فراتر از یک فیلمی اهریمنی جامپ اسکر گونه نیست.
بهترین فیلم‌های ترسناک از نگاه ویجیاتو را بشناسید:
- برترین فیلم‌های زامبی محور که احتمالاً با آنها آشنا نیستید
- بهترین فیلم‌های مهیج روان‌شناختی تمام دوران کدام است؟
- معرفی ده فیلم برتر ترسناک با مضامین عرفانی
- معرفی بهترین فیلم‌های ترسناک زیر 90 دقیقه
- بهترین فیلم‌های کمدی ترسناک هالیوودی
- بهترین فیلم‌های ترسناک فرانسوی تاریخ
- پیشنهاد ده فیلم زامبی محور برتر تاریخ سینما
- 10 فیلم برتر زامبی محور کره‌جنوبی
فیلمی نه چندان ترسناک و بیشتر کسل‌کننده همان استعاره‌های همیشگی و خسته‌کننده مذهبی-وحشتناک که بارها و بارها تکرار شده.تمام لحظات ترسناک فیلم در تریلر فیلم آورده شده و فیلم هیچ چیز تازه ای ندارد و به شدت حوصله سر بر است