مزایا و معایب اورکلاک کردن CPU چیست؟

شما می‌توانید یک پردازنده (CPU) ارزانتر بخرید و با اورکلاک کردن عملکرد آن را بهتر کنید، اما اورکلاک کردن ممکن است با مشکلاتی همراه باشد. شما به راحتی می‌توانید یک CPU را با تلاش کمی اورکلاک کنید، اما انجام این فرآیند نیاز به فردی با تجربه و دانش کافی دارد تا از داغ شدن بیش از حد قطعه که باعث کاهش طول عمر آن می‌شود پیشگیری کند.

در ادامه می‌خواهیم به مزایا و معایب اورکلاک کردن CPU بپردازیم و ببینیم آیا واقعا لازم است پردازنده‌ را اورکلاک کنیم. همچنین به این موضوع بپردازیم که اورکلاک ارزش ریسک، هزینه و عواقب احتمالی را دارد یا نه.

---

اورکلاک چیست؟

قبل از بحث در مورد مزایا و معایب اورکلاک کردن، باید بدانید که اورکلاک (Overclock) چیست. اورکلاک روشی برای بدست آوردن عملکرد بیشتر از قطعات سخت افزاری نسبت به آنچه که شرکت سازنده آن برای آن در نظر گرفته است. ارسال ولت بیشتر به CPU، باعث می‌شود بیشترین توان ممکن و ماکسیمم عملکرد را بدهد. شما می‌توانید یک CPU را مستقیماً در بایوس (BIOS) کامپیوتر اورکلاک کنید، بنابراین عمدتا نیازی به سخت‌افزار یا نرم‌افزار اضافی برای به دست آوردن عملکرد بیشتر نیست.

اورکلاک کردن CPU برای دستگاه‌هایی که برای کاربران مجموعه‌های اداری یا دستگاه‌هایی که از نرم افزار‌های سبک و یا برای اینترنت گردی استفاده می‌شوند نیاز نیست. اما برای گیمرها، کاربران حرفه‌ای و علاقه‌مندان کامپیوتر اورکلاک کردن، راه خوبی برای بدست آوردن سرعت و عملکرد بیشتر از کامپیوتر است.

عملکرد پردازنده دسکتاپ به دو صورت، راندمان طراحی (design efficiency) و سرعت ساعت (clock speed) تعریف می‌شود. راندمان طراحی نشان می‌دهد که یک پردازنده به طور بالقوه در طول هر تیک ساعت معین چقدر کار می‌تواند انجام دهد. کارایی طراحی از خود معماری نشأت می‌گیرد و تنها راه تغییر آن ارتقاء به یک طراحی CPU جدیدتر و کارآمدتر است.

سرعت ساعت یا سرعت کلاک، تعداد سیکل‌هایی را که CPU شما در هر ثانیه انجام می‌دهد، با واحد گیگاهرتز اندازه‌گیری می‌کند. سرعت کلاک سریع‌تر می‌تواند به نرخ فریم‌های سریع‌تر در بازی‌هایی تبدیل شود که در آن‌ها CPU، و نه کارت گرافیک شما، گلوگاه است. رایج‌ترین قطعه کامپیوتری که اورکلاک می‌شود، پردازنده است، اما اجزای دیگری هم از جمله RAM، چیپ‌ست‌های مادربرد و کارت‌های گرافیک را نیز می‌توان اورکلاک کرد.

برای انجام این فرآیند نکاتی وجود دارد و مهمترین آن این است که باید مطمئن شوید پردازنده و مادربرد شما از اورکلاک پشتیبانی می‌کنند. برای دستگاه‌های اینتل (Intel)، هر پردازنده‌ای که در انتهای نام خود حرف K داشته باشد، مانند i7-7700k را می‌توان اورکلاک کرد. اما AMD قوانین کمی متفاوتی دارد و بسیاری از CPUهای آن را می‌توان اورکلاک کرد، اما همیشه وب سایت سازنده را بررسی کنید تا مطمئن شوید.

این موضوع برای مادربردها کمی پیچیده‌تر است. برای چیپ‌های اینتل، باید مادربردی را انتخاب کنید که در نام چیپ‌ست آن حرف Z باشد، مانند مادربردهای Z170 و Z270 که هر دو با i7-7700k که قبلا ذکر شد سازگار هستند. برای AMD، باز هم کمی متفاوت است. اکثر مادربردهای AMD از اورکلاک پشتیبانی می‌کنند، اما باز هم بررسی کنید تا مطمئن شوید.

نکته دیگری که باید در نظر بگیرید، ویژگی‌های مربوط به اورکلاک مادربردی است که استفاده می‌کنید. برخی از مادربردها ابزارهایی را برای آسان‌تر کردن این فرآیند تعبیه کرده‌اند. از جمله برخی مادربردهای Asus و MSI که به طور خاص دارای ویژگی اورکلاک خودکار هستند. شما به سادگی و با کلیک کردن یک دکمه در BIOS به طور خودکار یک اورکلاک نسبتاً پایدار خواهید داشت.

هر مادربردی که توانایی اورکلاک را داشته باشد، می‌تواند تا همان سطح اورکلاک شود، اما سیستم خودکار معمولاً کمی محافظه‌ کار هستند و به بیشترین توان و عملکرد شما را نمی‌رسانند اما باعث افزایش توان و عملکرد می‌شوند.

نکته بعدی که باید به آن توجه کنید سیستم خنک کننده شما است. اورکلاک کردن باعث افزایش تولید گرما می‌شود، زیرا CPU به ولتاژ بالاتری نیاز دارد که در نتیجه باعث تولید گرمای بیشتری می‌شود. گرما دغدغه اصلی CPU‌ها است و گرمای بیش از حد می‌تواند طول عمر تراشه را کوتاه‌تر کند. همانطور که می‌دانید، به CPU شما یک فن و یک هیت سینک متصل است تا گرما را از پردازنده خارج کرده و در هوا پخش کند. این اجزا به خوبی با هم کار می‌کنند تا دمای هسته CPU را پایین نگه دارند.

هنگامی که اورکلاک می‌کنید، فن و هیت سینک معمولا برای حذف گرما اضافی کافی نیستند. به همین دلیل، باید بیشتر احتیاط کنید. واتر کولینگ جایگزین گران‌ قیمتی برای هیت سینک و فن است، اما راهی کارآمد برای خنک نمودن CPU اورکلاک است. گرما در آب سرد پخش می‌شود و پمپ‌ها آب گرم شده را از CPU دور می‌کنند. آب دوباره خنک می‌شود تا فرآیند دوباره شروع شود.

---

مزایای و معایب اورکلاک چیست؟

در واقع اورکلاک کردن فقط برای افزایش عملکرد است. این فرآیند سرعت و عملکرد را در کار با نرم افزارهای طراحی سه ‌بعدی، برنامه‌های حرفه‌ای ویرایش ویدئو، تصویر و هر برنامه‌ای که از CPU استفاده می‌کند افزایش می‌دهد.

هنگام انجام شدن این فرآیند، کاری که صورت می‌گیرد افزایش ضریب پردازنده‌ (CPU Multiplier) است، که به آن اجازه می‌دهد سریع‌تر کار کند. هر چه ضریب CPU را بیشتر کنیم، CPU به ولتاژ بالاتری نیاز دارد که در نتیجه گرمای بیشتری تولید می‌کند. گرمای اضافی معمولاً بلافاصله مدار را خراب نمی‌کند، بنابراین آسیب به تدریج و در طول زمان وارد می‌شود. در کل، هنگامی که CPU شما به طور مداوم در دمای بالای ۸۶ درجه سانتیگراد کار می‌کند، وارد منطقه خطرناک می‌کنید.

چنین دماهایی مطمئناً سریع CPU شما را از بین نمی‌برند، اما به طور کلی می‌توانند طول عمر آن را کاهش دهند. با این حال، تا زمانی که دمای دستگاه را پایین نگه دارید، نیازی نیست که نگران باشید. گرما تنها زمانی یک CPU را از بین می‌برد که از حدود ۱۰۵ درجه سانتیگراد بیشتر شود، اگر چه CPU شما باید به طور خودکار در آن نقطه خاموش شود.

اما خطر اصلی دیگر ولتاژ است. همانطور که قبلا ذکر شد، برای دستیابی به اورکلاک، باید ولتاژ وارد به CPU افزایش یابد. گرما یکی از محصولات جانبی آن است که مشکل ساز است، اما خود ولتاژ نیز می‌تواند دردسر ساز باشد. ولتاژ بیش از حد می‌تواند تراشه را سرخ کند و آن را از بین ببرد.

برای ایمنی، توصیه می‌شود که از ولتاژ ۱.۲۵ ولت بالاتر نروید و فقط به آنچه می‌توانید در آن ولتاژ به دست آورید بسنده کنید. اساساً، تا زمانی که CPU را خنک نگه دارید که از این رو توصیه می‌کنیم از خنک کننده مایع استفاده کنید، و ولتاژها را در سطوح ایمن نگه دارید موقعیت تحت کنترل است. مراقب باشید، زیرا اورکلاک کردن برخی از ضمانت‌ها را بسته به اینکه CPU را از چه سازنده‌ای خریده باشید، لغو می‌کند به خصوص اگر CPU به دلیل ولتاژ بالا از بین برود.

---

آیا واقعا به اورکلاک CPU نیاز دارید؟

اورکلاک می‌تواند زمان بر و پرهزینه باشد، به خصوص اگر تجربه کمی داشته باشید و با آن زیاد آشنا نباشید. علاوه بر افزایش ضریب پردازنده‌، موارد دیگری هم وجود دارد از جمله تنظیمات ولتاژ برق، سرعت حرکت فن‌های خنک کننده و غیره که باید حواستان به آن‌ها نیز باشد.

این فرآیند بیشتر برای گیم انجام می‌شود و اگر CPU خود را برای گرافیک بالاتر و فریم‌ریت بهتر اورکلاک می‌کنید، باید بگم که کارت گرافیک تاثیر بیشتری روی گرافیک و فریم‌ریت دارد و اگر به دنبال اورکلاک کردن کارت گرافیک خود هستید مقاله‌ای که درباره مزایا و معایب اورکلاک کردن کارت گرافیک هست، را مطالعه کنید.

همان طور که گفتیم اورکلاک عملکرد را در کار با نرم افزارهای طراحی سه ‌بعدی، برنامه‌های حرفه‌ای ویرایش ویدئو، تصویر و هر برنامه‌ای که از CPU استفاده می‌کند افزایش می‌دهد و روی آن‌ها تاثیر گذارتر از گیم است. در نهایت خودتان باید به این نتیجه برسید که آیا واقعا ارزشش را دارد و واقعا به آن نیاز دارید یا خیر.

---

کلام آخر

اورکلاک کردن نسبت به گذشته خطر و دشواری ندارد. با این حال، این کار نیاز به دانش و صبر زیادی دارد و نتایج شما بسته به سطح مهارت، مواد بکار رفته و سخت افزارتان می‌تواند بسیار متفاوت باشد. اورکلاک هیجان انگیز اما خطرناک است، زیرا می‌تواند پردازنده شما را کاملا از بین ببرد. این فرآیند عملکرد CPU شما را به طور کامل تغییر نمی‌دهد و دلیل اصلی اورکلاک کردن بهبود برنامه‌هایی است که سرعت و زمان محاسباتی زیادی می‌گیرند. اگر تصمیم گرفتید این کار را انجام دهید حتما اطلاعات بیشتری جمع آوری کنید.